LÊ MINH QUỐC: Phát hiện bổn Nam kỳ đầu thế kỷ XX - Thơ Sáu Nhỏ
Trên trang web www.leminhquoc.vn, tôi đã giới thiệu những bổn thơ tiêu biểu của miền Nam hồi đầu thế kỷ XX: Thơ Thầy Thông Chánh, Hai Miêng, Sáu Trọng, nay tinh cờ đi mua sách báo cũ, tôi lại phát hiện ra bổn thơ Sáu Nhỏ cũng rất phổ biến thời đó. Bổn thơ này, ai đó đã đánh máy lại, ngay trang đầu tiên ghi như sau:
THƠ SÁU NHỎ
Bổn cũ soạn lại
Xuất bản: Thuận Hòa
Soạn giả: Nguyễn Bá Thời
Bổn này ông Phạm văn Thình đã nhường đứt bản quyền lại cho tôi: Trần văn Sửu
Nhà buôn Thuận Hòa 54 Tháp Mười – Chợ Lớn
Mười ôi! Nói lắm rầy tai. Em đừng mặt một dạ hai làm gì.
Nay tôi công bố lại nguyên văn bản đánh máy này - nhằm giúp cho những ai quan tâm đến dòng văn chương bình dân Việt Nam, trong đó có Nam bộ, có thêm những tài liệu quý. Nhân đây, tôi có nhận xét: Sở dĩ ngày nay ít người còn nhớ Sáu Nhỏ và cũng không đánh giá cao như thầy Thông Chánh, Hai Miên, Sáu Trọng... bởi lẽ tính cách "anh hùng" của Sáu Nhỏ quá tầm thường, dù giỏi võ nghệ, bị tù đày nhưng chỉ là do động cơ cá nhân nhỏ nhen. Làm sao y có thể sánh bằng những người dám cầm súng bắn biện Tây, trọng nghĩa khinh tài, lấy của người giàu chia cho người nghèo v.v....? Lúc đó, dù có thơ ca ngợi, người ta đặt vè nhưng rồi lớp sóng thời gian sẽ phủ lấp đi. Những tay giang hồ cờ bạc thuở ấy như Sáu Ngọ chẳng hạn, ai còn nhớ đến? Vè Sáu Nhỏ đặt ra cũng không ngoài mục đích:
Thơ Sáu Nhỏ (tân soạn)
1.Trời Nam bá tánh thái bình,
Lục châu lạc nghiệp khương ninh an nhàn.
Rảnh rang vô sự gia đàng,
Cổ kim khó biện khó bàn giã chơn.
5.Nhớ câu hành ác chi nhơn
Ma đao chi thạch một cơn khỏi nào,
Khôi khôi thiên võng nan đào
Tích ác phùng ác trốn sao khỏi trời,
Năm Mùi nhớ lại việc người,
10.Vụ người Sáu Nhỏ ở thời Bình Tây
Tác vừa mười tám thơ ngây,
To gan lớn mật làm thầy du côn.
Gần xa nghe tiếng người đồn,
Xóm gà Bà chiểu du côn ghét chàng.
15.Cũng vì tranh đởm tranh đang,
Tranh tài tranh lực sanh đàng gổ gây.
Tranh nhau làm chủ làm thầy,
Thù nhau ganh ghét oán lây rộn ràng.
Hội nhau toan lập mưu gian,
20.Giết đặng Sáu Nhỏ mới an tấm lòng.
Có con Mười Thắm má hồng,
Mướn dụ Sáu Nhỏ vào phòng để thay
Nó dầu mà có cánh bay,
Trúng nhằm kế đó dao phay ta bằm.
25.Nội bọn thi kế để lòng,
Ra bạc hai chục mướn xong chị Mười.
Nhắm chị nhan sắc tốt tươi,
Chị tua kiếm chước dụ người vào trong.
Mười Thắm lãnh bạc đã xong,
30.Kiếm lời trăng gió ta phòng liệu toan.
Chị Mười gặp Sáu giữa đàng,
Hỏi chào cách điệu dạ lang lố bày.
Mời Sáu gia nội vào rày,
Chuyện trò hơn thiệt phân nay việc đời.
35.Quen rồi lui tới mà chơi,
Trai không gái vá không thời lo chi.
Mười than thân phận nữ nhi,
Phòng không chờ bạn kết thì nợ duyên.
Gẫm thân bồ liễu mà phiền,
40.Không nơi mặn lạc ngửa nghiêng một mình.
Nguyện cầu kiếm bạn (thiếu 2 chữ)
Trăm năm đây đó kết tình phụng loan.
Chàng dầu biết chữ tào khang,
Ở đây nguyện lập gia cang lâu dài.
45.Sáu Nhỏ nghe đã đầy tai,
Mười ôi mặt một dạ hai làm gì.
Tao nghe người nói thiếu chi,
Du côn mướn bậu lo thì mưu gian.
Âm mưu dụng kế Châu Lang,
50.Tao đà dư biết cái đàng bây đi.
Chữ rằng hổ tử lưu bì,
Yên hùng quí tử còn gì là danh.
Người đời mang số trời dành,
Mưu bây bại thác đã đành dạ tao.
55.Kể là đứng bực yên hào,
Nếu tao sợ thác gươm đao bất thời
Hư nên tao nguyện với trời,
Nói chưa dứt lời tứ diện phủ vây.
Rộn ràng kẻ búa người cây,
60.Củ chì dao mác dầy dầy đông thay.
Bảo nhau huynh đệ đông tây,
Xả nó cho đặng bỏ thây nằm đàng.
Thương thay Sáu Nhỏ mắc nàn,
Khác chi Triệu Tử chiến tràng Đương Dương.
65.Đỡ đao nhiều vít thấu xương,
Huyết ra lai láng dầm đường nhỏ rơi,
Sáu Nhỏ một tiếng kêu trời,
Một thân khó nỗi địch thời muôn binh.
Cắn răng để dạ làm thinh,
70.Gặp biến xử biến liều mình mới xong.
Thần mưu đã luận để lòng,
Phải toan gỡ rối, thoát vòng tai ương.
Ta nhớ lúc trước Tùy Đường,
Ông Tần Thúc Bảo thọ ương giữa cầu (1)
75.Giang Lâm Văn Thông hai đầu (2)
Tấn nan thối chí khó âu thác nàn,
Túc Bảo sanh kế rất ngoan,
Dùng mưu trầm thủy khỏi đàng đao binh.
Tới nay biến sự việc mình,
80. Học theo người trước tồn sinh máng này.
Âu ta nỗ lực giải vây,
Biên giang độn thủy về rày Bình Đông.
Nhơn gian nam nữ vợ chồng,
Cầu Chà đứng đã chật trong chật ngoài.
85. Khen cho Sáu Nhỏ trí tài,
Nếu không lặn lội nạn tai bỏ mình.
Nội bọn đẳng đẳng đệ huynh,
Lo nuôi Sáu Nhỏ trọn tình em anh.
Nhà thương một tháng bịnh lành,
90. Đệ huynh hoệi diện đẳng danh luận bàn.
Thù kia oán nọ nỏ an,
Khi không mà mắc tai nàn hiểm nguy.
Năm Bắp nóng tợ Trương Phi,
Anh mang tai họa em thì không hay.
95. Ngày nay hội viện nghe đây,
Tôi xin đến đó đánh ngay rửa hờn.
Nhỏ rằng bọn nó đa nhơn,
Dầu cho mãnh hổ gặp cơn quần hồ.
Luận bàn chư vị ra vô,
100. Lo chưa có đặng mưu mô vẹn toàn.
Mười Kiểu nổi giận hét vang,
Đệ huynh độ lượng chứ toan xuất hành.
Mười Kiểu điểm lại anh em,
Tờ mờ chư vị Châu - thành cho hay.
105.Hội viện mọi sự sắp bày,
Gởi thơ bọn nó hẹn ngày chiến tranh.
Một phen biết mặt hùng anh,
Đôi bên ra sức đua tranh chiến tràng.
Ông Cò việc nọ mới tàng,
110.Nghe rằng du đãng côn quan rầy rà.
Quan trên lời mới truyền ra,
Tuần phòng nghiêm chỉnh kẻo mà chiến tranh.
Ông Cò sai lính tay xanh,
Giữ tên Sáu Nhỏ tung hoành Bình Tây.
115.Mã tà tựu tới phủ vây,
Khá bắt cho đặng đầu thầy thì an.
Sáu Nhỏ cũng thật lẹ làng,
Qua qua lại lại trớ tràn khỏi binh.
Súng sáu cũng có trong mình,
120.Trái chùy song kiếm sẵn gìn tùy thân.
Du côn kéo tới rần rần,
Xúm nhau mà đánh nào cần tử sanh.
Sáu Nhỏ chỉ thị hùng anh,
Đỡ roi đỡ búa tung hoành rất hay.
125. Sáu Nhỏ võ nghệ giỏi thay,
Trớ tràn đỡ gạt hai tay nát bầm.
Hay giỏi khỏi bị búa bầm,
Dở thì tan nát ắt nằm nơi đây.
Sen đầm đâu tới liền vây,
130.Đều cầm súng sáu nơi tay rõ ràng.
Cả kêu Sáu Nhỏ hỏi chàng,
Mày muốn mạng toàn thì chịu phục đây.
Nếu mày cãi thửa lời nầy,
Thì tao bắn thác bỏ thây chiến tràng.
135. Sáu Nhỏ lòng nọ liệu toan,
Cượng lý nó bắn ắt oan linh hồn.
Dầu ai võ nghệ khéo khôn,
Dầu ai biết phá ngũ môn cũng là.
Võ nghệ cự với người ta,
140. Võ cự với súng ắt là hồn phi.
Ta nay thời vận đã suy,
Tuần thời đã tới còn chi anh hùng.
Ngày nay vận bỉ thời cùng,
Bó tay chịu tội anh hùng sa cơ.
145.Sen đầm còng tay bây giờ,
Khám đường đem lại ngỏ chờ lịnh quan.
Nội ty huynh đệ thở than,
Sáu Nhỏ nay đã mắc đàng tù lao.
Đệ huynh lo liệu làm sao,
150.Giang tay hùng bạc lo vào vài trăm.
Vợ con châu lụy đằm đằm,
Phen này ắt phải nhiều năm bị đày.
Để chờ tòa xử mới hay,
Tòa hình xử tội án rày làm sao.
155.Hội tòa dẫn Sáu đem vào,
Quan xem tờ phút anh hào vô song.
Để mày sanh sự khó lòng,
Mười năm đày quyết mới hòng bình yên.
Sáu Nhỏ lòng chẳng chút phiền,
160. Lịnh quan phép nước công miên rõ ràng.
Bình Đông giấy tống về làng,
Tội người Sáu Nhỏ rõ ràng mười năm.
Nội ty lo việc viếng thăm,
Hà Tiên Sáu Nhỏ mười năm bị đày.
165. Đày cho buồn bực lắm thay,
Sớm khuya vắng vẻ nỏ hay sự gì.
Bắt làm công việc li bì,
Mã tà húm hiếp nó thì kể chi.
Mắng chửi kia nọ nhiều khi,
170. Thị như thảo mộc gẫm thì tủi thay.
Nhớ khi huynh đệ vui say,
Tung hoành ngang dọc ai rày dám chi.
Nhớ khi kẻ kính người vì,
Nghinh ngang lui tới đứng đi tự tình.
175.Nhớ khi thiên hạ kiêng mình,
Nói quấy chúng cũng làm thinh chẳng rằng.
Bây giờ bị trói bị trăng,
Khi khi thị thị nỏ bằng tiểu nhi.
Suy lòng khôn xiết sầu bi,
180. Ngùi ngùi trong dạ nhớ thì em anh.
Nhớ thay lúc ở châu thành,
Vui vầy bạn tác xưng danh anh hùng.
Bây giờ thân khác con trùng,
Vào lòn ra cúi tâm trung chẳng đành.
185.Gẫm mình võ nghệ cũng rành,
Sống mà sĩ tiết ô danh ra gì.
Đã đành một giấc âm ti,
Sống mà lao khổ tưởng thì cực thân.
Nhớ xưa Đình Húy thành thần,
190.Ta không mê cuộc dương trần chốn mây.
Bốn năm đày đọa tại đây,
Còn sáu năm nữa về rày quê lang.
Sáu Nhỏ lòng mới luận bàn,
Làm quấy mà thác cho an tấm lòng.
195.Biết rằng nông vụ không xong,
Tuy vậy mặc lòng tới đó sẽ hay.
Nửa đêm Sáu Nhỏ vỗ tay,
Khai khám thả tội ra đầy đề lao.
Mã tà đội quản lao xao,
200. Phủ vây nam bắc giang bao giữ gìn.
Tòa bố đánh trống ìn ìn,
Rần rần chộn rộn quan binh vây chàng.
Đội Lâu tài sức cũng ngoan,
Nhảy vào bắt Sáu hai đàng đều hay.
205.Sáu Nhỏ võ nghệ ai tày,
Lộn nhào thăng trở rất hay thay là.
Quản Long hối lĩnh mã tà,
Khá vây bắt nó kẻo ra khỏi thành.
Sáu Nhỏ giận ói mật xanh,
210. Loạn đao ra thành quyết hại quản Long.
Đội Lâu thấy cũng có lòng,
Liều mình tiếp với quản Long chiến tràng.
Sáu Nhỏ chỉ thị đởm cang,
Một mình đánh với hai Long, Lâu.
215. Đánh đâm đỡ gạt bất câu,
Đôi bên đối địch nỏ hầu tồn vong.
Đội Lân lấn bước vào trong,
Sáu Nhỏ cầm cái mác thong đâm người.
Quản Long mắt thấy rụng rời,
220. Đội Lâu bồng người làm vách đỡ che.
Khác nào Cao Lũng vít xe,
Hai bên thiên hạ thấy ghê rùng mình.
Tòa bố giục trống liên thinh,
Sen đầm chạy tới sự tình mới hay.
225.Súng sáu đẳng đẳng cầm tay,
Cượng thì nó bắn đầu thì mới an.
Sáu Nhỏ thấy việc khó toan,
Cho hay luật nước phép quan dễ gì.
Không súng ta có sợ chi,
230. Võ cự với súng xưa ni lại nào.
Việc mình mình tính làm sao,
Âm ti một giấc tiếc nào mạng ta.
Trẻ già sống thác phải mà,
Sống chi hành hạ gẫm mà cực thân.
235. Lòng làm tử tiết biệt trần,
Sống còn hành hạ nhiều phần lắm thay.
Ta làm lớn chuyện ngày nay,
Gia tăng tội nọ lòng đây đã đành.
Cực vì lính tráng nó hành,
240. Tội mình làm quấy tung hoành hội ni.
Chi bằng một giấc âm ti,
Khỏi lời nặng nhẹ ai thì chi ai.
Tội ta còn hỡi lâu dài,
Hơi nào bữa bữa nghiêng nghiêng chịu đòn.
245.Nơi nào cúi cúi ra lòn,
Hành thượng hành hạ hỡi còn nhiều thay.
Liều thân tự vận rất hay,
Kiến nguy trí mạng là tay anh hùng.
Sư đồ xưa tử trận trung,
250. Hạng Vương cũng rứa sánh cùng Văn Doan.
Đôi Lâu thôi mới liệu toan,
Khó đánh khó bắt vô phan liệu rồi.
Đội Lâu ẩn bóng một hồi,
Giận thằng Sáu Nhỏ đứng ngồi chẳng an.
255. Lâu bèn thi kế rất ngoan,
Bắt chước Dực Đức đâm chàng Phụng Tiên.
Lính vây đâm đánh thay phiên,
Đánh đỡ liền liền cũng khó hại va.
Thối lui một bước tràng qua,
260. Đội Lâu núp bóng nhảy ra nắm đầu.
Trói tay còng lại phía sau,
Sáu Nhỏ thảm sầu châu lụy héo hon.
Phải xưa tử tại Saigon,
Chịu đày xa xứ tiếng còn nhơ danh.
265. Lính dẫn lính vây xung quanh,
Nếu nó sút đặng tung hoành chẳng chơi.
Giam vào khám thất một nơi,
Tội nó làm quấy chờ thời lịnh quan.
Sáu rằng thời vận dở dang,
270. Tử kỳ dĩ chí đã an lòng này.
Chàng bèn tự vận tại đây,
Ô hô Sáu Nhỏ phách bay theo hồn.
Như vầy đáng bực du côn,
Vận cùng xử vận ngục môn bỏ mình.
275. Nội ty lớn nhỏ hay tin,
Rưng rưng hột lụy cảm tình xót xa.
Thương thay chưa đặng hiệp hòa,
Những trông mãn hạn về nhà vầy vui.
Tưởng tình liên hữu sụt sùi,
280. Từ đây huynh đệ biệt rồi còn chi.
Thương là tuổi trẻ ấu nhi,
Tinh thông võ nghệ thiệt thì vô song.
Chống ngăn sao lại cái còng,
Lâm vào hổ huyệt dễ hòng mở ra.
285. Cổ kim thế sự người ta,
Võ cự với súng ắt mà đặng đâu.
Mạnh như loài thú voi trâu,
Bị súng một mũi lâu lâu hồn đời.
Cho hay mạng số ở trời,
290. Trước sau thì cũng một đời mới xong.
Nội ty nhắc lại mủi lòng,
Từ rày cách biệt hết trông bạn vàng.
Mấy trương nhắc lại việc chàng,
Biết người can đởm đáng trang anh hào.
295.Thật người không sợ gươm đao,
Thân vào hổ huyệt chẳng nao núng lòng.
Hết thời mình xử cũng xong,
Đời nay ít mặt xử lòng như ngươi.
Bấy lâu nào thấy mấy người,
300.Khi nên chánh khí thiệt thời đởm cang.
Xin khuyên chư vị đồng ban,
Xem gương người Sáu khá toan sửa mình.
Tuy là danh tiếng thinh thinh,
Cũng là du đãng danh mình chẳng hay.
305. Làm lành lánh dữ ngày ngày,
Thờ cha kính mẹ lo rày làm ăn.
Học chi những việc bất bằng,
Tiếng người khinh dễ tiếng rằng phi ngôn.
Dầu cho tài trí khéo khôn,
310. Danh lu hậu thế du côn tiếng hèn.
Tham vui du đãng đua chen,
Mẹ cha sầu thảm hư hèn thích thân.
Hễ làm người ở trong trần,
Tâm thành chánh đạo thảo thân trọn nghì.
315. Thờ cha kính mẹ lễ nghi,
Kỳ thân tâm tĩnh thiệt thì nên trai.
Nôm na nhắc tích vắn dài,
Tam sao thất bổn lầm sai miễn tình.
CHUNG
(1) Tần Thúc Bảo là đệ thập lục anh hùng
(2) Giang Lâm là đệ bát yên hùng, Ngụy Văn Thông đệ cửu yên hùng
