====
Nhà thơ Hữu Loan, tình sử “Màu Tím Hoa Sim” và cuộc sống bất khuất 2006.08.15
Thy Nga phóng viên đài ACTD, ở đây!
Nhạc sĩ Trịnh Hưng (phải)tới thăm nhà thơ Hữu Loan (trái) vào năm 2002.Hình của Nhạc sĩ Trịnh Hưng. “Những đồi hoa sim” Dzũng Chinh phổ thơ Hữu Loan, quý vị đang nghe Trường Vũ trình bày … Trở lại quê hương lần đầu tiên, nhạc sĩ Trịnh Hưng về thăm miền Bắc, có ý tìm nhà thơ Hữu Loan nhưng khi đó không người nào dám chỉ đường cho ông vì họ còn e ngại tình trạng nhà thơ Hữu Loan bị cấm liên hệ. Đến chuyến về năm 2002, nhạc sĩ Trịnh Hưng mới gặp được người chỉ đường tới chỗ nhà thơ Hữu Loan sinh sống ở thôn Vân Hườn, huyện Nga Sơn.
Từ Thanh Hóa vào hai mươi cây số. Thế là sau hơn năm mươi năm trôi dạt theo giòng lịch sử, hai anh em nghệ sĩ mới gặp lại nhau, biết bao điều để nói. Như những thanh niên khác, họ đem lý tưởng và tuổi trẻ ra nhiệt thành tham gia kháng chiến chống Thực dân Pháp, nhưng sau khi nước nhà được độc lập thì họ dần hiểu ra về đường lối Cộng sản, và đều thất vọng. Từ khi Trịnh Hưng về Hà thành thì Hữu Loan ra sao?
Nhà thơ thuật lại rằng chứng kiến tận mắt những vụ đấu tố, thấy sự đảo lộn của đạo lý luân thường, ông quá chán nản chủ nghĩa Cộng sản nên bỏ ngũ, về quê. Bài thơ “Màu tím hoa sim” ông viết vào năm 1949 để khóc thương người vợ trẻ vắn số thì bị coi là mang tình cảm “tiểu tư sản” của thành phần trí thức. "Chiếc bình hoa ngày cưới thành bình hương" vẫn đặt trên bàn thờ. Hình của Nhạc sĩ Trịnh Hưng. Bài ấy đem lại tiếng tăm cho Hữu Loan nhưng đồng thời cũng kéo theo lắm hệ lụy. Tài làm thơ, học thức cùng với vóc dáng cường tráng đã khiến ông bị ghen ghét.
Năm 1956, phong trào Văn nghệ sĩ đòi tự do sáng tác, bị đẩy thành một vụ án văn học, rồi thành vụ án chính trị. Nhiều văn nghệ sĩ trong nhóm “Nhân văn - Giai phẩm” bị treo bút, bắt đi lao động, cải tạo, tù đày. Hữu Loan thì tham gia các tạp chí “Nhân văn” và “Đất mới” thành ra bị quản thúc tại quê nhà, và cấm không được liên hệ với ai. Từ một người trí thức (có Tú tài Tây vào năm 1941 nhưng khước từ làm việc với Tây) xuống thành một kẻ đi đánh giậm kiếm vài con tôm con tép; đục đá, thồ về đổi lấy ngô khoai để sống còn, mà vẫn bị gây cản trở, và luôn bị theo dõi.
Kế đến trong cuộc chuyện trò với Trịnh Hưng, ông kể lại về các vụ bị đầu độc và cả mưu sát nữa! về bài thơ “Màu Tím Hoa Sim” một trong các nguyên do khiến Hữu Loan bị trù dập, thì nhạc sĩ Trịnh Hưng ghi lại và thuật với ban Việt ngữ đài chúng tôi như sau: (Xin theo dõi trong phần âm thanh bên trên) “Màu Tím Hoa Sim” Hồng Vân diễn ngâm … Chúng tôi cũng điện thoại về Nga Sơn hỏi thăm sức khỏe nhà thơ Hữu Loan, và yêu cầu ông đọc tác phẩm “Màu Tím Hoa Sim” gửi đến quý thính giả: (Xin theo dõi trong phần âm thanh bên trên) “Màu Tím Hoa Sim” Hồng Vân ngâm … Với những lời xuất phát tự con tim đớn đau, bài thơ ấy đã gây xúc động và chiếm ngay được lòng mến thương của mọi người. Các nhạc sĩ ở Saigon chọn để phổ, là Dzũng Chinh với bài “Những Đồi Hoa Sim”, Phạm Duy soạn thành bài “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà”, Duy Khánh với “Màu Tím Hoa Sim”, Anh Bằng với “Chuyện Hoa Sim”, đều được thâu băng đĩa, và hát đến giờ. “Chuyện Hoa Sim” Như Quỳnh hát …
Ngoài ra, bài thơ ấy còn là nguồn cảm hứng cho các nhạc bản “Tím Cả Chiều Hoang”, “Tím Cả Rừng Chiều”, … Được nhiều người coi là bài thơ tình hay nhất của Việt Nam, bài “Màu Tím Hoa Sim” cũng đã được dịch sang Anh ngữ. “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà” qua giọng hát Thái Thanh … Mối tình của Hữu Loan với cô Lê Đỗ Thị Ninh ly kỳ thật đấy! Biết từ khi cô bé vừa chào đời, cưới thì chú rể 33 tuổi, còn cô dâu mới 17. “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà” … Nhà thơ Hữu Loan, tình sử “Màu tím hoa sim” và cuộc sống bất khuất... (phần 2) 2006.08.20 Thy Nga, phóng viên đài ACTD, ở đây! Trở ra đơn vị, Hữu Loan mang theo hình ảnh người vợ bé bỏng, nhớ nhất là những khi hành quân qua những triền đồi ngút ngàn hoa sim tím Bấm vào đây để nghe tiết mục này... theo ACTD, ở đây! Tải xuống để nghe ... hay ...
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/2006/08/20/vmusic082006a.mp3
Hình bà Hữu Loan vào năm 2005, là người con gái nhà địa chủ mà cha mẹ bị đấu tố. Hữu Loan đã bất chấp, đem cô về, lấy làm vợ từ năm 1953. “Chuyện Hoa Sim” Như Quỳnh ca … Khoảng hai tháng sau, nghe tin vợ bị tai nạn chết, Hữu Loan sững sờ, buông tách nước rơi xuống vỡ tan mà không hay biết. Ông lấy xe đạp, đạp ngay về (lối chừng 60 cây số) “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà” Anh Dũng hát tiếp … Khóc thương người vợ mới cưới nhưng đoản mệnh, những lời thơ tuôn trào theo nước mắt, ông ghi thành bài “Màu Tím Hoa Sim”. Quá đau khổ, Hữu Loan phát ốm. Người lính cận vệ đem áo đi giặt, thấy bài thơ ấy trong túi, mới chép lại. Đến hôm đoàn quân qua huyện thì anh ta trao cho bà mẹ vợ ông. Từ đó, bài thơ “Màu Tím Hoa Sim” lan truyền từ người này sang người kia, và ai nghe cũng rất xúc động. “Màu Tím Hoa Sim” Duy Khánh phổ nhạc và trình bày … Thy Nga: Thưa nhà thơ Hữu Loan, chúng tôi nghe nhạc sĩ Trịnh Hưng thuật lại là “chiếc bình hoa ngày cưới thành bình hương” tới nay vẫn được đặt trên bàn thờ trong nhà, phải thế không ạ? Nhà thơ Hữu Loan: Vẫn đang trên bàn thờ. “Những Đồi Hoa Sim” Phương Dung ca …
Bốn năm sau cái chết của vợ, khi Hữu Loan làm Trưởng phòng Tuyên huấn và Chính trị Sư đoàn thì cùng huyện, có một gia đình địa chủ rất yêu nước thương người, thường cho tá điền gánh gạo đến chỗ đóng quân để ủng hộ. Nhưng rồi, vợ chồng ông bị đem ra đấu tố, bị chôn để hở cái đầu cho trâu kéo bừa qua lại tới chết. Đứa con gái duy nhất của họ, năm đó 17 tuổi thì bị đuổi ra khỏi nhà, và cấm không ai được liên hệ, hoặc thuê làm công. Hữu Loan nhớ ơn ông bà, tìm xem cô gái ấy sống ra sao thì thấy cô rất đói khổ, bèn đưa về, lấy làm vợ, bất chấp lệnh cấm lấy con cái địa chủ. Thật là điều mà hiếm ai dám làm, quý vị nhỉ. Đó là vào năm 1953, rồi thì vợ chồng cùng nhau trải qua bao cảnh khổ cực nhưng rất hạnh phúc và có 10 con. Thy Nga: Xin hỏi thăm sinh hoạt của ông hiện nay ra sao ạ? Nhà thơ Hữu Loan: Tôi thì sinh hoạt bình thường. Ngày trước thì họ gò ép ghê lắm nhưng mà không gò ép nổi. Tôi làm lấy, bây giờ tôi có vườn, có ao, gia đình canh tác lấy cái ăn.
Thy Nga:
Nhà thơ hết bị quản chế là từ hồi nào ạ?
Nhà thơ Hữu Loan:
Bị suốt thế thôi! Quản chế, kiếm cách để không cho tôi đi đâu nhưng mà có cái là cánh đấy không biết cái gì hết. Nhiều cái, không đứa nào biết, lại phải hỏi tôi, cho nên lại phải nới cái bao vây tôi ra, chứ không dám bao vây hẳn. Cũng chả áp tôi được. * Nhiệt huyết của tuổi trẻ, Hữu Loan đem ra phục vụ đất nước nhưng rồi lại bị trù dập đày ải thành ra sau này, ông không ngừng công kích chế độ.
Ông thuật lại:
Cái hồi ấy, ai cũng tôn vinh ông Hồ nhưng mà riêng tôi, tôi bới, chửi luôn ngay trước Đại hội. Cái bữa tôi bới như thế, giới phụ nữ hoan nghênh lắm. Họ mang bao nhiêu là hoa đến tặng, để đầy cái bàn của tôi, và nói rằng “Cái người nói thẳng, nói thật như ông là nên sống để cho dân nhờ, còn cái loại ăn điêu nói hớt thì nên chết lãng bay đi”. Thế là họ làm rầm cả Đại hội. Hồi bắt tôi thì cánh phụ nữ ấy mà, họ phản đối và biểu tình.
Nói chính ngay là tôi không khuất phục bao giờ hết. Bắt tôi cũng chả nổi. Nhận được hết. Cái tác quyền đấy thì tôi cũng sẽ xây dựng, sắm sửa các cái thứ để sinh sống mà. Nếu có thời giờ thì lên chỗ tôi đây, nói chuyện cho vui. Nhà thơ Hữu Loan * Nói đến lòng cảm mến thì nhà thơ Hữu Loan kể lại là có lần, một mật vụ được giao lệnh sát hại ông nhưng anh ta lại thú thật với ông là “Người ta bố trí tôi để giết ông nhưng mà tôi là cái thằng rất yêu quê hương, yêu quê tôi. Tôi nhớ quê, tôi đem cái bài thơ của ông, cái bài thơ Yên Mô đấy, để tôi đọc cho đỡ nhớ thì tôi không thể nỡ giết ông, là vì ông tả cái quê tôi hay quá!” Ngoài bài “Yên Mô”, Hữu Loan còn làm nhiều bài thơ khác trong thời gian lao động, mà nổi tiếng là các bài “Đèo Cả”, “Tò He”, “Những Làng Đi Qua”, “Hoa Lúa”, …
Nhà thơ Hữu Loan cũng kể lại là vài năm sau này, có các sinh viên tới Nga Sơn tìm hỏi ông về thơ để làm luận án ra trường. Ông tiếp đón nhưng khuyên các em là không nên làm bài về ông vì sẽ bị đánh hỏng. Quả nhiên là thế! Và chuyện ngộ nghĩnh nữa là nhà thơ Hữu Loan có con trai lấy vợ miền Nam. Hôm đám cưới, người ta kéo đến coi mặt chú rể thì ít, mà là để ngó cha của chàng rể, “cái ông Màu Tím Hoa Sim” thì nhiều. “Những Đồi Hoa Sim” Phương Dung ca tiếp …
Vào năm 2002, tới thăm nhà thơ Hữu Loan, thấy chỉ có một cái giường tre của vợ chồng nhà này vì vậy, nhạc sĩ Trịnh Hưng ngồi chơi đến quá chiều là phải đi xe ôm ra tỉnh, ngủ khách sạn, để sáng hôm sau lại vào nghe Hữu Loan kể lại những chặng đường gian khổ của ông. Hai mươi cây số đi, hai mươi cây số về, 4 ngày như thế. Nay đã 91 tuổi ta tuy nhiên, nhà thơ Hữu Loan vẫn khỏe, chỉ bị chứng phong thấp, hậu quả của những năm dài lao động trong điều kiện khắc nghiệt. Chúng tôi hỏi chuyện tiếp là theo nhạc sĩ Trịnh Hưng cho hay thì từ tháng Ba năm nay, nhà thơ đã có điện thoại và cuộc sống thoải mái hơn, ít ra là về vật chất, do con cái thành đạt. Quý thính giả có biết là giờ đây, ông bà Hữu Loan có bao nhiêu con cháu không? để ông nói nhé “Tôi bây giờ đông lắm. Có lẽ trên một trăm, cả con cháu ấy!”
Thy Nga: Con cháu, ông bà có trên một trăm người!
Chúng tôi cũng nghe nói là mặc dù bị nhà cầm quyền cản trở việc học nhưng các cô cậu vẫn cố gắng học lên? Nhà thơ Hữu Loan: Đúng rồi, thành đạt hết rồi. Con út, thằng Đán ấy, là tiến sĩ về xây dựng.
Thy Nga: A! ngành xây dựng thì chắc là cậu ấy xây lại nhà cho cha mẹ, và cuộc sống gia đình khá hơn trước
Nhà thơ Hữu Loan:
Vâng, khá nhiều. Tôi bây giờ đầy đủ thì cánh kia cấm đoán không được nữa rồi. * Quý vị nhiều người chắc đã nghe về chuyện một doanh nghiệp trong nước là ViTek, viết tắt của Viet Technology Corporation, xin chuyển nhượng bản quyền bài thơ “Màu tím hoa sim” của Hữu Loan. Đó là vào tháng 12 năm 2004, và lần đầu tiên ở nước ta, có sự kiện mua tác quyền như vậy! Giám đốc công ty Vitek nói là có nhiều bài thơ viết về chiến tranh nhưng Vitek chọn bài thơ “Màu tím hoa sim” vì đó là tiếng lòng của một người lính chiến khóc vợ. Vợ anh chết trẻ, do chiến tranh gián tiếp gây ra. “Màu tím hoa sim” Hoàng Oanh diễn ngâm …
Vẫn theo lời ông giám đốc Vitek thì đây là một hình thức bảo vệ sản phẩm văn hóa, công ty Vitek sẽ lưu giữ và phổ biến bản chuẩn nhất để tác phẩm khỏi bị mai một. Chúng tôi hỏi lại nhà thơ Hữu Loan về việc đó. Nhà thơ Hữu Loan: Bán bản quyền cho họ 150 triệu. Thì họ ghi thành băng thành đĩa để họ bán ra thị trường đấy.
Thy Nga: 150 triệu đồng, nhận được một lúc hết? Nhà thơ Hữu Loan: Nhận được hết. Cái tác quyền đấy thì tôi cũng sẽ xây dựng, sắm sửa các cái thứ để sinh sống mà. Nếu có thời giờ thì lên chỗ tôi đây, nói chuyện cho vui.
Thy Nga:
Dạ vâng, cám ơn nhà thơ nhiều lắm. Xin cám ơn nhà thơ Hữu Loan đã dành cho ban Việt ngữ đài chúng tôi buổi phỏng vấn hôm nay. Trong âm thanh ca khúc “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà” qua giọng hát Anh Dũng,
Thy Nga xin kết thúc chương trình, chào tạm biệt quý vị.
===
No comments:
Post a Comment