VŨ TRỤ QUAN ĐÔNG PHƯƠNG
==NGUYỄN THIÊN THỤ
==
Vũ trụ có nhiều thứ, và các nhà khoa học Đông Tây đều có những cái nhìn khác nhau. Người Trung Hoa thu lại trong hai loại là âm dương, hay năm loại, gọi là ngũ hành là kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Người Ấn độ lại quan niệm vũ trụ gồm bốn yếu tố, gọi là tứ đại: phong đại, hỏa đại, thủy đại, và địa đại. Còn, các khoa học gia Tây phương gọi là các nguyên tố như O, H, C,N, Hg . .Nay tôi xin trình bày sơ lược về âm dương và ngũ hành.
I. ÂM DƯƠNG
Người Trung Quốc chia vũ trụ thành hai là âm và dương. Âm và dương là hai thế xung khắc, đối chọi nhưng đồng thời cũng là hai thế tương hợp, cần hợp tác với nhau để tạo thành vũ trụ. Âm dương là hai cái tên đại diện cho vũ trụ. Từ âm dương, người ta sẽ thấy vũ trụ có những cặp mà ta thường gọi là mâu thuẫn:
-cao thấp,
-béo gầy,
-trắng đen
-thông minh, ngu dốt
-thiện, ác
-giàu nghèo
-trai , gái
-ít nhiều
-sáng tối
-ngày đêm. . .
Những cặp này có người bảo là xung khắc, đối nghịch.Triết học Marx cũng chia ra các phạm trù và chú trọng về mặt mâu thuẫn như mâu thuẫn giai cấp ( đấu tranh giai cấp), mâu thuẫn cũ mới ( cái mới tháng cái cũ, cái mới thay thế cái cũ, hủy thể của hủy thể. . .). Trái lại, Lão tử và Khổng tử thì cho là không mâu thuẫn.
1.Không phải mâu thuẫn
Âm dương không đối nghịch, tàn sát nhau mà là những trạng thái khác nhau, tính chất khác nhau, sự biến hóa xảy ra kề cận nhau, nối tiếp nhau trong cuộc sống và trong vũ trụ. Đôi khi chỉ là hai trình độ hay mực độ khác nhau của một vật thể hay sự kiện. Hết có thành không; không khó thì dễ; dài là nhiều thước tấc, ngắn là it thước tấc; cao thấp cũng vậy; âm thanh là do nhiều điệu tiếng hòa hợp nhau; trước sau là do không gian, thời gian khác nhau.Trong Đạo Đức Kinh 道德經, Lão tử nói:
有 無 相 生 ， 難 易 相 成 ， 長 短 相 形 ，
高 下 相 盈 ， 音 聲 相 和 ， 前 後 相 隨 。
Hữu vô tương sinh, nan dị tương thành, trường đoản tương hình, cao hạ tương doanh, âm thanh tương hòa, tiền hậu tương tùy(Chương 2)
(So alive and dead are abstracted from nature,
Difficult and easy abstracted from progress,
Long and short abstracted from contrast,
High and low abstracted from depth,
Song and speech abstracted from melody,
After and before abstracted from sequence )
(http://www.chinapage.com/gnl.html)
2. Sự cần thiết cho tiến hóa:
Vũ trụ cần sự giao hòa, sự thay đổi và nhờ vậy mà có tiến bộ. Vũ trụ không bao giờ đứng một chỗ, mặt trăng, mặt trời, ngày đêm, nóng lạnh là hình tướng của việc biến dịch vũ trụ và nhân sinh.
日往則月來，月往則日來，日月相推而明生焉.
Nhật vãng tắc nguyệt lai, nguyệt vãng tắc nhật lai, nhật nguyệt tương thôi nhi minh sinh yên (Hệ từ hạ)
Nếu vũ trụ chỉ có màu đỏ, một thời tiết nóng, hay chỉ một người, một nhóm người cai trị vĩnh viển thì không bao giờ tiến triển, và việc này không bao giờ có được.
3. Vũ trụ là kết hợp:
Kinh Dịch là một triết lý cách mạng, hòa đồng và phát triển. Âm và dương không triệt hạ nhau, không tranh đấu tiêu diệt nhau như Marx chủ trương. Âm và dương bình đẳng.
一陰一陽之謂道 Nhất âm nhất dương chi vị đạo.Hệ từ thượng. (Một âm, một dương hợp thành đạo).
Cây cối và con người cần ngày và đêm, cần nóng và lạnh. Giàu và nghèo giúp đỡ nhau, trí thức và công nông thương là một gia đình. Bầu và bí là anh em. Nam và nữ không chống đối nhau, tiêu diệt nhau mà cần hòa hợp để xây dựng gia đình và xã hội:
.天地絪缊，萬物化醇；男女構精，萬物化生 Thiên địa nhân huân, vạn vật hóa thuần, nam nữ cấu tinh, vạn vật hóa sinh .( Hệ từ thượng)Khí trời đất nghi ngút cho nên vạn vật phát triển; nam nữ giao hợp, vạn vật sinh sôi.
4. Các yếu tố có mối tương quan nhân quả.
Vạn vật có tương quan chặt chẽ. Nếu ta tạo được mối giao hảo tốt đẹp, mọi sự sẽ đạt được hòa bình và phát triển. Trái lại nếu gieo tranh chấp, gây chiến tranh thì nhân loại điêu tàn. Nếu thiên địa tương hòa thi vạn vật tương sinh, gia đình thịnh vượng, quốc gia lớn mạnh như kinh Dịch nói:
有天地，然後有萬物；有萬物，然後有男女；有男女，然後有夫婦；有夫婦，然後有父子；有父子，然後有君臣；有君臣，然後有上下；有上下，然後禮義有所錯。
Hữu thiên địa nhiên hậu hữu vạn vật, hữu vạn vật nhiên hậu hữu nam nữ. Hữu nam nữ, nhiên hâu hũu phu thê, hữu phu thê nhiên hậu hữu tử tôn, hữu tử tôn nhiên hậu hữu quân thần, hữu quân thần nhiên hậu hữu thượng hạ; hữu thượng hạ, nhiên hậu lễ nghĩa hữu sở thác. (Hệ từ thượng)
II. NGŨ HÀNH
So sánh ngũ hành và tứ đại thì ngũ hành nhiều chất hơn, song cả hai bên đều có ba yếu tố giống nhau là thủy, hỏa và thổ. Người Trung Hoa yêu ngọc và nói nhiều về khí, tại sao không thêm vào thạch và khí?
Ngũ hành rất quan trọng, có thể áp dụng trong đời sống, trong phong thủy, bói toán và trong y học cổ truyền.
Theo lý luận, ngũ hành gồm hai thế tác hợp ( hợp) và phản động ( xung):
Hợp: kim sinh thủy, thủy sinh mộc, mộc sinh hỏa, hỏa sinh thổ, thổ sinh kim.
Xung: kim khăc mộc, mộc khắc thổ, thổ khắc thủy, thủy khắc hỏa; hỏa khắc kim,
Nói như vậy là cổ nhân đã nhìn nhận sự vật có hai chiều là tương hợp và tương khắc. Tuy nhiên, tương hợp và tương khắc cũng chỉ là tương đối, và không phải là nhất định. Sự hợp tác giữa hai đồng loại thì lý luận khác nhau.Có người nói “Lưỡng thổ thành sơn” , nhưng cũng có kẻ bảo “lưõng mộc mộc chiết”; và “ lưỡng hỏa hỏa tuyệt”..
Theo lý thuyết, kim khắc mộc nhưng sắt non, thép yếu làm sao chặt được gỗ?
Lý thuyết nói thủy khắc hỏa nhưng nước it thì làm sao làm tắt lửa?
Người ta gán ghép các sự vật vào ngũ hành như đỏ thuộc hỏa, xanh thuộc mộc. Nhưng ngày nay ngườI ta tạo ra hàng chục, hàng trăm màu sắc khác nhau chứ không phải là ngũ sắc. Hơn n ữa, vũ trụ thường là hòa hợp, không chỉ là một chất, một màu sắc riêng rẽ. Cầu vồng thuộc về kim, thổ hay hỏa? Hơn nữa, chúng ta không nên quá khích, tuyệt đối hóa sự vật. Sự vật thường là tổng hợp, it khi ở trạng thái thuần chất.Trong âm có dương, trong dương có âm. Trong mộc có thủy , hỏa. Trong thủy có kim, thổ. Trong kim có thổ, thạch. . .Ngay nước tinh lọc cũng không thuần chất và đơn lẻ vì nước do H và O cấu tạo.
Nói tóm lại, vạn vật phức tạp, không thể thâu tóm vào trong ngũ hành. Đàng khác, ngũ hành có xung, có hợp, lúc thì thế này, lúc thì thế khác, không nhất định sẽ là xung hay hợp, là ich hay hại. Nước có thể làm nổi thuyền, nhưng nước cũng có thể làm lật thuyền. Lửa làm cháy rừng, đốt nhà cửa nhưng con người cần lửa trong sinh hoạt. Tiểu nhân, quân tử, giàu nghèo, củi tốt hay củi xáu đều có vai trò riêng. Không thể trọng sắt mà tiêu diệt gỗ, yêu màu đỏ mà cấm màu trắng, màu xanh. Ngũ hành hợp thì có ich nhưng con người cũng biết lợi dụng sự xung đột để kiến tạo như dùng rìu,cưa, đục búa để đẵn gỗ, làm bàn ghế,làm nhà cửa, lâu đài. . .
Vạn vật có xung có hợp, nếu ta biết hòa hợp thì ta sẽ tạo nên hòa bình và phát triển; nếu ta vô tình hay cố ý tạo ra mâu thuẫn hay chỉ chú trọng về mâu thuẫn thì thiên hạ đại loạn, và thân ta bất an.
Triết học Nho Lão Phật là triết học an bình cho cá nhân và thế giới. Trái lại, những lý thuyết và hành động nhắm gây hận thù, chia rẽ, phỉnh phờ, gây chiến tranh thì rất nguy hại cho đời sống cá nhân và xã hội.
No comments:
Post a Comment