ĐỖ VĂN PHÚC * CUỐI TẦNG ĐỊA NGỤC

Đỗ Văn Phúc sinh năm 1946 tại Quảng Trị, tốt nghiệp khoá 1 Đại học Chiến Tranh
Chính Trị Đà Lạt. Ông phục vụ tại Sư đoàn 5 Bộ binh và Sư Đoàn 2 Không quân. Giải
ngũ năm 1974 vì bệnh Thyroid. Sau 1975, ông đã bị giam cầm 10 năm qua các trại tù
Long Khánh, Suối Máu, Hàm Tân và Xuân Phước. Ông đến Hoa Kỳ năm 1990 trong
chương trình HO-1, từ đó đến nay, ông tích cực hoạt động chính trị bằng các bài chính
luận sắc bén và các buổi diễn thuyết cho nhiều đối tượng, đặc biệt là với thanh niên và
sinh viên. Ông hiện là Chủ tịch Hội Chiến sĩ VNCH tại Austin, Ủy viên Điều hành tại Hải
Ngoại của Hội Tù Nhân Chính trị Tôn Giáo VN, hội viên sáng lập Hội Các Nhà Văn VN
Lưu Vong. Ông hiện cộng tác với hàng chục tờ báo tại Hoa Kỳ, Canada, và Úc Đại Lợi.

Hãy nhớ lấy để căm thù !

“A certain readiness to perish is not so very rare, but it is seldom that you meet men who souls, steeled in the impenetrable armor of resolution, are ready to fight a losing battle to the last” Joseph Conrad
Đôi lời của tác giả:

Hơn hai trăm ngàn quân nhân, cán bộ, chính quyền VNCH đã bị Cộng sản lừa bịp đưa vào các trại tập trung mà chúng gọi bằng mỹ danh “Trại Cải Tạo”. Ba năm, sáu năm, mưới năm hay lâu hơn… Không ai biết thân phận mình sẽ ra sao. Những khủng bố, cực hình, lao động khổ sai nhằm giết dần giết mòn ý chí, nghị lực và thân xác người lính miền Nam.

Sau khi loạt bài về trại A-20 Xuân Phước được phổ biến, nhiều độc giả đã gửi thư về yêu cầu viết thành một tập hồi ký từ ngày đầu để làm tài liệu, chứng tích cho một giai đoạn đen tối, đau khổ của người lính miền Nam. Cũng có bạn yêu cầu dịch ra Anh Ngữ để thế hệ nối tiếp biết đến sự chịu đựng của cha anh.

Chúng tôi thấy mình có trách nhiệm viết lại một cách hoàn toàn trung thực các sự kiện, mà gạn bỏ những tình cảm hận thù cá nhân – mà chúng tôi đã đem vào trong những bài viết về trại tù trước đây – vì nghĩ cho cùng, kẻ thù của chúng ta là cái chủ nghĩa Cộng Sản vô nhân và những người du nhập, áp dụng nó tại quê hương chứ không hẳn là những anh cán bộ, bộ đội cấp nhỏ là những người sinh ra, lớn lên trong chế độ vô nhân. Vì chính họ, xét cho cùng, cũng là nạn nhân của cái chế độ đó.

Sự việc, nhân vật trong hồi ký là thật. Trong trường hợp không nhớ được tên nhân vật nào đó, hay không muốn nói ra tên những người lầm lỡ, tác gỉa sẽ dùng các mẫu tự X Y Z hay viết tắt.

Mới quý vị đọc vài bút ký viết trong tù để cảm thông cho thân phận những người sa cơ vào tay bọn vô nhân tính. Tác giả cũng mong ước những chiến hữu nào thấy cần bổ túc hay đính chính những sai sót, xin nhanh chóng và thắng thắn gửi thư về cho tác giả. Vô vàn cảm tạ.

Mời đọc Cuối Tầng Địa Ngục bằng PDF (toàn tập)

Cuối Tầng Địa Ngục – Đỗ Văn Phúc

Cuối Tầng Địa Ngục
Hồi ký của một ngƣời lính Việt Nam từng trải
muời năm trong các trại tù Cộng Sản

Kính dâng hƣơng hồn những
Chiến sĩ Việt Nam
đã hy sinh trong cuộc chiến đấu cho
Tự do và Dân chủ
Kính tặng các bạn tù các trại
từ Bắc vào Nam sau 1975
Tặng Kim Hoa và các con
Trình bày: Đỗ Văn Phúc
Tranh bìa: Hoàng Việt (nhóm Vietland)
Minh họa của Hoạ Sĩ Nín (KBC Hải Ngoại)
♦ Đỗ Văn Phúc 4
Ðời có gian lao mới rạng danh hào kiệt,
Tù không đày đọa sao rõ mặt anh hùng.
Đỗ Văn Phúc
"A certain readiness to perish is not so very rare, but it is seldom that
you meet men whose souls, steeled in the impenetrable armor of
resolution, are ready to fight a losing battle to the last"
Joseph Conrad
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 5
Mục lục
Lời Giới Thiệu 7
Lịch Sử Sang Trang 12
Trại Tù Long Khánh
Lệnh tập trung, mƣời lăm ngày học tập 14
Ngày thứ nhất 15
Ba bebop, một slow 16
Ghẻ từ miền Bắc vô Nam 19
Ai cũng đáng tội chết 20
Chính sách 12 điểm của “Chính Phủ Lâm thời Cộng Hoà Miền
Nam Việt Nam”
24
Một phát giác động trời 29
Hết mơ ngày về 33
Trại Tù Suối Máu
Một nơi không có màu xanh 40
Ai dám giỡn mặt bác Hồ 41
Lò nƣớng ngƣời 43
Trại Tù Hàm Tân
Bò vàng vs. bò xanh 47
Âm mƣu trốn trại 49
Ngoại xâm và nội thù, anh bênh ai? 52
Lời thề trong ngục tối 54
Trại Tù Xuân Phước
Trong lòng thung lũng Kỳ Lộ 57
Ngƣời tù, chiếc lon gô, và nhà kỷ luật 62
Những ngày cùm biệt giam 66
♦ Đỗ Văn Phúc 6
Hung thần trong trại giam 71
Gƣơng bất khuất trong tù 74
No eat, no work 78
Hạt vàng trong bãi bùn đen 79
Những khuôn mặt đáng nhớ 80
Tết trong tù 84
Tù trong tù 87
Mƣu sinh trong trại tù 90
Không nơi ẩn nấp 94
Án cải tạo! 95
Một Chuyến Thăm Anh
Phụ Lục
98
Ai giết cha tôi? 103
Bạn ơi, xin đừng quên mình là ngƣời tị nạn chính trị 107
Phỏng vấn của đài truyền hình New 8 Austin. 112
Phỏng vấn của Đài Việt Nam Hải Ngoại 113
Chân dung một HO 119
Giới Thiệu của Phạm Kim 123
Nhận xét của thân hữu và độc giả 124
Hai bản nhạc của Phan Công Danh và Vũ Đức Nghiêm 132
Đôi dòng về tác giả 136
Hình ảnh các bạn đồng tù 137
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 7
Lời Giới Thiệu
của Tiến Sĩ Nguyễn Đình Thắng
Cách đây khoảng một tháng, tác giả, cựu tù nhân “Cải Tạo” Đỗ Văn Phúc, ngỏ ý
muốn tôi viết lời tựa cho quyển hồi ký đời tù nhan đề Cuối Tầng Địa Ngục. Tôi đón nhận
với một chút ngỡ ngàng trộn lẫn cảm giác đồng cảm thật mênh mang.

Ngỡ ngàng vì thực ra tôi chỉ biết tác giả qua một vài bài viết đăng trên Internet,

đặc biệt là lời kêu gọi quan tâm đến những cựu tù nhân “cải tạo” vẫn còn kẹt ở Việt Nam.

Ngỡ ngàng vì kinh nghiệm mỏng manh của tôi đối với chủ đề của tập sách. Năm 1975,

khi miền Nam rơi vào tay cộng sản, tôi chƣa đến tuổi động viên, chƣa một ngày cầm súng

và dĩ nhiên chƣa một ngày đi tù. Thế thì lấy tƣ cách gì để viết lời tựa cho một quyển sách

ăm ắp ký ức của 10 năm đầy đoạ trong các trại tù?

Mặt khác, đây cũng lại chính là một đề tài thu hút tôi từ cả chục năm nay, một đề

tài mà nói bao nhiêu cũng không đủ, kể bao nhiêu cũng không hết; một đề tài mà đến nay

nhiều ngƣời vẫn chƣa biết đến hay chƣa biết rõ; chƣa kể những nỗ lực ở bên này và bên

kia địa cầu nhằm tẩy xoá nó khỏi lịch sử của nhân loại, nhƣ nguời ta cố tẩy đi vết máu

loang lổ trên manh vải trắng. Năm 1985, cũng là năm tác giả ra khỏi tù, hai học giả Hoa

Kỳ xoá đi huyền thoại mà giới truyền thông thiên tả vẽ vời về cộng sản Việt Nam. Hai vị

học giả này, Jacqueline Desbarats và Karl Jackson của Đại Học Berkeley, phủ nhận lập

luận nguỵ biện hay giả trá của một số ký giả rằng bộ đội tiếp thu miền Nam lịch thiệp

nhƣ du khách và không hề có cuộc tắm máu nhƣ ngƣời ta lo sợ. Qua hàng trăm cuộc

phỏng vấn các thuyền nhân đã định cƣ ở Hoa Kỳ và Pháp, hai học giả này khám phá ra

rằng cuộc tắm máu đã và đang âm thầm diễn ra sau bức màn tre của các trại tù cải tạo.

Kết quả của cuộc nghiên cứu tạo xao xuyến lớn trong tôi lúc bấy giờ và âm ỉ mãi đến

ngày hôm nay. Tôi luôn cảm thấy nhu cầu thôi thúc phải ghi lại những kinh nghiệm tù cải

tạo, một giai đoạn u ám nhất của sử Việt cận đại. Chúng ta, những ngƣời đã vƣợt thoát ra

với thế giới tự do có nghĩa vụ vén bức màn tre ấy lên để làm bài học cho nhân loại, cho

hậu thế đừng tái diễn. Chính sự thôi thúc ấy đã rung lên nhịp đồng cảm sâu đậm nơi tôi

với từng chữ, từng câu trong Cuối Tầng Địa Ngục.

Nhƣng những con số thống kê, các bài tính xác suất của cuộc nghiên cứu không

thể nào mô tả đƣợc chiều sâu thăm thẳm của tâm trạng ngƣời tù, cứ sâu hoắm thêm trong

chuỗi ngày vô tận. Bằng lời lẽ đơn sơ, không văn hoa bóng bảy, tác giả đã mở hé ra cho

ngƣời đọc thoáng nhìn vào cái thế giới nội tâm u uất đã một thời vây bủa và có lẽ sẽ mãi

mãi ám ảnh ngƣời tù.

“Tuần lễ đầu tiên sau Tết Bính Thìn (1976), chúng tôi đƣợc gặp gia đình sau bảy

tháng xa cách. Buổi thăm gặp đƣợc giới hạn trong ba mƣơi phút. Tôi gặp đủ Mẹ, vợ và

“Tuần lễ đầu tiên sau Tết Bính Thìn (1976), chúng tôi đƣợc gặp gia đình sau bảy
tháng xa cách. Buổi thăm gặp đƣợc giới hạn trong ba mƣơi phút. Tôi gặp đủ Mẹ, vợ và
các con. Cháu bé nhất sinh vào giữa tháng tƣ 1975 nay bụ bẫm, hồng hào. Khi tôi đƣa tay
♦ Đỗ Văn Phúc 8
ra bế cháu, cháu đã chồm về phía tôi nhƣ có sự thôi thúc của tình máu mủ. Chúng tôi cầm
tay nhau mà nghẹn ngào một hồi; chẳng biết nói điều gì trƣớc, điều gì sau…” (Trang 56).
Giây phút đoàn tụ thật ngắn ngủi chắc hẳn ăm ắp mừng tủi, quyến luyến, nhớ
nhung. Mân mê những ngón tay chai của vợ, vuốt mái tóc bạc phơ của mẹ, bồng ẵm đứa
con thơ trên tay, những điều mà con ngƣời bình thƣờng nhiều khi không còn để tâm đến
thì lại là cả một trời hạnh phúc cho ngƣời tù cải tạo. Phút chia tay chắc hẳn chan chứa
những giọt nƣớc mắt, những gởi gắm, bịn rịn. Và ngƣời tù đã vội ghi vào ký ức hình ảnh
của ngƣời mẹ già, cảm giác da thịt của ngƣời vợ yêu, mùi thơm của đứa con thơ để dành
làm ngọn gió mát trong cơn nắng cháy của ngày lao động, hay để nuôi mộng tái ngộ khi
đêm lạnh về trên núi rừng hoang vu.
Chế độ khắc nghiệt đã giết chết cả những giấc mơ nhỏ bé nhất của ngƣời tù. Tết
năm sau, Đinh Tỵ (1977), tác giả lại đƣợc gia đình thăm nuôi, nhƣng với một tin sét
đánh.
“Sau vài phút trấn an, vợ tôi đã mếu máo kể cho tôi nghe rằng cháu út bị sốt xuất
huyết và không bệnh viện nào nhận cháu vì là con của ngƣời đang cải tạo, tiêu chuẩn cao
nhất là các trạm y tế phƣờng. Cháu qua đời vì không có thuốc men và chữa trị đúng
mức.” (Trang 71).
Còn đau đớn nào hơn. Còn bất hạnh nào hơn.
Nhƣng ở cuối tầng địa ngục vẫn có những đoá hoa rực rỡ; giữa bùn đen vẫn có
những hạt vàng lóng lánh. Tác giả viết về một Nguyễn Thi Ân luôn chia sớt phần ăn cho
bất kỳ ai xin hỏi, một Nguyễn Văn Phƣớc sẵn sàng liều mạng nhảy hàng rào xà lim tiếp
tế cho các bạn tù… Tác giả cũng viết về một số cán bộ quản trại lớn lên giữa bày lang sói
nhƣng không đánh mất lƣơng tâm loài ngƣời, nhƣ “anh Ngà, anh Hoa chẳng bao giờ để
cho chúng tôi làm việc quá sức. Các anh hàng ngày chạy ngƣợc chạy xuôi kiếm cho
chúng tôi giỏ khoai lang, nồi rau muống. Họ muốn trò chuyện và học hỏi nơi chúng tôi.”
Trên bức tranh vân cẩu, tác giả không quên điểm tô dăm nét chấm phá khôi hài,
nhƣ khi kể về tƣợng bán thân của “Bác Hồ” ngày nào không thuốc rê cắm vào trên miệng
thì cũng có cục đàm trét trên má hay sợi lông xoắn phất phơ trên đầu; đến nỗi cán bộ phải
mếu máo: “Bác Hồ là người ai cũng yêu quý, kính trọng… Thế mà có anh lại dám bứt
lông dái bỏ lên đầu Bác.” (trang 78) Và cũng có những mẩu chuyện cƣời ra nƣớc mắt,
nhƣ khi chính tác giả đang lén nấu nƣớc bằng chiếc lon guigoz thì bị cán bộ bất thần
khám xét, bèn vội ngồi lên che “lò” giả bộ đang đánh cờ tƣớng và cứ thấp thỏm sợ cháy
quần, cháy cả mông.
Rải rác khắp quyển sách là những cảnh tra tấn, nhốt conex, còng chân, bỏ đói, bỏ
khát, đánh đập, cấm thăm nuôi, lao động khổ sai, doạ bắn, hạ nhục… Thực ra tôi đã biết
khá rõ về các hình thức tra tấn dùng trong tù cải tạo của Cộng SảnViệt Nam qua các tài
liệu nghiện cứu của Bác Sĩ Richard Mollica và các cộng sự viên ở Đại Học Harvard. Đây
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 9
là nhóm bác sĩ đầu tiên, và có thể độc nhất trên thế giới, đã để tâm chữa trị những vết
thƣơng tâm hồn cho cựu tù cải tạo Việt Nam. Họ tỉ mỉ phân loại 29 hình thức tra tấn cùng
với mức độ thông dụng của chúng, và phân tích cũng nhƣ đo lƣờng hậu quả lâu dài để lại
nơi nạn nhân. Mục đích hiểm độc của các hình thức tra tấn là vừa bầm dập thể xác vừa
đục khoét tâm hồn.
Ngƣời đọc không khỏi cảm thấy bùi ngùi, xót xa cho những ngƣời tù nằm xuống
không thân nhân thăm viếng, không kèn trống tiễn đƣa, không mộ bia, hƣơng khói; cho
những ngƣời tù bị cán bộ bóp cổ chết, bị xử bắn trong trại, bị hạ sát trên đƣờng đào thoát,
hay chết vì khát, vì kiệt sức. Nhƣ hai nhà học giả Desbarats và Jackson từng khẳng định
sau nhiều năm nghiên cứu, cuộc tắm máu âm thầm đã xẩy ra. Cộng đồng ngƣời Việt ở
các vùng trời tự do có nghĩa vụ ghi lại tất cả những cái chết trong trại tù cải tạo, nhƣ một
sự tƣởng nhớ đối với ngƣời quá cố và tri ân đến những thân nhân còn sống. Những cái
chết oan nghiệt ấy chắc chắn đã để lại những vết hằn không thể nào phai cho ngƣời thân
còn sống, với rất nhiều câu hỏi mà không có câu trả lời.
Và ngƣời đọc cũng không khỏi phấn chấn trƣớc tinh thần bất khuất của đại đa số
tù nhân cải tạo, nhƣ Hạ sĩ Đèn dám tuyên bố “ngày nào còn Cộng Sản, tôi còn chống” và
phanh ngực ra thách thức cán bộ bắn, nhƣ Quách Dƣợc Thanh từ chối không hãm hại
đồng đội để đổi lấy mạng sống, nhƣ hàng trăm ngƣời tù lãng công và tuyệt thực để phản
đối cán bộ đánh trọng thƣơng hai ngƣời bạn tù. “Họ là những con đại bàng dù sa cơ vẫn
không để bị lẫn lộn trong đám gà qué.” Trong quyển sách mới xuất bản, nhan đề Chữa
Lành Các Vết Thƣơng Vô Hình (Healing Invisible Wounds), Bác Sĩ Mollica của Đại Học
Harvard nhắc nhở rất nhiều đến nghị lực của những tù cải tạo Việt Nam, mà ông xem là
những bậc thầy về lòng dũng cảm, về ý chí sống thoát, và về khả năng hồi phục. Theo
Ông, có ba yếu tố ảnh hƣởng rất lớn: lòng vị tha, lý tƣởng, và tinh thần xốc vác. Những
mẩu chuyện tự thuật và về các bạn tù xuyên suốt quyển Cuối Tầng Địa Ngục đã minh
chứng điều này.
Sau khi đọc xong bản thảo, tôi gọi điện thoại nói chuyện với tác giả--lần đầu tiên
nói chuyện với nhau. Tôi kể về sự đồng cảm sâu sắc và nhận xét về văn phong đơn giản,
trong sáng, và thăng bằng đến lạ. Không thấy hận thù, nguyền rủa mà chỉ thấy một cố
gắng lớn để ghi lại trung thực sự kiện và cảm nghĩ. Tác giả đã bỏ ra 15 năm để viết. Tôi
đoán tác giả đã nhiều lần, rất nhiều lần, duyệt đi duyệt lại để gạn lọc những lời lẽ thái
quá, hay điều chỉnh những thiên kiến. Kết quả là một cố gắng dựng lại toàn cảnh của xã
hội trại tù, với đầy đủ ác và thiện, ti tiện và hƣớng thƣợng, hèn yếu và dũng cảm, bóng tối
và ánh sáng; đủ các mầu sắc của cầu vồng. Tôi nói với tác giả rằng sự thăng bằng ấy đã
nâng tính chất sử liệu của quyển sách. Tôi đề nghị tác giả viết thêm, đào sâu hơn; cả viết
hộ cho những ngƣời không quen viết, để từ từ xây dựng một tủ sách về các trại tù cải tạo-
-đúng hơn, một bảo tàng viện về các trại tù cải tạo, nhƣ ngƣời Do Thái có bảo tàng viện
về cuộc thảm sát bởi Đức Quốc Xã (Holocaust Museum). “Chỉ mƣơi năm nữa chúng ta sẽ
cạn kiệt nhân chứng sống”, tôi chia sẻ với tác giả.
♦ Đỗ Văn Phúc 10
Điều tôi không nói ra là nỗi ái ngại cho chính tác giả. Tôi hình dung Cựu Tù Nhân
“Cải Tạo” Đỗ Văn Phúc, mỗi lần đặt bút là mỗi lần ôn lại những đau đớn, dày vò, mất
mát. Không biết mỗi khi đọc lại đoạn viết về ngƣời con út chết vì thiếu thuốc men, hay
những ngày tháng biệt giam trong conex, hay cảnh bơ vơ của ngƣời vợ trẻ, hay những cái
chết tức tƣởi của bạn bè… tác giả nghĩ sao, cảm giác thế nào? Hãy hình dung một ngƣời
phải xem đi xem lại cuốn phim không bao giơ dứt về những khổ đau, bất hạnh của đời
mình; liệu ngƣời ấy sẽ đối phó, ứng xử ra sao khi cơn xúc động dâng trào? Câu trả lời
nằm ngoài sức tƣởng tƣợng của phần lớn chúng ta mà thuộc về thế giới tâm linh ẩn kín và
riêng tƣ của ngƣời trong cảnh. Nhƣng có một điều tôi biết: khả năng đàn hồi của những
cựu tù nhân cải tạo Việt Nam thật phi thƣờng. Một chuyên gia tâm lý ngƣời Mỹ dày kinh
nghiệm về các trại giam của Đức Quốc Xã và các xứ Nam Mỹ có lần nhận xét với tôi
rằng ông ta chƣa hề gặp nhóm tù nhân nào lại chịu sự tra tấn liên tục và kéo dài nhƣ tù
cải tạo Việt Nam; và ông ta rất ngạc nhiên về khả năng chịu đựng, sống thoát và hồi phục
của họ.
Trong những ngày tháng cuối cùng của cuộc chiến, tôi tìm đọc quyển Một Ngày
Trong Đời Của Ivan Denisovitch của văn hào Alexander Solzhenitsyn, để chuẩn bị tinh
thần nhỡ phải sống dƣới chế độ Cộng Sảnsắp phủ chụp lên miền Nam. Nếu so sánh, thì
Gulag của Nga là ngƣỡng cửa bƣớc vào địa ngục, còn trại tù cải tạo của Cộng SảnViệt
Nam nằm ở tầng cuối.
“Nếu có một địa ngục như lời các tôn giáo thường răn đe, thì chắc hẳn địa ngục
đó cũng không sánh được với cái địa ngục mà Cộng Sảnđã dành cho người quốc gia và
những ai không theo chúng.” (Trang 198)
Thế giới cần biết điều này, cho bây giờ và cho mai sau.
Nguyễn Đình Thắng
Virginia, Ngày Mùng Ba Tết Năm Mậu Tý
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 11
Đôi lời của tác giả:
Hơn hai trăm ngàn quân nhân, cán bộ, chính quyền VNCH đã bị Cộng Sản lừa bịp
đưa vào các trại tập trung mà họ gọi bằng mỹ từ "Trại Cải Tạo". Ba năm, sáu năm, mười
năm hay lâu hơn... Không ai biết thân phận mình sẽ ra sao. Những khủng bố, cực hình,
lao động khổ sai nhằm giết dần giết mòn ý chí, nghị lực và thân xác người lính miền
Nam.
Sau khi loạt bài về trại A-20 Xuân Phước được phổ biến, nhiều độc giả đã gửi thư
về yêu cầu viết thành một tập hồi ký từ ngày đầu để làm tài liệu, chứng tích cho một giai
đoạn đen tối, đau khổ của người lính miền Nam. Cũng có bạn yêu cầu dịch ra Anh Ngữ
để người ngoại quốc và thế hệ nối tiếp tại hải ngoại biết đến sự chịu đựng những nỗi
nhục nhằn một cách anh dũng của cha anh mình.
Chúng tôi thấy mình có trách nhiệm viết lại một cách hoàn toàn trung thực các sự
kiện, gạn bỏ những tình cảm hận thù cá nhân – mà đã tràn ắp trong tâm trí chúng tôi
những năm mới vượt thoát ra khỏi nước và đã gửi gắm vào trong những bài viết về trại
tù trước đây - Vì kẻ thù chính của chúng ta là cái chủ nghĩa Cộng Sản vô nhân và những
người du nhập, áp dụng nó tại quê hương chứ không hẳn là những anh cán bộ, bộ đội
cấp nhỏ là những người sinh ra, lớn lên trong chế độ vô nhân đó. Chính họ, xét cho cùng,
cũng là nạn nhân của cái chế độ đó.
Sự việc, nhân vật trong hồi ký là thật. Trong trường hợp không nhớ được tên nhân
vật nào đó, hay không muốn nói ra tên những người lầm lỡ, tác giả sẽ dùng các mẫu tự X
Y Z hay viết tắt.
Những nhân vật trong hồi ký, nếu tác giả biết được đang cư trú ở đâu, sẽ được ghi
chú ở cuối trang.
Tác giả cũng mong ước những chiến hữu nào thấy cần bổ túc hay đính chính
những sai sót, xin nhanh chóng và thắng thắn gửi thư về cho tác giả theo địa chỉ ở bìa
sau hay emai vềl:
md46usa@yahoo.com.
Vô vàn cảm tạ.
♦ Đỗ Văn Phúc 12
Phần mở đầu: Lịch Sử Sang Trang
Oái Oăm của Lịch Sử: Khi Man Dã, Hung Tàn Lại Thắng Văn Minh, Nhân Nghĩa.
Khi trời rạng sáng, tiếng súng lớn nhỏ từ các ngoại ô, nhất là hƣớng phi trƣờng
Tân Sơn Nhất, đã rời rạc dần và chấm dứt hẳn vào khoảng xế trƣa; sau khi Đài Phát
Thanh Sài Gòn loan truyền lệnh buông súng của Tổng Thống ba ngày Dƣơng Văn Minh.
Dân chúng bắt đầu rời các nơi trú ẩn ùa ra đƣờng. Ngƣời ta đã thấy các binh sĩ Cộng Sản
miền Bắc tràn vào các ngõ nghách. Khi chạy lúp xúp qua những xóm nhà dân, họ chỉa
súng quát tháo om sòm để biểu lộ quyền uy của kẻ thắng trận. Bên ngoài đƣờng phố, đã
thấy những đoàn xe đủ loại: từ xe buýt chở khách đến các xe đò đƣờng dài, xe tải lẫn
trong những chiếc xe Molotova màu cứt ngựa. Trên xe là các du kích, lính địa phƣơng
Việt Cộng miền Nam. Sự phân biệt lính Việt Cộng miền Nam và bộ đội miền Bắc rất dễ
dàng. Vì lính Việt Cộng miền Nam thì ăn mặc lộn xộn, đủ kiểu đủ màu. Từ bộ bà ba đen
cho đến chiếc quần ka ki xanh cũ, cái áo ngƣời thì trắng đã ngả sang màu cháo lòng;
ngƣời thì xanh, đỏ tím vàng… Họ đội những chiếc nón tai bèo và quàng quanh cổ chiếc
khăn rằn hoặc xanh hoặc đỏ; chân mang đôi dép cao su cắt từ vỏ xe hơi và đặc biệt là họ
có cùng một khuôn mặt đầy sát khí. Lính Bắc Việt thì khác hẳn. Họ là những thanh thiếu
niên còn rất trẻ; khuôn mặt xanh xao có vẻ ngờ nghệch, nhƣng trang bị vũ khí đầy ngƣời.
Họ mặc những bộ binh phục xanh lá cây thùng thình cắt may vụng về, quá khổ so với
thân thể ốm đói nhỏ thó của họ.
Thỉnh thoảng, ngƣời ta thấy vài chiếc xe díp mui trần còn nguyên vẹn huy hiệu
của quân đội miền Nam chạy qua. Trên xe là các thanh niên bặm trợn, và các thầy tu mặc
áo nâu sồng. Họ mang băng đỏ bên cánh tay và cầm những khẩu súng M16 của Mỹ mới
lƣợm đƣợc bên đƣờng do quân miền Nam vứt bỏ. Đó là bọn đón gió trở cờ mà ngƣời ta
gọi là bọn “cách mạng 30 tháng tƣ”
Hoà bình! Hoà bình!
Nhƣ một dòng nƣớc trong mát đối với những kẻ lữ hành trên sa mạc đã nhiều ngày
và sắp quỵ gục. Nhƣ một chấm xanh xanh phiá chân trời đối với ngƣời thủy thủ đang lạc
hƣớng ngoài biển khơi. Đó là ƣớc vọng sâu sắc nhất của những ngƣời Việt Nam cả hai
bên bờ vĩ tuyến 17 sau 30 năm chiến tranh điêu linh, nếu tính từ khi chiến tranh Pháp
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 13
Việt bắt đầu. Hoà bình! Trên quê hƣơng vốn đã điêu tàn sẽ không còn nghe tiếng súng
nổ, bom rơi. Vành khăn sô sẽ ngƣng quấn trên mái đầu xanh các thiếu phụ. Những ngƣời
cha chinh chiến bao năm sẽ trở về săn sóc dạy dỗ đàn con. Các bà mẹ sẽ không phải nhòa
mắt đứng trƣớc cửa ngày ngày ngóng tin con từ những chiến trƣờng mờ mịt nào đó.
Sau một cuộc chiến dài đăng đẳng và quá tàn khốc, ngƣời Việt Nam đã quá kiệt
lực. Họ mong mỏi hoà bình, và sẵn sàng chấp nhận trả với bất cứ giá nào. Đối với ngƣời
dân thƣờng miền Nam, họ biết sẽ có cuộc đổi thay sâu sắc dẫn đến nhiều mất mát. Nhƣng
ở mức độ nào thì họ không thể đoán ra đƣợc. Những ngƣời miền Bắc đã di cƣ vào Nam
năm 1954 thì biết là sẽ khốn khổ, khốc liệt có thể đổ nhiều máu. Những quân nhân, cán
bộ chính quyền miền Nam thì đau đớn biết rằng từ đây sẽ mất tất cả. Một tƣơng lai ảm
đạm đang chờ đón họ và gia đình. Nhƣng họ chẳng còn sự lựa chọn nào khác. Họ đã mất
các cơ hội leo lên những chuyến bay vội vàng hay những con tàu nêm kín ngƣời rời bến
trong những giây phút hỗn loạn cuối tháng tƣ. Những ngƣời cầm đầu đã nhanh chân tẩu
thoát. Giờ này không ai chỉ bày cho họ phƣơng hƣớng nữa. Họ chờ đợi một cách bi hùng
những gì sắp xảy đến cho đời mình.
Khi chiếc xe tăng T-54 của Nga sô chế tạo cán sập chiếc cổng sắt của dinh Độc
Lập và đám quần thần Dƣơng Văn Minh ríu rít buớc ra đứng sắp hàng nhƣ những tù nhân
chờ giải giao thì coi nhƣ “Lịch sử đã sang trang!”
Một trang tương đối huy hoàng của chế độ Cộng hoà đã bị xếp lại.
Một trang u tối ảm đạm của chế độ Cộng Sản đang được mở ra.
Đó là cảm nhận đau xót của tôi, một ngƣời lính có nhiều kinh nghiệm thực tế về
cuộc chiến và những kiến thức về lý thuyết, sách lƣợc Cộng Sản đƣợc trang bị trong bốn
năm ở Đại học vừa dân chính, vừa quân sự.
Tuy nhiên, nhiều ngƣời miền Nam – trong đó, than ôi!, có cả chúng tôi – rán nuôi
một ảo tƣởng rằng sau chiến tranh, những ngƣời Cộng Sản của cuối thế kỷ Hai mƣơi khi
có chính quyền sẽ xử sự công chính và độ lƣợng hơn những tên Cộng Sản man dã của
thập niên 1950. Cuộc tắm máu mà báo chí phƣơng Tây dự đoán chắc sẽ không xảy ra. Mà
dù có xảy ra, thì âu cũng là số phận vậy.
♦ Đỗ Văn Phúc 14
Chương 1
Trại Tù Long Khánh
Phần 1: Lệnh Tập Trung: mười lăm Ngày Học Tập
Vài ngày sau, trong lúc thành phố Sài Gòn vẫn còn hoang mang và hỗn loạn, tôi
thu xếp đƣa vợ và bốn cháu về lại Vũng Tàu. Cầu Cỏ May bị đánh sập trƣớc đó khoảng
một tuần, hành khách phải xuống xe dùng đò qua sông. Hai vợ chồng tôi và bốn cháu bé
– có một cháu sơ sanh - vất vả vô cùng, loay hoay với mớ tài sản thu gọn trong hai chiếc
vali lớn. Đến nhà, gặp lại Mẹ tôi mừng rỡ vì thấy con cháu đều bình yên. Những đêm 28,
29 tháng Tƣ, Việt Cộng pháo kích bằng hoả tiễn vào khu nhà thờ Tân Sa Châu, là nơi tiểu
gia đình chúng tôi đang thuê nhà trú ngụ trong thời gian tôi làm việc cho hãng thầu LSI
chuyên bảo trì phi cơ C-130 của Không Đoàn 53 Chiến Thuật. Đã quá quen với bom đạn,
tôi bảo vợ con cứ ngủ yên trên giƣờng. Bom rớt trúng chỗ thì núp đâu cũng chết; còn rớt
xa thì còn mảnh văng theo vòng cầu đã có vách tƣờng cản bớt sức công phá.
Tuy ở Vũng Tàu đã lâu, nhƣng tôi ít bạn. Thời còn ở bộ binh thì mỗi năm về phép
có một lần, ru rú ở nhà. Thời gian phục vụ trong quân chủng Không quân thì cả gia đình
di chuyển theo ra Phan Rang. Vì thế, tôi chẳng có ai để hỏi han tình thế và bàn chuyện.
Ông Sáu Khƣơng, một ngƣời thợ hớt tóc gần nhà đến thăm, khuyên lơn an ủi. Hoá ra ông
là cán bộ cơ sở của Việt Cộng tại địa phƣơng. Ông biết quá nhiều về tôi, từ cá tính đến
quan điểm lập trƣờng. Bây giờ, trong chế độ mới, ông là khóm trƣởng khóm Rẫy, phƣờng
Thắng Tam rồi. Sẽ phải vất vả vì ông này thôi.
Loanh quanh ở nhà đƣợc gần một tháng thì bắt đầu nghe có thông cáo gọi anh em
hạ sĩ quan binh sĩ đi học tập ba ngày tại địa phƣơng. Lớp này vừa về thì có lệnh cho sĩ
quan cấp tá đi “học tập” một tháng. Kế đó là sĩ quan cấp úy trong mƣời lăm ngày. Xét ra
cũng hợp lý thôi. Cấp nhỏ “học” ít ngày; cấp trung “học” nhiều hơn một chút; cấp cao thì
“học” dài ngày. Thế là giải toả hết âu lo về việc “tắm máu”; ai nấy thở phào nhƣ cất bớt
một gánh lo âu. Bây giờ chỉ còn câu hỏi của bản thân tôi. Thế thì những ngƣời đã giải
ngũ “học” bao lâu? Sao không thấy nhắc đến trong thông cáo?
Ông Sáu Khƣơng nhanh nhẩu góp ý:
- Đã tham gia quân đội “ngụy” thì bề gì cũng phải “học” thôi. Đi sớm thì về
sớm.Đi trễ thì về trễ.
Thế là tôi thu xếp một túi hành trang gọn, bọc theo một ít tiền vừa đủ chi dùng
trong mƣời lăm ngày; tạm biệt mẹ, hôn vợ và các con rồi quày quả ra đi.
- Mười lăm ngày cũng nhanh. Em rán tiêu xài dè xẻn chút tiền còn lại, chờ anh về.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 15
Tuy đã quen nếp sống xa nhau từ những năm tôi đi chiến đấu xa nhà, vợ tôi cũng
cảm thấy ái ngại. Có một điều trùng hợp ngẫu nhiên. Trƣớc đó mấy hôm, rảnh rang
không làm gì, tôi lôi cuốn “Giờ Thứ Hai Mƣơi Lăm” của C. V. Georghiu ra đọc. Câu
chuyện anh chàng Ian Moritz ở xứ Romania cũng từ giã ngƣời vợ đang mang bầu để theo
lệnh tập trung đi làm lao động trong muời lăm ngày ở phòng tuyến biên giới Romania và
Hungaria. Rồi biền biệt muời lăm năm, anh phải trải qua hàng chục trại tù khổ sai của
nhiều nƣớc khác nhau trƣớc khi đƣợc quân đội Mỹ cứu thoát ở Đức khi Thế Chiến thứ
hai kết thúc. Tôi vô tâm không hề suy nghĩ và so sánh đến hoàn cảnh của mình. Vì nếu
thật biết vậy, ai trong trƣờng hợp này cũng thà trốn đi chứ có ngu gì đút đầu vào cái bẫy
gian dối kia!
Ngày Thứ Nhất của Mười Lăm Ngày “Học Tập Cải Tạo”
Chúng tôi đƣợc những chiếc xe đò dân sự đƣa về hƣớng Bắc trên con đƣờng tỉnh
lộ, qua các địa danh Bình Ba, Bình Giã nổi tiếng một thời. Xe dừng ở “Trại Lê Lợi” trên
một ngọn đồi nhỏ, nơi trƣớc đây là căn cứ Tiếp Vận của Tiểu Khu Long Khánh. Tên trại
vẫn còn là tên cũ của Quân Lực VNCH mà Việt Cộng chƣa kịp thay đổi. Mấy trăm con
ngƣời đƣợc đƣa vào trong bốn dãy nhà tôn tiền chế trƣớc đây làm nhà kho; nhƣng nay đã
trống trải ngoại trừ bốn dãy sạp gỗ mới làm xong để làm chỗ ngủ cho “cải tạo viên”. Nơi
đây có một đơn vị quân chính quy Bắc Việt trú đóng. Bao bì, thùng bọng của quân Cộng
hoà vƣơng vãi đó đây, nhƣng hàng hoá, quân dụng chắc đã bị cộng quân thanh toán gọn
gàng hết rồi. Một sĩ quan Cộng Sản đọc tên từng mƣời ngƣời, phiên chế thành một A
(tiểu đội); bốn A thành một B (trung đội); bốn B thành một C (đại đội) và huớng dẫn mỗi
C vào một căn nhà. Nhiều ngƣời tìm những bạn bè quen biết để chiếm các chỗ ngủ kế
nhau. Riêng tôi, không quen ai, nên chẳng bận tâm mấy. Nằm đâu cũng thế; chỉ mƣời lăm
ngày thì cũng nhanh thôi. Trong đoàn chúng tôi có một nữ Trung Úy, - chị Lê Thị Huệ -
phục vụ ở Đặc Khu Vũng Tàu. Chị Huệ là vợ của anh Hồ Văn Khởi1, năm 1971 là trƣởng
ban Hai kiêm Trung đội trƣởng Quân Báo của Tiểu đoàn 4/8 nơi tôi đang chỉ huy Đại đội
15. Sau trận Snuol, anh đƣợc chuyển về trƣờng Thiếu Sinh Quân Vũng Tàu. Tôi không
quen với chị Huệ, nên cũng không tiện tiếp xúc. Chị thu vén một góc cuối căn nhà để làm
chỗ ngủ vì biết chắc sẽ không có chỗ nào khác đặc biệt cho phụ nữ tại một nơi mà chỉ
toàn nam giới. Trên chiến trƣờng Miền Đông Nam Phần, tôi đã nhiều lần phát giác các
căn cứ du kích gồm một tổ hợp những hầm chìm dƣới đất. Trong các hầm đều có lƣơng
thực dự trữ và đặc biệt có đủ quần áo, đồ lót phụ nữ. Tra vấn tù binh mới biết rằng họ
sống chung đụng gái trai nhƣ thế (hai nam một nữ trong một hầm), Có lẽ quen việc chung
đụng nhƣ thế, nên họ không nhìn thấy và thông cảm cho một tình huống rất khó khăn cho
những nữ binh miền Nam, và cho ngay cả mấy trăm bạn nam đồng cảnh.
Buổi chiều đầu tiên, mấy anh lính Bắc Việt nhìn chúng tôi có vẻ dò xét; và một
phần nào e sợ. Thì ra các chính trị viên Cộng Sản đã nhồi nhét vào đầu óc họ hình ảnh
ngƣời lính miền Nam chuyên giết ngƣời để ăn gan uống mật, “cực kỳ” hung ác. Có anh,
1 Hai vợ chồng anh Khởi hiện ở San Jose
♦ Đỗ Văn Phúc 16
khi bất ngờ chạm mặt chúng tôi, đã tỏ ra hốt hoảng. Sau này mới biết là họ tƣởng quân
nhân miền Nam ai cũng giỏi võ nên họ sợ bị tấn công.
Một anh, có lẽ là hậu cần, cầm một cuốn sổ đến gặp chúng tôi. Anh lính này trông
có vẻ cục mịch, nhƣng hiền lành. Anh hỏi anh em chúng tôi cần mua thức ăn, thức uống
hay món linh tinh gì không, thì anh sẽ đạp xe xuống phố mua ngay. Thế là anh em chúng
tôi lấn tới, hỏi anh có thể ra bƣu điện gửi giùm thƣ của chúng tôi về gia đình không. Anh
bối rối trả lời: “Chúng tôi chƣa có lệnh gì về việc liên lạc với gia đình các anh.” Chừng
hơn một giờ sau, anh lọc cọc đạp xe trở về. Sau yên xe là một bao tải to lớn mà anh cột
chằng chịt những loại dây khác nhau, kể cả cọng dây tƣớc từ cây chuối tƣơi. Trên áo anh
mồ hôi nhễ nhải; anh thở dốc từng cơn ra vẻ rất nhọc nhằn vì phải đạp xe lên đồi. Chúng
tôi thấy ái ngại và phần nào cũng tự an ủi rằng: “họ cũng đối xử tốt với chúng ta.”
Trong lúc chờ anh bộ đội đi mua hàng về, chúng tôi đƣợc lệnh cử mỗi tiểu đội một
hai ngƣời để đi lấy nƣớc. Họ chỉ cho chúng những thùng đạn đại liên 30 và ống đạn 105
ly chất đống trong sân để làm vật liệu chuyển nƣớc. Chúng tôi đi theo hai anh bộ đội võ
trang đi ra khỏi trại, vào một khu vƣờn lớn của dân cách đó chừng một cây số, nơi có một
giếng nƣớc. Đi, về nhƣ thế nhiều chuyến, chúng tôi đã đổ đầy các thùng phuy ở mỗi góc
nhà và tại nhà bếp của trại.
Ngƣời ta đã đào sẵn hai dãy nhà cầu bên ngoài giữa hai lớp hàng rào kẽm gai.
Không có cách ngăn giữa các hố xí, chỉ có một tấm bình phong sơ sài che phía trƣớc làm
bằng tre và lá chuối. Hai dãy hố, phiá trên có các thanh sắt - loại cọc sắt ấp Chiến lƣợc –
làm chỗ ngồi. Lần đầu tiên trong đời chúng tôi phải làm công tác vệ sinh trong loại nhà
cầu nhƣ thế này và cũng không cần che đậy nhau thứ gì! Trƣớc còn ngƣợng ngập, rồi
cũng quen dần đi.
Đêm đầu tiên trong “trƣờng cải tạo”, ít ai ngủ đƣợc dù rất mệt mỏi. Tâm tƣ còn
bao vƣơng vấn về gia đình. Chúng tôi chƣa thấy quá lo lắng cho tƣơng lai mình, nhƣng
ƣu tƣ về cách nào mà các bà vợ chân yếu tay mềm có thể bƣơn chải sống qua những ngày
đổi đời sắp tới. Trong cái yên ắng của một đêm không trăng nơi xứ lạ, tôi nghe nhiều
tiếng thở dài và âm thanh của những ngƣời đang trăn trở trên cái sàn gỗ còn mới với
những vệt bào nham nhở.
Đâu ngờ rằng đó là cái “thiên thu” đầu tiên của hàng ngàn cái “thiên thu” dằng dặc
của những ngƣời càng ngày càng đi sâu vào những tầng địa ngục trần gian!
Phần 2: Ba Bebop, Một Slow
Tờ mờ sáng hôm sau, giấc ngủ ngon lành bị đánh thức bởi một hồi kẻng. Chúng
tôi đƣợc lệnh ra sân để tập thể dục. Nhớ lại thời ở quân trƣờng Đà Lạt, trời lạnh, những
anh lƣời tập có thể trốn bằng cách ôm mền gối leo lên trần nhà nằm nƣớng thêm vài mƣơi
phút. Ở đây thì không trốn đƣợc. Ngày thứ hai của mƣời lăm ngày “học tập” đó, chúng
tôi đƣợc gọi lên nộp tiền ăn mƣời lăm ngày và đã có toán đƣợc phân công nấu bếp. Các
toán khác thì làm tạp dịch thu dẹp trong trại. Tôi bắt đầu làm quen với các anh trong tiểu
đội mà từ nay chúng tôi sẽ gọi là A. Anh A trƣởng là Nguyễn Tấn Thành (trƣờng Truyền
Tin), kế đó theo thứ tự chỗ nằm là Nguyễn Văn Sơn (Truyền Tin), tôi, Nguyễn Văn Tấn
(Địa Phƣơng Quân), Lê Văn Toàn (Hải Quân), Đào Hoàng Đức (Bác sĩ Quân Y), Nguyễn
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 17
Văn Bộ (Địa Phƣơng Quân/Vũng Tàu), Lƣu Văn Ngôi (Quân Y Viện Nguyễn Văn Nhứt),
Đỗ Văn Tấn (Địa Phƣơng Quân), Nguyễn Duy Quế (Truyền Tin). Trong tất cả trăm
ngƣời, Nguyễn Văn Sơn nổi bật nhất vì anh thƣờng mặc bà ba đen còn mới, quàng khăn
rằn, và mang đôi dép râu cứ nhƣ là du kích thứ thiệt. Nguyễn Văn Bộ thì cao mập, vui
tính và thích khôi hài. Anh là ngƣời đặt tên cho Hồ Chí Minh là “quả Pắc Bó”. Đào
Hoàng Đức thì có vẻ vô tƣ. Lƣu Văn Ngôi, bệnh loét bao tử, nên lúc nào khuôn mặt cũng
nhăn nhó. Lúc này chúng tôi chƣa thấy e ngại nhau, nên ăn nói có phần phóng túng,
không kềm chế mấy.
Anh cán bộ đội trƣởng đội tôi tên Lê Thế Sự, dƣờng nhƣ cấp chuẩn úy quân đội
Bắc Việt, ngƣời Bắc, nhỏ con, có vóc dáng ẻo lả nhƣ một cô gái mới lớn. Anh ăn nói nhỏ
nhẹ khác hẳn với anh đội trƣởng đội 9 là một ngƣời miền Nam, cục mịch, thô lỗ nhƣ một
tên lơ xe đò. Anh Việt Cộng ngƣời Nam này nhặt đâu đƣợc hai chiếc giày da của quân
đội ta. Nhƣng cả hai chiếc đều cùng một chân trái, nên hai mũi giày cùng quẹo về một
hƣớng. Lại thêm việc anh ta không biết cột dây. Vì thế, các đầu dây dài thòng ra quẹt
xuống mặt đất vung vẩy mỗi lần anh ta bƣớc trông thật buồn cƣời. Trƣởng trại là Thƣợng
Úy Lê Tranh thì có vẻ nhanh nhẹn, pha chút đểu cáng, thâm hiểm. Chúng tôi có dịp vào
tận phòng ở của những đội trƣởng, thấy cũng sơ sài chiếc giƣờng tre, bộ bàn ghế ăn cơm
kiểu thông dụng nhƣ thƣờng thấy ở thôn quê. Trên bàn lúc nào cũng có cái ấm trà, dăm
ba cái ly đã cáu bẩn, và không thể thiếu ống điếu thuốc lào bằng tre. Họ là những ngƣời
trong một đơn vị mà gốc là của Mặt trận Giải phóng Miền Nam, nhƣng đã hao hụt nặng
về quân số từ sau các trận Mậu Thân, Hè 72, nên đƣợc bổ sung thêm quân chính quy
miền Bắc. Nhƣng quyền chính ủy thì do hoàn toàn cán bộ đảng Cộng Sản miền Bắc. Ở
trại này, các anh vệ binh ăn mặc rất lộn xộn. Ngoài những ngƣời Bắc mặc quân phục và
đội nón cối màu xanh lá mạ, một số khác ngƣời Nam mặc quân phục và nón cối màu
vàng đất rất đậm. Họ đều rất trẻ - tƣởng nhƣ còn tuổi vị thành niên – nhƣng rất hung
hăng. Họ quát tháo và sẵn sàng lên đạn rôm rốp và chĩa nòng AK-47 vào chúng tôi đe
dọa.
Bữa cơm đầu tiên, cứ mỗi A mƣời ngƣời một mâm. Cơm đựng trong một cái
thúng, một thau nhôm đựng canh cà chua đậu hũ nấu với thịt chà bông và một thau khác
có rau muống luộc. Tôi mới xong chén thứ hai, vừa lƣng bụng, thì nhìn thúng cơm đã
cạn, các thau đồ ăn cũng sạch sẽ. Vài anh khác cũng chƣng hửng nhƣ thế. Chẳng là chúng
tôi mang theo những cái chén nhỏ, mà lại ăn chậm. Nhìn qua anh X. thấy anh cầm một
cái bát to nhƣ bát đựng canh, cơm và thức ăn đầy gần miệng bát. Trong khi những anh
em khác buông đũa dọn dẹp với cái bụng chƣa no, thì anh X. mang bát cơm về chỗ mình,
tiếp tục ăn một cách nhẩn nha. Sau này mới nghe anh tiết lộ công thức “ba Bebop, một
Slow” mà anh đã có kinh nghiệm qua những bữa ăn tập thể đâu đó. Quý vị đi nhảy đầm
chắc phân biệt nhịp nhanh của điệu Bebop và nhịp khoan thai của điệu slow. Ba Bebop,
nghĩa là xới lƣng lƣng bát, ăn thật nhanh cho đến khi cơm trong thúng gần cạn, thì xới hết
cho đầy bát rồi ăn chậm lại. Thế là chẳng bao giờ chịu đói cả. Từ sau đó, chúng tôi cũng
rán ăn nhanh lên, và thú thực, bắt đầu cảm thấy xấu hổ ngầm với kiểu ăn nhƣ thế. Sức ăn
của dân nhà binh, mỗi bữa cơm phải bốn năm chén đầy thì làm sao chịu đựng nổi với
lƣng hai chén. Tuy nhiên vì lòng tự trọng, không anh nào có can đảm mở miệng than
♦ Đỗ Văn Phúc 18
phiền với nhau. Đó là trong thời gian đầu, cơm và thức ăn tƣơng đối chƣa đến nỗi thiếu
thốn thê thảm nhƣ những năm về sau khi dƣới sự quản lý của Công An.
Những ngày đầu tiên, chƣa thấy ai nhắc chuyện “học hành”. Chỉ thấy các công tác
tạp dịch và khai báo lý lịch. Nhờ có nét chữ đẹp, tôi đƣợc giao cho giấy bút để ghi lý lịch.
Bản lý lịch đầu tiên, gọi là lý lịch trích ngang, cũng đơn giản chỉ khoảng năm bảy cột,
gồm tên họ, cấp bậc, chúc vụ, đơn vị cuối cùng, ngày tháng, nơi sinh, tôn giáo. Gần nhƣ
hầu hết trong đội đều là những quân nhân làm việc văn phòng, quân trƣờng và tiểu khu
quanh quẩn vùng Bà Rịa Vũng Tàu. Sợ mình bị nổi lên trong đám những anh em văn
phòng đó, tôi bèn khai thuộc Đơn Vị Quản Trị Không Quân là nơi quản lý quân số của tôi
trong thời gian nằm điều trị tại Tổng Y Viện Cộng Hoà và làm thủ tục để giải ngũ cuối
năm 1973.
Nóng ruột vì hết ngày qua đêm lại đã đƣợc một tuần lễ, vài anh em bắt đầu la cà
kiếm cách hỏi han các anh bộ đội cấp sĩ quan để hy vọng moi ra đƣợc chút tin tức gì
không. Sau cùng, một sĩ quan Cộng Sản thông báo
- Các anh sẽ được viết thư về cho gia đình mỗi tháng một lần.
Tin nhƣ sét đánh ngang tai! Cả trăm ngƣời nhìn nhau thất vọng. Một anh can đảm
đứng lên hỏi:
- Chúng tôi nghe thông cáo của Ủy ban Quân quản là đi học trong mười lăm ngày
mà?
Anh sĩ quan Cộng Sản ôn tồn giải thích:
- Thông cáo nói mang theo tiền ăn cho mười lăm ngày, chứ không phải thời gian
học tập là mười lăm ngày. Chính sách nhân đạo khoan hồng của đảng và nhà nước trước
sau như một. Các anh phải an tâm, tin tưởng và ra sức học tập để sớm trở về với gia
đình. Thời gian dài ngắn là do ở kết quả học tập của các anh.
Nghe có tiếng xì xào trong đám đông, đâu đó vọng lên hai chữ “tù, giam”. Anh sĩ
quan vội nói:
- Không, không, các anh không phải là tù. Tù là có nhà giam, có chuồng cọp…
Các anh là trại viên, đến đây để cải tạo qua lao động, học tập và chấp hành nội quy để
xoá bỏ những quá khứ sai trái. Chúng tôi là những người quản lý, giáo dục các anh trở
thành công dân tốt của chế độ mới.
Trong nỗi hoang mang về thời gian cải tạo đó, tôi không dằn đƣợc sự uất hận, đã rỉ
tai bạn bè, nhắc đến câu nói bất hủ của cựu Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu :”Đừng
nghe những gì Cộng Sản nói, mà hãy nhìn kỹ những gì Cộng Sản làm!”
Lại một đêm thật dài, trầm tƣ về cuộc sống. Giờ này vợ và các con tôi đang làm
gì? Số tiền nhỏ nhoi mà tôi để lại may ra chỉ dùng đi chợ một hai ngày. Mẹ tôi, sau khi
sang lại cửa hàng cộng tiền dành dụm suốt đời đã đem gửi hết vào công khố phiếu. Tờ
biên nhận hàng triệu đồng VNCH nay trở thành tấm giấy loại vô giá trị. Căn nhà rộng rãi
khang trang mặt tiền đƣờng Nguyễn Tri Phƣơng, có để hai bàn bi da may ra kiếm sống
tạm qua ngày. Nhƣng rõ ràng chúng tôi chỉ biết suy đoán, mỗi ngƣời một cách. Không ai
biết hơn ai về những gì sẽ xảy ra bên ngoài cũng nhƣ ngay cho chính mình bên trong ba
lớp hàng rào kẽm gai này.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 19
Ghẻ từ miền Bắc vô Nam…
Chữ ghẻ, mà miền Nam đã hoàn toàn quên từ lâu ngoài tĩnh từ để ghép thành các
chữ “chó ghẻ, chiên ghẻ” ám chỉ loại ngƣời phản phúc, nay trở nên phổ biến trong trại.
Giữa mùa hè nắng gắt. Các giếng ngoài xóm cạn dần. Nƣớc trở nên khan hiếm đến
nỗi gạo chỉ vo một lần rồi cho vào chảo nấu. Mỗi ngƣời đƣợc chia một lon guigoz nƣớc
cho một ngày, vừa uống, vừa làm vệ sinh cá nhân. Những ngƣời mới ngày nào vào trại,
còn tƣơm tất, gọn gàng, phần nào tƣơi tắn. Chỉ sau mấy tuần đã trở nên những ngƣời
mới: xộc xệch, nhăn nhó, cáu bẩn. Và dĩ nhiên, tâm tính cũng dần dần đổi thay.
Trong hoàn cảnh thay đổi đột ngột môi trƣờng sống, điều kiện vệ sinh tệ hại vì
thiếu nƣớc dùng để tắm rửa, một vài anh đã phát hiện các nốt ghẻ trên ngƣời. Bắt đầu từ
hai cánh tay, bàn tay rồi lan dần ra lƣng, bụng. Đã thấy nhiều anh bị ghẻ toàn thân, khổ
sở vô cùng vì lúc nào cũng thọc hai bàn tay vào áo, vào quần để gãi. Trƣớc còn e dè, che
dấu. Sau thì chẳng thể nín, nên đứng đâu cũng thấy gãi sồn sột. Mà càng gãi thì càng lan
thêm ra, lở loét trông rất ghê rợn. Trại không có trạm y tế, thuốc men gì cả. Chúng tôi
cũng chẳng ai mang theo thuốc men gì theo ngoại trừ vài ba chai dầu Nhị Thiên Đƣờng
hay cù là Mac Psu. Anh bộ đội đƣợc nhờ kiếm mua thuốc ghẻ cũng lắc đầu không biết
mua ở đâu vì tình hình chợ búa đang hỗn loạn. Anh chỉ kiếm đƣợc vài cây xà phòng loại
dùng để giặt giũ ở thôn quê trƣớc đây. Những anh bị ghẻ phải pha nƣớc muối xoa rửa
hàng ngày. Trong A của tôi, đã có ba anh bị ghẻ hành hạ. Tôi bị kẹt nằm bên cạnh anh S..
Thỉnh thoảng anh lên cơn ngứa, không nén đƣợc, đã cọ nguyên cánh tay vào chiếc mền
của tôi để gãi gây cho tôi một cảm giác kinh hãi mà không nỡ trách bạn. S. thƣờng ngồi
cởi trần, phơi lƣng ra nắng. Tấm lƣng mấy hôm trƣớc trắng trẻo mịn màng, nay thấy ứa ra
những mủ vàng từ các đốm nâu vừa tróc vảy.
Ngoài bệnh ghẻ, lác đác một số anh đã bị bệnh đƣờng ruột nhƣ tiêu chảy, kiết lị
mà phƣơng cách điều trị duy nhất là ăn cháo trắng và xức dầu cù là. Hôm trƣớc đây, trại
cho tập trung chích ngừa. Chẳng ai biết chích ngừa bệnh gì. Chỉ thấy một anh y tá bộ đội
với một cây kim tiêm độc nhất và một ly nƣớc lã và cục bông gòn to bằng trái táo tàu.
Anh chấm cục gòn vào ly nƣớc, quẹt lên cánh tay chúng tôi để “khử trùng” trƣớc và sau
khi tiêm. Cục gòn dùng cho hơn hai trăm ngƣời ngả sang màu xám đen mà chẳng thấy
thay cục khác hay thay nƣớc trong ly, Chúng tôi không rõ thứ thuốc gì trong cái lọ con
con mà anh rút ra để chích. Chích đƣợc vài chục anh, thì mũi kim đã hết bén nhọn, nên
đâm vào da đau đớn vô cùng. Thôi thì cứ phó mặc số mệnh, vì không ai trốn tránh việc
chích ngừa đƣợc. Tuy nhiên, khi nhận đƣợc hai viên thuốc nhỏ màu vàng vàng, thì nhiều
anh đã làm bộ nuốt rồi dấu vào góc miệng để nhổ ra sau khi đã ra khỏi phòng y tá. “Biết
đâu họ đầu độc mình đây?”
Ngày thứ mƣời lăm đã đến! Trên khuôn mặt mọi ngƣời, vẻ thất vọng chán chƣờng
hiển lộ ra. Từng nhóm nhỏ bàn tán nhau, hỏi dò nhau dù rằng chẳng ai biết điều gì hơn ai.
Bây giờ thì chúng tôi tự đặt một cái mốc mới là vài ba tháng. Dù thế, chẳng ai muốn nghe
đến chữ “vài ba”.
Chỉ trong tháng đầu tiên, chúng tôi đã chứng kiến một thảm cảnh gia đình mà
nguyên nhân chính là ranh giới ý thức hệ. Anh Thạc (Lê Văn Thạc?) ở đội bảy, một hôm
đƣợc ban Chỉ huy trại gọi lên văn phòng để gặp ngƣời cha là một đại tá Cộng Sản. Ông
♦ Đỗ Văn Phúc 20
này ngƣời Trung, tập kết ra Bắc sau Hiệp định Geneve; để lại vợ con ở miền Nam. Nay
ngƣời cha trở về theo đoàn quân chiến thắng thì đứa con trai đầu lòng đang bị tập trung vì
là sĩ quan miền Nam. Qua bao nhiêu năm chiến tranh, không biết có bao lần cha con đối
đầu trên chiến địa, nhắm mũi súng vào nhau để rình giết nhau? Tuy nhiên, Thạc đã khẳng
khái từ chối ân huệ của cha khi ông này khuyên con rán “học tập” để ông có thể xin cho
về sớm hơn mọi ngƣời. Thạc đã yêu cầu ông không tìm cách đến thăm lần nữa; vì “tôi sẽ
không ra gặp nữa đâu.”
Cũng ở trại này, đã nổi bật lên những ngƣời mà trong suốt quá trình mƣời năm
tiếp, vẫn luôn luôn là tấm gƣơng sáng ngời của lòng bất khuất và nghị lực kiên cƣờng
trƣớc bao thử thách, đe dọa của kẻ thù. Trong tập hồi ký này, quý vị sẽ nhiều lần gặp gỡ
Phạm Đức Nhì là ngƣời mà tôi biết nhiều nhất từ các trại Long Khánh cho đến Suối Máu,
Hàm Tân và Xuân Phƣớc.
Phạm Đức Nhì có lẽ là ngƣời khánh thành conex biệt giam tại trại tù Long Khánh
vì anh là ngƣời đã sớm biểu lộ sự chống đối ra mặt trong lúc hàng trăm anh em khác còn
giữ thái độ dè dặt nghe ngóng. Mỗi chiều sau lúc ăn tối, chúng tôi thƣờng nghe tiếng la
hét của anh vọng ra từ conex lấn át tiếng bịch bịch của những trận đòn thù của những tên
vệ binh đang xúm vào đánh hôi.
Không nói ra, nhƣng tất cả anh em chúng tôi đã nhận thức đƣợc hoàn cảnh của
mình trong cái mà chính quyền mới gọi bằng mỹ danh Trại Cải Tạo.
Phần 3: Ai Cũng Đáng Tội Chết
Sau khoảng hai tháng, từ Trại Lê Lợi, vốn là khu Tiếp vận của Tiểu khu Long
Khánh, chúng tôi đƣợc di chuyển qua một khu gia binh cũ của Trung đoàn 48, Sƣ đoàn
18 BB. Nơi đây có danh số là Trại 2, Liên trại 2, đoàn 775.
Trại mới này chỉ có một hai hàng rào đơn sơ bên ngoài. Có nhiều dãy nhà xây táp
lô chia từng căn cho các gia đình binh sĩ trƣớc đây. Chúng tôi đƣợc phiên chế thành bốn
Đội (C), Mỗi đội có bốn B, mỗi B có bốn A. Mỗi A mƣời ngƣời ở một căn. Căn nhà có
một phòng phiá trƣớc bề ngang chừng ba mét, sâu khoảng mƣời mét. Tiếp đến là khoảng
trống làm nơi gia đình giặt rửa, sau đó là cầu tiêu và bếp. Họ lót một sạp gỗ bào thô sơ
suốt chiều dài căn phòng chính làm chỗ nằm cho chúng tôi. Lấy lý do dân miền Nam ăn ở
dơ dáy “Các anh ỉa cả trong nhà”, trại trƣởng ra lệnh đập phá hết các cầu tiêu, rồi ra bên
ngoài vòng rào thứ nhất của trại để đào các hố cầu có gác hai thanh sắt dùng để ngồi. Thế
là chúng tôi học đƣợc bài học thứ nhất: chế độ Cộng Sản đƣa miền Nam từ văn minh cơ
giới (nhà cầu con thỏ giật nƣớc) xuống hàng văn minh trung cổ (nhà cầu hố lộ thiên)
Chúng tôi phải tự đào giếng mà dùng. May thay, chỉ đào khoảng năm mét là có
nƣớc. Thật không ngờ anh em sĩ quan - trƣớc khi đi lính chỉ là sinh viên, học sinh – mà
lại tháo vát vô cùng. Với hai bàn tay không, chúng tôi đã tự chế ra các công cụ nhƣ dao
chặt thép, cƣa bào, đục, gàu múc nƣớc, ròng rọc để kéo nƣớc giếng… Chúng tôi cắt đƣợc
cả những tấm vỉ hợp kim nhôm pha magnesium dày bốn, năm cm mà ngày xƣa dùng lót
các phi đạo nó cứng đến độ nào. Mà đƣờng cắt lại thẳng băng nhƣ cắt bằng máy. Chúng
tôi làm gàu múc, thùng chứa nƣớc bằng bất cứ thứ vật liệu gì có thể kiếm đƣợc. Chúng
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 21
tôi lƣợm các đai niềng các kiện hàng. Khi bằm một mặt dẹp thì dùng làm dũa, khi băm
phần cạnh thì dùng làm cƣa. Mấy tay cán bộ miền Bắc thấy thế, hỏi:
- Các anh trước đây là kỹ sư à?
Tại trại tù này, chúng tôi đƣợc trấn an rằng:
- Các anh không phải là tù. Các anh là “học viên” được tập trung ngắn hạn để
“học” chính sách đường lối của “cách mạng”.
Hoặc:
- Các anh phải tỏ ra “hồ hởi, phấn khởi”, Cách mạng đã đưa các anh vào đây cho
ăn học. Cớ gì mà phải lo âu, buồn bã. Học tiến bộ rồi thì về với gia đình, xã hội tạo cuộc
sống mới ấm no hạnh phúc.
Khi có ngƣời cắc cớ hỏi rằng:
- Trường học sao kẽm gai giăng đầy?
Một tên cán trả lời:
- Các anh vẫn có tự do chứ. Tự do đi lên xuống từ nhà đến nhà bếp, quanh quẩn
trong khu của mình. Các anh được tự do nói lên những điều sai trái của Mỹ Ngụy, hay
nói những điều hay đẹp của bác Hồ, của “cách mạng”. Đừng tự cho mình là tù nhé!
Tuy thế, chúng tôi đã sớm chứng kiến những hành vi dã man của tên Trƣởng trại
hung ác nhƣ Thƣợng úy Lê Tranh, và một tên Đội trƣởng đội 6 – đã rút súng bắn chết
tƣơi anh Diệp Lang (Lâm?) Sơn trên đƣờng đi lấy củi từ chân núi Chứa Chan về; chỉ vì
anh bạn xấu số chƣa kịp đứng lên theo lệnh y. Chỉ mới trong thời gian 6 tháng đầu, đã có
vài anh trốn trại. Khi bị bắt lại, các anh đã bị đánh đập dã man. Bọn cai tù treo ngƣợc các
anh trong conex trong nhiều tuần lễ. Đêm nào cũng có vài tên vào đánh đập các anh. Phiá
sau dãy nhà đội 8, có một căn phòng u ám. Chúng tôi thƣờng nghe tiếng rên rỉ mỗi ngày
một yếu dần của một ngƣời nào đó. Một hôm, chúng tôi đánh bạo mon men lại gần và đã
thấy một ngƣời bị xiềng cả hai tay hai chân vào vách tƣờng. Anh ta lê lết nhƣ một con thú
trên đống nhầy nhụa vừa phân, vừa nƣớc tiểu trộn với cơm nƣớc vƣơng vãi. Sau này, mới
biết đó là một quân nhân VNCH bị bắt tại mặt trận Long Khánh và bị đối xử nhƣ một con
dã thú.
Vì là thời gian đầu, với thông cáo lừa bịp kêu gọi tập trung cải tạo trong mƣời lăm
ngày, anh em sĩ quan vẫn còn tin tƣởng chắc cũng vài tuần, vài tháng; nên rán chờ đợi.
Bên cạnh đó, bọn quản lý trại giam không ngừng đƣa ra những lời đồn đại nhằm gây cho
anh em tù càng tin rằng ngày về chẳng còn xa. Một thí dụ, là khi anh em trồng những loại
rau quả; các cán bộ đội trƣởng chép miệng:
- Chớ trồng làm gì, mất công. Các anh không kịp ăn đâu.
Trong thời gian học tập mƣời bài đầu tiên, mỗi bài đƣợc ấn định thời lƣợng là một
tuần. Lên lớp một ngày, còn lại ba ngày để thảo luận trong tổ, một ngày để viết “thu
hoạch”, và một ngày để đọc bản “thu hoạch” để anh em trong tổ phê bình, bổ túc. Thời
lƣợng này đƣợc áp dụng đúng cho đến bài thứ tƣ thì cán bộ triệu tập các đội trƣởng tù ra
lệnh vận động anh em tù góp tiền mua bóng đèn để học đêm vì:
- Thời gian GẤP RÚT nắm, các anh phải “chanh thủ” học mỗi bài ba ngày thôi.
Vì thế phải học và thảo nuận ngày đêm cho kịp
♦ Đỗ Văn Phúc 22
Đến bài thứ sáu, thì:
- Mỗi bài chỉ một ngày thôi. Sáng nên nớp, chiều và tối thảo nuận. “Khẩn
chương” nên lào.
Đối với hầu hết anh em, thì đó là dấu hiệu sắp “mãn khoá”. Vì thế ai nấy vui hẳn
lên, bàn tán, chuẩn bị tƣ trang cho ngày về đã kề cận!
Chúng tôi không rõ là bọn vệ binh cấp thấp có biết đến chính sách lừa bịp hay
không; nhƣng đã có anh vệ binh còn rỉ tai thân mật:
- Mai mốt đây rồi các anh về sẽ gia nhập vào bộ đội nhé!
Chƣơng trình học mƣời bài xong. Hoàn tất trong khoảng một tháng thay vì hơn ba
tháng nhƣ dự trù. Sắp về rồi, anh em lại tỏ ra rất hân hoan hơn bao giờ hết. Các nhà, đâu
đâu cũng là những lời chào hỏi, trao đổi địa chỉ, nhắn tin. Cứ nhƣ là ngày mai sẽ xách
khăn gói ra khỏi trại.
Thế nhƣng!
Một buổi sáng đầu tuần, chúng tôi thấy rất nhiều bộ đội lạ mặt, áo quần mới toanh.
Mỗi anh vào một căn nhà dành cho một A (tiểu đội gồm mƣời ngƣời). Anh ta tự giới
thiệu là cán bộ cấp trên về để tham dự phần thảo luận “tổng kiểm điểm, tổng thu hoạch”
sau khoá học.
Mƣời anh trong tiểu đội ngồi xếp bằng trên sạp gỗ, mỗi ngƣời có một bản tổng thu
hoạch vừa hoàn tất đêm trƣớc. Lần lƣợt từng ngƣời đọc bản thu hoạch của mình trong đó
có phần nhận thức cũ và mới (trƣớc và sau khi đợt học tập) về “Mỹ Ngụy”, về “Cách
Mạng” và cuối cùng là tự xác định tội lỗi của bản thân đối với đất nƣớc và dân tộc.
Dĩ nhiên có vài anh rán viết thật hay để khoe tài văn chƣơng. Nhƣng tựu trung, nội
dung vẫn là các luận điểm mà bọn Việt Cộng đã lên lớp; cứ nhƣ các bản in chép từ một
cái máy photocopy. Anh Đào Hoàng Đức – Bác Sĩ Quân Y tại Quân Y Viện Vũng Tàu -
độc đáo với bản spreadsheet một trang với ba cột: vấn đề, nhận thức cũ, nhận thức mới.
Câu trả lời gọn lỏn, không văn chƣơng hoa bƣớm, không thành câu thành cú. Ai phê bình
gì thì anh vẫn cứ bào chữa rằng anh làm đúng yêu cầu rồi, không cần sửa đổi.
Đến mục nhận tội mới thật căng thẳng. Đối với các anh tác chiến thì dễ dàng thôi.
Tỷ nhƣ :”tôi đã hành quân giết chết mấy chục, mấy trăm chiến sĩ cách mạng…” Hay các
anh Pháo binh thì: “đã bắn mấy trăm mấy ngàn trái pháo…” Tội nghiệp các anh Nha,
Dƣợc, Bác sĩ suốt đời chỉ cứu ngƣời làm sao khai ra tội ác. Thế là anh cán bộ trung ƣơng
bèn gợi ý:
- Các anh cứu chữa cho lính ngụy là làm tăng cường thêm quân số của địch để
giết hại đồng bào.
- Cho tải thương quân sĩ thì bị tội là cứu chữa để phục hồi quân số “ngụy”; mà
không cho tải thương thì lại bị tội bảo tồn quân số chiến đấu của “nguỵ”‟
Đàng nào cũng là tội ác cả. Các anh nguyên là sĩ quan biệt phái qua nghành giáo
chức thì có tội làm an ninh theo dõi, cùm kẹp các học sinh và thầy giáo khác. Các anh
Quân tiếp vụ thì có tội bán nhu yếu phẩm để nâng cao đời sống binh sĩ, nhƣ thế là tăng
cƣờng tinh thần và sức chiến đấu của “ngụy”. Nói chung, làm gì cũng là tội ác. Nhiều anh
cố sử dụng ngòi bút thần tình để viết một cách khéo léo, nói chung chung mà không tự
quy tội cho mình hay tự ghép mình là có “nợ máu”, là đáng chết. Vì dụ nhƣ câu: “Tôi biết
các tội phản bội tổ quốc và nhân dân là trọng tội.” Nhƣng dứt khoát không cho rằng mình
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 23
mang tội phản bội. Sau một đêm không kết quả, đến hơn 10 giờ khuya, tên cán bộ cho
giải tán và hẹn hôm sau sẽ tiếp tục làm việc:
- Cho đến khi lào các anh thấy được tội nỗi mình.
Sáng sớm hôm sau, có lệnh tập họp toàn trại lên hội trƣờng. Bọn VC huy động
một lực lƣợng vệ binh lớn, súng ống đầy ngƣời. Chúng đứng thành từng hàng bao quanh
anh em tù để tạo sự uy hiếp tinh thần. Mấy chục tên cán bộ trung ƣơng kéo vào ngồi kín
các băng ghế hai bên bục gỗ. Nhiều tên ngồi xổm lên ghế, bàn tay móc móc các móng
chân sần sùi đầy cáu bẩn. Đôi mắt cú vọ không ngừng đảo qua đảo lại nhìn gƣờm guờm
vào anh em tù nhân. Sau khi có vài lời tự giới thiệu, một tên - có lẽ là cán bộ chính trị hay
an ninh cao cấp - đã đọc một bản tự kiểm điểm của một ông cựu Đại tá X. nào đó tự kết
cho mình tội CHẾT để rồi lại xin “cách mạng” khoan hồng. Y nói:
- Các anh phải theo gương Đại tá X. này để viết cho thành khẩn. Cách mạng đánh
“dá” các anh có thành khẩn khai báo, nhận tội thì mới khoan hồng cho. Còn cứ “noanh”
quanh “rấu riếm” sẽ thêm tội “lặng” hơn. Ngày về của các anh hoàn toàn tùy thuộc vào
bản kiểm điểm “lày”.
Lần này chúng cho anh em đến ba ngày tròn để viết lại bản tự kiểm cho “đạt yêu
cầu”.
Anh em rời hội trƣờng mà lòng nặng trĩu lo âu. Các cuộc thảo luận trong tổ căng
thẳng đến độ có nhiều anh đổ mồ hôi, mặt tái mét vì lo âu không biết tội nhƣ thế có bị xử
bắn không. Anh Nguyễn Văn Bộ, vốn dân di cƣ năm 1954 nói một cách quả quyết:
- Bắn thì chúng nó đã bắn ngay rồi. Tớ nhớ hồi Cải Cách Ruộng Đất, chúng nó lôi
ra chặt đầu có cần phải học tập, tự khai tự kiểm gì đâu.
Tội nghiệp đa số anh em trong tổ là sĩ quan phục vụ tại trƣờng Truyền Tin Vũng
Tàu, nặn mãi chẳng ra tôi gì cả. Họ phải cắn răng bịa ra những thứ tội không hề làm để
lên án mình gay gắt, rằng mình có nợ máu với nhân dân, rằng tội đáng chết… Viết ra rồi,
đọc đi đọc lại, sửa tới sửa lui mà vẫn cứ áy náy trong lòng. Chỉ riêng anh Nguyễn Văn
Sơn thì ỷ có bà mẹ vợ là cơ sở của thị ủy Vũng Tàu. Anh khoe rằng nhà anh là nơi chú
Ba Thu – Bí thƣ Thị ủy Vũng Tàu - thƣờng về trú ẩn. Ngày vào trại, anh thƣờng mặc bộ
bà ba đen có khăn rằn quàng quanh cổ ra dáng một du kích miền Nam. Tuy nhiên, với đôi
kính cận trên khuôn mặt trắng trẻo, thân hính gầy gầy; trông anh ra vẻ một nhà giáo hơn
là một ngƣời lính - dù là một ngƣời lính văn phòng. Trong bài tổng kiểm điểm, anh khai:
- Tôi đã nhiều lần được vợ móc nối, nhưng vì yếu đuối nên không dứt khoát theo
cách mạng. Tuy nhiên tôi đã có nhiều lần giúp đỡ cách mạng bằng cách cung cấp pin
hoặc che dấu không khai báo khi chú Bí thư về trú ẩn trong nhà.
Chúng tôi nhớ các bài “thu hoạch”, anh Sơn viết rất dài. Có bài dài cả chục trang
giấy kiểu giấy viết đơn ngày trƣớc, nắn nót từng dòng chữ. Bài nào anh cũng bắt đầu
bằng một đoạn lung khởi văn hoa bóng bẩy rồi mới đi vào phần chính của vấn đề. Tôi
nằm sát anh nên cũng hơi e ngại. Tuy nhiên anh là một ngƣời hiền lành và vui vẻ, nhiều
nghệ sĩ tính không hề có ý gì hại bạn bè nên tôi vẫn cứ thân với anh.
Loay hoay nhất là anh Lƣu Văn Ngôi, sĩ quan tài chánh Quân Y Viện Nguyễn Văn
Nhứt. Vì anh chẳng có gì để khai và nhận tội cả. Anh em bèn góp ý:
- Thôi anh cứ viết rằng mình phát lương cho binh lính là giúp họ có tiền tiêu xài,
ăn uống no đủ để ra sức đánh phá cách mạng.
♦ Đỗ Văn Phúc 24
Anh cải lại:
- Lính ở trường Truyền Tin thì đánh phá ai?
Anh Nguyễn Văn Bộ bực mình:
- Thì phải kiếm cái gì mà khai cho chúng nó thông qua chứ.
Sau cùng rồi anh Ngôi cũng nhận tội chống phá cách mạng, đáng tội chết.
Lần cuối này thì các bài viết nghe nổ đôm đốp. Cả ngƣời đọc lẫn ngƣời nghe đều
thấy rợn ngƣời, dù rằng có quá nhiều điều khôi hài, mỉa mai.
Bài của tôi có lẽ là bài chứa đầy bom đạn, máu me nhất; vì tôi là đơn vị trƣởng tác
chiến độc nhất trong bốn mƣơi anh em trong B (trung đội) mà đại đa số là sĩ quan văn
phòng. Phần vì tự ái của một ngƣời lính tình nguyện, phần vì e rằng hồ sơ của mình ở Bộ
Tƣ Lệnh Sƣ Đoàn 5 BB tại Lai Khê, hay ở Bộ Tổng Tham Mƣu vẫn còn nguyên vẹn; dễ
gì mà khai láo với chúng nó. Vì thế, tôi viết đủ, trận nào, giết bao nhiêu “anh cách mạng”
trên cả địa bàn ba tỉnh miền Đông Nam Phần lẫn chiến trƣờng Kampuchea. Tên cán bộ
nghe đọc, hai môi nó bặm lại. Ai cũng lo cho tôi. Sau này, Lê Cảnh Sao (Trung Đoàn 9
BB, hiện ở Santa Ana) gọi điện thoại qua thăm, anh có nhắc lại chuyện cũ:
- Nghe bạn đọc mà tôi cũng rợn tóc gáy giùm bạn. Nghĩ sao anh này liều mạng
thế.
Anh Bộ là ngƣời vui tính nhất, lại có óc khôi hài. Vì thế, khi anh đọc bản Tổng
kiểm điểm của anh với giọng lên xuống nhƣ đọc sớ, ai nấy phải rán bấm bụng nín cƣời dù
rằng trong tình thế rất căng thẳng, gay go. Anh Bác sĩ Đức thì vẫn tờ spreadsheet ba cột
nhƣ cũ. Riết rồi tên cán bộ cũng phải chấp nhận.
Chuyện rồi cũng qua. Bọn cán bộ trung ƣơng hí hửng thu góp hết các bài viết, các
cuốn vở ghi chép của tù trong gần hai tháng học tập rồi đi mất. Sau đó khoảng một tuần,
bọn cán bộ trại lại gọi các đội trƣởng lên họp. Chúng phát các xấp giấy và ra lệnh đem về
đội để làm lại bản “lý lịch trích ngang” với nhiều chi tiết hơn. Kể từ ngày vào trại, không
nhớ đây là lần thứ bao nhiêu chúng tôi phải khai đi khai lại bản lý lịch này. Có ngờ đâu,
lần này chính chúng tôi đã chuẩn bị cho mình bản án tù cải tạo mà sẽ kéo dài từ 3 năm
cho đến 6, 10, 12, 15 năm tùy theo các tiêu chuẩn mà bọn Cộng Sảnđã dựa vào các chi
tiết lý lịch.
Anh em vẫn tiếp tục lao động thƣờng nhật. Mơ ƣớc ngày về lại thấy viển vông
hơn. Vì suốt cả mấy tháng sau đó, chẳng nghe tin tức gì mới. Vẫn hàng ngày các đội đi
vào chân núi Chứa Chan, chặt gỗ vác về làm củi cho trại. Vẫn có vệ binh súng ống đầy
ngƣời đi kèm hai bên. Vẫn ngày hai bữa chia nhau đi nhà bếp để lãnh cơm nƣớc mà càng
ngày càng teo lại vừa về phẩm vừa về lƣợng.
Phần 4
Chính sách 12 điểm của “Chính Phủ Lâm Thời Cộng Hoà Miền Nam Việt Nam”
Chỉ tiêu lao động mỗi ngƣời trong ngày là một khúc củi dài một mét rƣỡi, đƣờng
kính ít nhất là ba tấc. Chúng tôi dùng các dụng cụ tự chế để cƣa và tỉa nhánh. Sáng sớm,
ăn một chén cháo lỏng với muối để lội bộ chừng mƣời lăm cây số trên con đƣờng đất đỏ
từ trại đến chân núi Chứa Chan. Mỗi đội có chừng một tiểu đội vệ binh mặc quân phục
màu vàng sậm mang AK đi kèm hai bên. Một số anh có gia đình ở thị xã Long Khánh có
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 25
thể nhìn thấy vợ con đứng chờ bên đƣờng, nhƣng không đƣợc tiếp xúc, trò chuyện hay
nhận quà. Tôi thấy các chị đứng lau nuớc mắt ái ngại mỗi khi nhìn các anh đi qua. Chắc
họ phải đau lòng lắm khi nhìn thấy chồng mình tiều tụy trong những bộ áo quần bạc màu
sờn rách đã bắt đầu có nhiều miếng vá. Kể ra lúc này muốn trốn cũng không khó. Vì vào
đến nơi, anh em phân tán ra tứ phía, mà vệ binh thì không đủ ngƣời để bủa ra một chu vi
rộng lớn trong rừng tƣơng đối rậm rạp. Nhƣng vào thời gian này, chẳng ai biết tình hình
bên ngoài ra sao. Vả lại trong thâm tâm, chúng tôi vẫn còn nuôi hy vọng ngày về sẽ
không xa.
Những đợt đi củi sau này, chúng tôi khôn ra. Có anh lựa khúc cây rỗng ruột, nhém
lá vào hai đầu để che mắt bọn cai tù, rồi giả bộ nhƣ cây củi nặng lắm, vừa đi xiêu xẹo vừa
thở dốc. Có anh lựa loại cây xốp nhƣ gòn. Nó nhẹ nhƣ một bó bông gòn. Loại cây này
khi đốt chẳng cháy đƣợc mà lên khói mịt mù. Vì thế, nhà bếp khiếu nại lên trại làm chúng
tôi bị sỉ vả một trận. Từ đó, bọn vệ binh đi kiểm soát từng ngƣời trƣớc khi cho mang củi
về trại.
Có lúc, gặp toán vệ binh dễ tính. Họ cho đi vòng về qua chợ Long Khánh và cho
anh em để củi vào một bên đƣờng để vào chợ mua sắm cả nửa tiếng đồng hồ. Những lần
đó, thế nào các anh có gia đình ở Long Khánh cũng đuợc mang vào trại vài túi xách đầy
đồ ăn, và đặc biệt một số tin tức sốt dẻo qua câu chuyện với gia đình hay những tờ báo
ngụy trang thành giấy gói thức ăn.
Một chiều, sau khi trút bỏ khúc củi nặng xuống sân nhà bếp, tôi thấy nhiều nhóm
tụ tập bàn tán có vẻ xôn xao. Anh Đinh Quang Trung, B trƣởng, vừa đƣợc gia đình cho
một giỏ quà. Anh tìm thấy môt mẩu báo “Sài Gòn Giải Phóng” có đăng nguyên văn bản
Chính sách 12 điểm của cái gọi là “Chính Phủ Lâm Thời Cộng Hoà Miền Nam Việt
Nam”. Chúng tôi chúi mắt vào đọc ngấu nghiến từng câu, từng đoạn và biết rằng đây là
chính sách áp dụng đối với những ngƣời mà họ gọi là Ngụy quân, Ngụy quyền đang bị
tập trung cải tạo. Cuối cùng thì cũng tìm thấy điểm mấu chốt ở gần cuối bản văn: “Thời
gian cải tạo được ấn định là trong vòng ba năm, những người ít nợ máu, học tập tốt
hay có thân nhân gia đình cách mạng sẽ được cứu xét cho về sớm.”
Bàng hoàng.
Thất vọng
Lo lắng, xôn xao.
Đó là phản ứng tức thời của tất cả mọi ngƣời. Từ mƣời lăm ngày, nay thời lƣợng
tăng lên con số ba năm, nghĩa là gấp 72 lần. Một con số khủng khiếp đủ sức bóp nghẹt
con tim của mọi ngƣời. Chúng tôi đọc đi đọc lại hàng chục lần cho đến khi thấm thía rằng
đây đã là sự thật.
Không khí trong trại lắng đọng. Nhiều anh đã tìm một góc nhà, úp mặt vào hai bàn
tay và ngồi thừ ra hàng giờ. Lo cho số phận bản thân một; thì lo cho gia đình gấp trăm
lần.
Mấy hôm sau, ngƣời chỉ huy trại tập họp toàn trại vào hội trƣờng để loan báo về
chính sách Kinh tế mới của đảng và nhà nƣớc. Ông khuyến thích anh em cải tạo và gia
đình tình nguyện đi kinh tế mới. Ông ta nói:
♦ Đỗ Văn Phúc 26
- Trước đây, các anh không nao động, chỉ ăn bám xã hội. Lay các anh đã học bài
“Nao động nà Vinh quang”. Các anh đã nhận thức nao động để cải tạo con người. Lước
nhà đã độc nập, phải phát triển mở mang. Còn nhiều vùng đất mầu mỡ cần bàn tay con
người khai phá. Bác Hồ lói:”Với sức người, sỏi đá cũng thành cơm.” Lếu các anh tình
nguyện đi xây dựng kinh tế mới, thì gia đình sẽ được đoàn tụ với các anh.
Lúc này chúng tôi đã biết nhiều biến chuyển bên ngoài. Những biến chuyển dồn
dập đến chóng mặt. Trƣớc hết là chuyện đổi tiền. Cứ năm trăm đồng Việt Nam Cộng
Hòa, đổi đƣợc một đồng mới của Cộng hoà Miền Nam. Nhƣng mỗi gia đình chỉ đƣợc đổi
một số lƣợng tối đa đƣợc ấn định chừng vài trăm đồng tiền mới. Số còn lại phải dâng nộp
cho nhà nƣớc. Lệnh đổi tiền chỉ đƣợc thông báo một cách đột ngột nên tất cả mọi ngƣời
không ai kịp tìm cách chuẩn bị để đối phó. Thế là đùng một cái, ngƣời miền Nam mất
trắng tài sản dành dụm đƣợc sau bao nhiêu năm làm lụng cực nhọc. Trong trại, chúng tôi
chẳng có bao nhiêu để đổi. Những đồng tiền mới gồm các tờ từ một xu, hai xu, năm xu,
một hào… đến một, hai đồng in đơn sơ trên loại giấy chẳng có kỹ thuật cao cấp nào.
Chúng tôi phải bắt đầu làm quen với các đơn vị mới, xu hào; và cách tính toán sao cho
khỏi lộn. Đến chuyện thứ hai là cải tạo tƣ sản mà thành phần đầu tiên là “Tƣ sản mại
bản”. Nhà cầm quyền mới phân loại những ngƣời công thƣơng nghiệp ra năm thành
phần, mà trên hết là tƣ sản mại bản. Đó là những ngƣời mà chính quyền mới cho rằng
phản động nhất, trong chiến tranh đã cấu kết với đế quốc Mỹ để nuôi dƣỡng chiến tranh,
bóc lột đồng bào. Họ trấn an thành phần thứ hai “tƣ sản dân tộc”, gọi đây là tƣ sản yêu
nƣớc. Vì thế, không có gì phải lo âu cả. Dƣới nữa là lớp tiểu thƣơng, buôn bán nhỏ… mà
họ nói là thành phần lao động chân chính, là đồng minh của giai cấp công nông. Những
gia đình bị coi là tƣ sản mại bản, quân cán chính cao cấp… đã bị bắt buộc phải hiến cơ
sở, nhà máy, công nghiệp cho nhà nƣớc. Họ bị buộc phải rời thành phố để đến các khu
rừng hoang vu xa xôi khai khẩn đất đai. Nhà cửa tài sản riêng của họ bị tịch thu toàn bộ.
Họ không đuợc cấp phát lƣơng thực hay dụng cụ sản xuất mà phải tự túc hoàn toàn ngay
khi đƣợc đƣa đến những nơi gọi là kinh tế mới đó.
Chúng tôi biết hai chữ “tình nguyện” chỉ là cách dùng chữ khéo léo của Cộng Sản.
Vì nếu không tình nguyện cũng sẽ bị cƣỡng ép vì họ đã có chủ trƣơng rõ ràng rồi. Chúng
tôi đã đọc trong các truyện về chiến tranh của Cộng Sản. Khi họ cần những ngƣòi ôm
bom nhảy vào công sự đối phƣơng. họ cũng nhắm vào một thành phần nào đó mà kêu gọi
tình nguyện. Tình nguyện thì đƣợc vỗ tay, biểu dƣơng; không tình nguyện thì họ cũng chỉ
định mà lại mang tiếng thiếu tinh thần tự giác. Bây giờ chỉ còn cách sử dụng đòn cân não
để đối phó mà thôi. Sau những ngày đắn đo, chúng tôi ai cũng viết đơn tình nguyện;
nhƣng lại tìm cách dùng văn từ khéo léo, nhƣ đặt các điều kiện mà thƣờng là thòng thêm
một câu: “nếu đƣợc thả về, chúng tôi sẽ đƣa gia đình đi kinh tế mới.”
Không ngờ rằng bên ngoài, cũng có những gia đình bƣớng bỉnh không chịu rời bỏ
thành phố. Sau khi tin tức từ những ngƣời từ khu kinh tế mới nhắn về về tình trạng đem
con bỏ chợ của nhà cầm quyền, và nhất là đã có nhiều gia đình trốn về, lang thang khắp
thành phố vì đã mất nhà mất cửa, những ngƣời còn lại càng tỏ ra bƣớng bỉnh hơn. Mẹ tôi
dứt khoát đặt điều kiện:
- Tôi già rồi, không đủ sức đi làm rẫy trên rừng. Nếu các ông thả con tôi về, chúng
tôi sẽ đi.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 27
Nhờ thế, nhiều gia đình đã bám lại thành thị, dù rằng các ngƣời phụ nữ - nay là trụ
cột gia đình - không thể kiếm đƣợc việc làm, phải xoay ra bán dần bán mòn tƣ trang, tài
sản, vật dụng; và sau cùng thì trở thành “con buôn chợ trời” hay buôn lậu đủ thứ, thƣợng
vàng hạ cám để sống còn trong một xã hội đầy xáo trộn và đe doạ từ mọi phía.
Việc ăn uống đã trở nên tồi tệ. Trƣớc tiên là việc cân đong.
Trong trại không có loại cân bàn để cân các bao gạo một tạ. Họ dùng một cân xách
đã quá cũ mà chỉ một xê dịch nhỏ là sự sai biệt lên tới hàng kí lô. Bao gạo tính một trăm
kí, nhƣng thật ra chỉ khoảng bảy lăm, tám chục kí là cùng. Đến khi vác về nhà bếp, mở ra
thì ôi thôi, đủ loại trong đó. Lẫn trong những hạt gạo đã mục nát là các thứ rác rến, giẻ
rách. Thậm chí chúng tôi còn thấy cả các mẩu kim loại. Nhƣ thế, sau khi đã bỏ ra hàng
giờ nhặt gần hết các thứ rác rến, chỉ còn lại chừng năm, sáu chục kí gạo. Vì thế, những
thau cơm càng ngày càng ít dần; chia ra, mỗi ngƣời chỉ lƣng hai chén. Đã bắt đầu có hiện
tƣợng nhà bếp gian lận trong việc chia cơm.
Mỗi ngày, một B (trung đội) đƣợc luân phiên nhau làm bếp. Sau khi ăn vụng no nê
ngay tại bếp, họ xới vào những thau cơm của họ đầy ú, và nén thật chặt rồi mang về
phòng để có thể dành ăn no thêm đƣợc vài bữa kết tiếp. Có những anh vì đói, đã chầu
chực quanh chảo vo gạo hay chảo cơm đang sôi để xin nƣớc vo gạo, nƣớc gạo khi sôi lấy
cớ là để trị phù thủng. Mỗi lần nhƣ thế, họ nhanh chóng múc vào ca một số gạo, hay cơm
đang chín tới. Chỉ có khoảng chục anh thôi. Trên tay lúc nào cũng dính chặt chiếc ca
nhựa hay ca nhôm. Họ trở thành thƣờng trực tại nhà bếp. Trông vừa thảm hại vừa buồn
cƣời. Họ đứng rình ở cửa lò. Mặc cho lửa cháy hừng hực hắt ra, mỗi lần anh phụ bếp dở
vung ra đảo cơm, là có hàng chục chiếc ca chìa ra xin nuớc cơm, xin cơm, xin cháy. Dù
nhà bếp có cho hay không, thì những chiếc ca cũng vục vội vàng vào chảo để múc – càng
đầy càng tốt.
Các B không có nhiệm vụ nấu bếp trong ngày thì chắc chắn là ăn đói. Vì thế, anh
em chúng tôi trong mỗi A (tiểu đội) đã đi đến việc chia cơm và thức ăn ra cho từng
ngƣời. Chia cơm, còn tƣơng đối dễ; nhƣng chia cá thịt không kể ra thì ai cũng biết là cả
một vấn đề. Cục xƣơng, cái đầu cá, chút mỡ… làm sao chia ra làm mƣời phần cho đều
nhau? Cuối cùng, phải đồng ý cách chia tƣơng đối, và bắt thăm. Ai có thăm số một sẽ
chọn trƣớc, và cứ thế đến số hai, số ba, … mà bắt thăm kế tiếp.
Trong giai đoạn này, thức ăn vẫn còn khá. Thông thƣờng, chúng tôi nhận các bao
thịt chà bông, có cà chua tƣơi, hành ngò, bột ngọt để nấu canh. Thỉnh thoảng có cá đuối
hoặc cá nhám (cùng họ với cá mập, nhƣng nhỏ hơn. chỉ dài chừng hơn một mét). Lúc
đầu, anh em chúng tôi chƣa biết cách làm cá. Dùng dao chặt thì dao bật trở lại vì da cá
nhám đƣợc bao bọc bởi một lớp mỏng nhƣ cát, mà chỉ có cách dùng nƣớc sôi mới cạo đi
đƣợc. Có anh đã dùng cƣa rán hết sức để cƣa cá nhám ra từng khoanh nhỏ. Kéo cƣa qua
lại hàng giờ, nó vẫn trơ trơ. Thịt cá nhám, cá đuối rất tanh mà chỉ có vài loại gia vị cay
hay lá rau răm mới trị đƣợc. Tuy có thức ăn không đến nỗi tệ, và tuy cũng rất đói, bữa ăn
đối với chúng tôi vẫn là một cực hình. Khi lùa miếng cơm vào miệng, chúng tôi phải
dùng lƣỡi để tìm ra những hạt sạn, vật lạ tí họn; sau đó, nhai nhè nhẹ để không bị mẻ răng
nếu còn những sạn nhỏ hay các hạt cát mà không bao giờ thiếu trong cơm. Có anh thậm
chí đã đùa ra khỏi miệng cái nút áo, chiếc kim băng hay một miếng bông gòn.
♦ Đỗ Văn Phúc 28
Sau vụ nổ kho đạn do Quân Lực VNCH để lại ở một trại gần đó, một số nhà cửa bị
sập. Kho gạo xây bằng táp lô cũng sập nát. Xi măng, cát trộn lẫn vào gạo. Nhà bếp cũng
bị hƣ hại nặng. Trại quyết định chia gạo, thức ăn cho tận các đội để anh em chúng tôi tự
nấu lấy. Từ đội, chia cho B, rồi B lại chia ra cho các A. Anh Thành, A trƣởng, đi lãnh về
bày biện ra trên sạp gỗ. Các thứ đều đƣợc chia làm mƣời phần. Món ít nhất là bột ngọt.
Mỗi A đƣợc khoảng nửa cc; chia ra mỗi ngƣời chừng vài tinh thể nhỏ nhƣ hạt cát. Lấy
không khéo tay thì coi nhƣ không còn gì.
Vấn đề bây giờ là làm sao mà nấu. Mỗi A mƣời ngƣời, vị chi phải gầy ra mƣời cái
bếp con con. Chúng tôi tận dụng các loại lon, hộp kim loại để làm nồi nấu cơm và thức
ăn. Những lần nấu nƣớng nhƣ thế, không khí trong nhà rộn ràng lên. Khói từ củi ƣớt bốc
lên ngập cả căn phòng. Có anh khéo thì nấu chín lon cơm, có anh dở thì cơm khi sống,
khi cháy, khi nhão, khi khê. Nhƣng bù lại, chẳng còn ai phàn nàn so đo việc chia chác
nữa.
Vụ nổ kho đạn mà tôi vừa nói trên là một biến cố rất lớn xảy ra vào những ngày
gần cuối năm 1975. Thoạt đầu là một tiếng ầm lớn long trời lỡ đất. Lúc đó chừng xế trƣa.
Đã nghe tiếng rít trên không trung của những mảnh các loại đạn đại bác. Kinh nghiệm
những năm chiến đấu dạy cho tôi biết khi nào thì đạn sẽ rơi gần mình. Đó là lúc nghe
tiếng xịt xịt. Nhƣng nếu nghe tiếng hú, tiếng rít, đạn đang bay qua đầu mình và sẽ rơi
xuống rất xa. Sau một loạt những tiếng nổ lớn đó, hàng trăm tiếng nổ phụ vang lên. Các
loại đạn của một kho đạn lớn cấp sƣ đoàn đang thi nhau nổ tung. May mắn là không trái
đạn sống nào văng đi, mà chỉ là các mảnh và sắt thép của nhà kho. Có những khung nhà
bằng sắt nặng hàng tạ rơi xuống ngay sân trƣớc nhà của chúng tôi. Sức mạnh của hơi nổ
và độ nóng làm cho cả thanh sắt lớn bị uốn vặn vẹo đi. Một vỏ đạn đồng còn sáng bóng,
đầu bị tƣa ra sắc bén, xuyên qua mái tôn và cắm phập vào vách tƣờng bằng táp lô ngay
trên đầu nằm anh Sơn cạnh tôi. Tôi chui xuống dƣới sạp gỗ, hy vọng miểng đạn chạm gỗ
sẽ không xuyên phá nhƣ khi chạm vào vách xi măng. Có nhiều anh từ đội 6, 7, chạy hốt
hoảng về hƣớng chúng tôi, ra tận hàng rào và bị kẹt lối tại đây. Họ đội trên đầu bất cứ thứ
gì vớ đƣợc trong tầm tay. Có anh che bằng một miếng cạc tông, có anh che bằng chiếc
chiếu. Họ cố thu nhỏ ngƣời trong những rãnh nƣớc. Có anh nhảy ùm xuống giếng, không
biết bơi, nên la ơi ới. Báo hại trong cơn kinh hoàng mà chúng tôi phải phơi mình ra trên
thành giếng để tìm cách kéo anh ta lên. Đến tối mịt, vẫn còn tiếng nổ lai rai của những
viên đạn nhỏ còn sót lại. Lâu lâu mới nghe một tiếng bùm lớn. Nhƣng anh em ai nấy đã
trở về phòng kiểm điểm lại ai còn ai mất, ai bị thƣơng tích gì không. Nhờ ơn trên, trại
chúng tôi không bị tổn thất gì, ngoài vài anh bị những vết trầy trụa sơ sài.
Thế nhƣng trong đêm ấy, đã có nhiều bàn tán vô căn cứ về những khả dĩ rất lạc
quan. Có anh loan tin rằng có một lực lƣợng kháng chiến gồm các đơn vị của quân ta
không chịu theo lệnh đầu hàng đã rút vào rừng tiếp tục chiến đấu. Họ đã thực hiện vụ nổ
này nhƣ một sự khởi đầu cho giai đoạn chiến đấu giành lại miền Nam. Chúng tôi thầm thì
trò chuyện rất lâu trƣóc khi chìm vào một giấc mơ đƣợc trở lại trong ngày chiến thắng,
đánh bại quân xâm lƣợc Cộng Sản phƣơng Bắc, xây lại nền Cộng hoà.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 29
Phần 5: Một Phát Giác Động Trời: Từ ba năm đến cải tạo lâu dài.
Trong khuôn viên trại 2 có nhiều dãy nhà kho tiền chế khung sắt, mái và vách
bằng hợp kim nhôm. Những tấm nhôm bề ngang 1.2 mét, cao 2.4 mét, uốn sóng vuông
rất chắc chắn. Chúng đƣợc gắn vào khung bằng hàng ngàn con ốc thép không gỉ. Khung
các cửa sổ toàn bằng nhôm cứng. Những dãy nhà này truớc đây có hệ thống máy lạnh
nhƣng máy đã bị tháo gỡ, chỉ còn lại các ống chuyền hơi. Giá mỗi nhà nghe đâu lên đến
hàng chục ngàn đô la. Sau vụ nổ, một số bị hƣ hại.
Một hôm, các đội đƣợc gọi đi lãnh các cây cọc sắt ấp chiến lƣợc và đƣợc lệnh tháo
gỡ những căn nhà đó bằng một cách rất bán khai. Chúng tôi đứng quanh căn nhà, dùng
cây sắt phang mạnh vào các nơi có các con ốc thép cho đến khi tấm tôn bị rách và bung
ra. Thì ra những anh bộ đội miền Bắc chƣa hề biết đến con ốc và những chìa khoá để vặn
ốc. Sau mấy ngày đem sức ngƣời ra cật lực làm việc, vùa phồng tay, vừa rách chân, hàng
trăm tấm tôn đã đƣợc tháo ra khỏi khung nhà. Chúng tôi chất thành những đống cao
nghệu những tấm tôn rách nát, vặn vẹo. Không có lấy một tấm nào còn nguyên vẹn. Một
số anh, chắc có cái nhìn xa, đã nhanh chóng tháo gỡ những thanh nhôm cửa sổ đem về
dấu trong phòng. Qua hôm sau, anh đội trƣởng đi họp trên Ban Chỉ Huy về (họ gọi là
giao ban) tập họp một nhóm các anh khéo tay và biết qua về việc gò rèn. Anh nói:
- Trại muốn các anh làm ra các thùng gánh nuớc, gàu nước, thùng tưới từ các tấm
nhôm đó.
Trong cả hàng trăm tấm nhôm ngổn ngang, các anh chỉ tìm ra đƣợc khoảng vài
chục tấm là còn tƣơng đối xài đƣợc.
Anh Lê Thế Sự, cán bộ đội đã tỉ tê với anh X.:
- Tôi ước chi có một cái hòm, anh có thể làm cho tôi không?
X. trợn trừng mắt ngạc nhiên:
- Anh muốn cái hòm? Để chôn ai?
Ngƣời miền Nam khi nói đến cái hòm là nghĩ đến cái quan tài chôn ngƣời chết.
Trong khi anh Sự muốn nói đến cái rƣơng, hay cái va li đựng áo quần. Thế là chỉ vài
ngày sau, cái hòm anh Sự hoàn tất. Coi cũng khéo, các góc cạnh vuông vức; có bản lề, có
hai khoá móc hai bên, có quai xách đàng hoàng. Từ đó về sau, các anh bộ đội khác cũng
bắt đầu kéo đến, ỉ ôi năn nỉ để nhờ làm hòm đem về Bắc. Anh nào cũng xuýt xoa khen:
- Gớm, các anh khéo tay ghê!
Cả đời họ sống ở Bắc, chƣa bao giờ có đƣợc một thứ tài sản sang trọng nhƣ thế. Vì
thế họ tỏ ra rất trân trọng, biết ơn. Và món quà trả ơn thƣờng là dấm dúi cho các anh thợ
những gói thuốc lá thơm hiệu Tam Đảo, Điện Biên.
Tôi bắt đầu gia nhập nhóm làm lƣợc, kẹp từ các thanh nhôm gỡ ra ở khung cửa sổ.
Những thanh nhôm này mỏng chừng hai li, có độ cứng vừa phải nên dễ cƣa và khắc chữ,
chạm hình. Một anh tạo mẩu cắt ra theo hình chiếc lƣợc đàn bà có tay cầm đủ kiểu. Một
anh khác cƣa các răng lƣợc sao cho thật đều nhau, sau đó là dũa cho mịn các góc cạnh rồi
mài hai mặt với giấy nhám nƣớc. Tôi phụ trách phần áp chót là vẽ những hình ảnh theo
đơn đặt hàng rồi dùng những chiếc đinh nhọn đã mài thành mũi dùi để chạm hình hay
viết chữ. Công việc này chúng tôi gọi là “xủi”. Hình thƣờng là những hoa văn trang trí,
hay các thiếu nữ, hoặc hoa cúc, hoa hồng… Tôi có khả năng khắc lên những giòng chữ
♦ Đỗ Văn Phúc 30
nhỏ xíu mà khi đọc, phải dùng đến kính lúp. Tuy thế, chữ vẫn đều đặn, tròn trịa nhƣ nét
chữ viết bằng bút mực trên giấy. Khâu chót là đánh bóng. Chúng tôi dùng giấy nhám
nƣớc đã thật mòn nhẵn, hay xà bông pha với tro bếp mịn. Các hàng nhôm này sau khi
đánh bóng, có thể soi mặt đƣợc.
Ban đầu là những món trang sức phụ nữ, nhƣ kẹp tóc, lƣợc, trâm cài đầu… mà anh
em chúng tôi đặt vào đó bao trìu mến để mong có dịp gửi về cho gia đình. Sau đó, có anh
đã khéo tay chế ra những bộ chén bát trà xinh xinh. Lúc này, chúng tôi đã chuyển qua hút
thuốc lào, vì thuốc điếu trở thành mặt hàng xa xí. Những ống nhôm từ vỏ trái sáng là
nguyên liệu làm ống điếu hay nhất. Vừa dễ kiếm, vừa dễ làm, lại vừa có thể trang trí bằng
những hình vẽ, hoa văn…
Các anh bộ đội cũng bắt đầu để mắt đến các sản phẩm của chúng tôi.
- Lày anh Phúc, nàm cho tôi một cái nược nhé. Cái lày đem về Bắc tặng bạn gái
nà nhất.
Nhờ công việc này mà chúng tôi đƣợc nhàn hạ một thời gian dài; lại có sự trao đổi
thù lao bằng các gói thuốc lá thơm hay bánh thuốc lào ba số tám; hay có thể nhờ các anh
ấy mua sắm vặt vãnh các thứ bên ngoài. Họ cũng sốt sắng kiếm vật liệu, mua dụng cụ
cho chúng tôi. Chúng tôi có thể làm một cái lƣợc trong vài tiếng; nhƣng lúc nào cũng kéo
dài đến vài ngày. Một va li nhôm vài ngày, thì khai gần một tháng. Các bộ đội xuất thân ở
thôn quê miền Bắc, chƣa hề biết đến văn minh hàng nhựa, hàng nhôm. Vì thế, họ rất tin
chúng tôi và luôn luôn trầm trồ khen ngợi các sản phẩm:
- Gớm, sao các anh tài thế? Cái gì cũng biết “nàm”!
Anh Sự, đội trƣởng, thì nhờ tôi nhiều nhất. Và nhờ đó, tôi có nhiều dịp nghe tâm
sự của anh. Có lần anh ngồi theo dõi tôi đang khắc chạm hình, vừa khe khẽ ngân nga các
bản nhạc tình của Lam Phƣơng. Anh hỏi:
- Anh bày cho tôi hát nhạc vàng nhé. Tôi đi cách mạng bao năm mà vẫn không mê
nổi các bài hát the thé của cách mạng.
Thì ra, những ngƣời lính miền Bắc còn trẻ cũng vẫn còn chan chứa trong tim họ
những tình cảm lãng mạn, mà họ phải che dấu khi sinh hoạt trong môi trƣờng khô khan
đầy nghi kỵ, dòm ngó của các đồng chí. Bản nhạc đầu tiên mà tôi tập cho anh hát là bản
Mƣa Nửa Đêm của nhạc sĩ Trúc Phƣơng. Anh thích lắm, hát lui hát tới hoài.
Nhạc sĩ kiêm hoạ sĩ Phan Công Danh, một sĩ quan biệt phái làm việc tại Trung tâm
Huấn luyện Cán bộ Xây Dựng Nông Thôn Vũng Tàu, ở cùng đội với tôi. Chúng tôi rất
thân nhau vì có nhiều điểm tƣơng đồng để tâm sự. Anh đã làm bản nhạc rất hay để gửi
gắm tình thƣơng yêu cho ngƣời vợ trẻ (chị có dòng máu Ấn, nên đẹp rất mặn mà.)
….
Muà xuân ngọt ngào,
Tình xuân dạt dào.
Một ngày yêu nhau
Thành đôi vợ chồng
Một ngày yêu nhau,
Tình nồng in sâu.
Yêu anh, em yêu tình đầu tiên
Yêu em, anh yêu tình lần cuối.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 31
Tình anh, tình anh đậm đà
Tình em, tình em mặn mà.
Cầu mong được gần nhau mãi thôi.
Ngày xuân nhạc vàng
Lòng xuân rộn ràng
Cận kề bên nhau
Tình đầu cho nhau
Tình nồng thiên thu
….
Phan Công Danh hiền lành, rất dễ mến. Những đêm ngồi hút thuốc lào, anh
thƣờng tâm sự về ngƣời vợ trẻ. Những thắc mắc ƣu tƣ anh giải bày với tôi rất chân thành.
Vợ anh còn rất trẻ, mà lại đẹp, lại chƣa có con cái. Dĩ nhiên, chúng tôi đều có chung
những ƣu tƣ giống nhau. Ngày về thì chƣa biết bao xa. Ngoài đời thì đầy rẫy khó khăn,
cạm bẫy. Ngƣời phụ nữ ở tuổi xuân thì liệu có đủ nghị lực và tình yêu mặn nồng để chịu
dựng và vƣợt qua bao nghiệt ngã không? Ngày xƣa, thế hệ cha ông chúng tôi có còn là
trong xã hội nặng tính nông nghiệp, khép kín, lại có những đạo lý khắt khe ràng buộc.
Nhiều ngƣời vợ đã vẹn lòng thủy chung dù mất chồng lúc tuổi đôi mƣơi. Ngày nay, đã
bƣớc qua thời đại giải phóng phụ nữ và ảnh hƣởng văn minh Tây phƣơng; cộng thêm sự
đổi đời do chế độ Cộng Sản đem lại. Với những o ép, cƣỡng bức, đe dọa, chúng tôi có lý
do để lo về một nỗi lo mà chính chúng tôi không thể giải quyết đƣợc trong tầm tay mình.
Chỉ còn hy vọng ở tình yêu và đức hạnh của ngƣời phụ nữ, cũng nhƣ khả năng sinh tồn
tiềm tàng trong mỗi ngƣời.
Từ tháng thứ nhì, chúng tôi đã đƣợc phép viết thƣ về thăm gia đình. Các anh cán
bộ nhắc nhở chúng tôi viết những điều tích cực; nhƣ khuyến khích gia đình “làm tốt” ở
địa phƣơng, an tâm tin tƣởng để chờ ngày sum họp. Về phía chúng tôi, các anh cũng nhắc
phải viết về mình đang lao động tốt, học tập tốt, chấp hành tốt. Và trên hết thảy là nhắc
đến chính sách khoan hồng độ lƣợng của đảng và nhà nƣớc. Dù không ai cho ai xem thƣ
riêng của mình, chúng tôi cũng hình dung nội dung các lá thƣ đều na ná nhau. Cùng
những câu khẩu hiệu nhƣ trong các văn bản của nhà nƣớc, rồi những sáo ngữ giả dối mà
chúng tôi phải tập quen dần. Càng giả dối càng mong đƣợc thông qua sự kiểm duyệt để
về đến tay gia đình. Miễn sao cho ngƣời thân đọc đƣợc tuồng chữ của mình để tạm yên
tâm rằng “anh ấy vẫn còn sống, đang ở trại X, trại Y.” Càng về sau, khi gần tết Âm lịch,
trại đã báo tin cho phép viết thƣ nhắn gia đình thăm nuôi lần đầu tiên. Lá thƣ có hình thức
nhƣ một toa hàng. Mở đầu vài ba câu đúng quy tắc thăm hỏi, động viên; sau đó là danh
sách liệt kê những thứ nhu yếu phẩm và thức ăn. Chúng tôi hiểu rõ sự khó khăn của cha
mẹ vợ con bên ngoài, nên chỉ dám xin những thứ thật cần thiết và thức ăn khô rẻ tiền nhƣ
mắm ruốc, cá khô… Thế mà cũng còn e ngại không biết gia đình có sắm nổi không.
Riêng tôi, khi nhận lá thƣ đầu của gia đình, tôi đã không ngăn đƣợc những cảm xúc bồi
hồi, thƣơng cảm, nhớ nhung. Vợ tôi đã không kể lể những khó khăn thế nào; nhƣng tôi
cũng phải hình dung ra đƣợc. Nàng là một thiếu nữ mới lớn lên. Rời mái trƣờng trung
học là gia nhập đoàn Nữ Trợ Tá của Quân Đội. Những năm cuối tôi học ở quân trƣờng
Đà Lạt, nàng đang làm việc ở Phòng Xã Hội thuộc trƣờng Chỉ Huy Tham Mƣu. Sau ngày
♦ Đỗ Văn Phúc 32
cƣới, nàng bỏ quân đội để theo tôi về Bình Dƣơng; sau đó về ở với mẹ tôi ở Vũng Tàu.
Ngoài khả năng của một nhân viên văn phòng, nàng chỉ còn biết đôi chút về nội trợ. Chân
yếu, tay mềm, không biết nàng đã xoay trở ra sao trong những tháng năm bị ngƣợc đãi
bên ngoài. Mẹ tôi, đã ngoài sáu mƣơi. Thời đó trên sáu mƣơi là coi nhƣ ở tuổi già rồi. Mẹ
một đời vất vả buôn bán nuôi con. Tƣỏng khi tôi giải ngũ thì cụ có thể hƣởng đƣợc ít năm
có con và dâu phụng dƣỡng. Nào ngờ vật đổi sao dời. Đời đang màu hồng thì bỗng
chuyển qua xám ngắt, với những đám mây đen dày u ám che khuất hết nẻo tƣơng lai.
Điều an ủi nhất là các con tôi vẫn còn đƣợc đi học. Nhƣng đáng lo là chúng đang học
thêm những điều tuyên truyền của chế độ mới. Tôi đã làm một bài thơ trong có các câu
Em bé Việt Nam, tuổi đời thơ dại,
Vừa lọt lòng mang kiếp khổ sai.
Vú mẹ khô quắt, sữa ngoài không bán
Sớm tối cầm hơi, chén cháo chén khoai.
Mẹ vừa sinh em là đi thủy lợi
Bố tập trung mòn mỏi tăm hơi
…
Trường học biến thành trại lính
Các em quên chữ, quên bài
Nhớ chăng, những điều “Bác” dạy
Hận thù, giai cấp đấu tranh.
…
(Đã hơn ba mƣơi năm. Tôi quên gần hết bài thơ của mình. Thế mà có anh bạn tù là
Nguyễn Dƣơng Hoài Việt hiện ở California còn nhớ nguyên bài).
Tuần lễ đầu tiên sau Tết Bính Thìn (1976), chúng tôi đƣợc gặp gia đình sau bảy
tháng xa cách. Buổi thăm gặp đƣợc giới hạn trong ba mƣơi phút. Tôi gặp đủ Mẹ, vợ và
các con. Cháu bé nhất sinh vào giữa tháng tƣ 1975 nay bụ bẫm, hồng hào. Khi tôi đƣa tay
ra bế cháu, cháu đã chồm về phía tôi nhƣ có sự thôi thúc của tình máu mủ. Chúng tôi cầm
tay nhau mà nghẹn ngào một hồi; chẳng biết nói điều gì trƣớc, điều gì sau. Mẹ tôi rƣng
rƣng:
- Con rán chịu khó mà về. Mẹ đã già rồi, không biết chết sống ngày nào. Mong
thấy con được về nhà rồi chết cũng cam.
Vợ tôi thì gầy hẳn đi, và nƣớc da đã đổi từ sắc hồng mịn qua ngăm ngăm đen. Có
lẽ phải làm việc nhiều vất vả. Mấy con lớn thì khoe đã biết viết, làm toán và hỏi bố đủ
điều.
Nửa giờ ngắn ngủi qua mau. Khi ngƣời cán bộ la lớn rằng giờ thăm sắp mãn,
chúng tôi vội vã trao quà. Ngƣời bên ngoài thì chuyền những bao bị thức ăn; nguời bên
trong thì dúi vào tay thân nhân những chiếc lƣợc, chiếc kẹp nhôm. Rồi lại bịn rịn, lại
nƣớc mắt tuôn rơi, lại những dặn dò, an ủi. Biết bao giờ gặp lại?
Chúng tôi lại tiếp tục màn khai lý lịch. Trích ngang rồi lại trích dọc. Họ muốn
chúng tôi khai báo thƣờng xuyên để tìm tòi xem có gì sơ sót, đối chiếu để lƣợng giá sự
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 33
chính xác trong lý lịch chúng tôi. Càng về sau, mẩu lý lịch càng nhiều chi tiết hơn. Một
hôm, không nhớ vào dịp lễ lạc gì, anh Sự giao cho tôi một xấp giấy trắng có kẻ giòng
(loại giấy đôi khổ lớn mà trƣớc đây thƣờng đƣợc dùng để làm đơn từ). Anh nói:
- Nhờ anh Phúc cắt cho một câu khẩu hiệu…..
Tình cờ, trong xấp giấy, tôi thấy có mấy tờ có chữ. Tôi vội lựa ra và đem ra phía
sau nhà để xem. Thì ra đó là một phần của bản lý lịch trích ngang của anh em đội 6. Ba
phần tƣ của bản lý lịch là những cột dọc ghi những chi tiết do chính cá nhân khai báo.
Phần tƣ kế đó là cột cuối cùng, có những dòng chữ khác nét có ghi những đề nghị của
một cán bộ nào đó về thời hạn cải tạo. Trong hơn 60 ngƣời có tên trong những trang đó,
có gần nửa số anh đƣợc ghi: cải tạo ba năm. Một vài ngƣời đƣợc phụ chú: đề nghị tha
sớm vì có thân nhân cách mạng. Một số khác thì đƣợc ghi: cải tạo 6 năm. Còn khoảng
năm, bảy thì anh đƣợc ghi: đề nghị cải tạo lâu dài. Dò qua các cột bên trái, tôi khám phá
ra rằng những anh bị đề nghị cải tạo lâu dài là các anh có một hay nhiều chi tiết lý lịch
sau: Bắc di cƣ, Công giáo, đảng viên các đảng Quốc gia, thuộc các binh chủng tác chiến,
An ninh, Chiến tranh Chính trị, Tình báo, Pháo binh… Tôi lặng ngƣời. Tự đánh giá mình
thuộc vào thành phần nào và án cải tạo cỡ nào. Cải tạo lâu dài? Nghĩa là lâu hơn sáu
năm; thì có thể là bảy, tám, chín, mƣời năm? Nghe mà rụng rời. Thế cái bản chính sách
12 điểm của chính phủ Lâm thời kia ghi rõ ràng là ba năm kia mà? Chẳng nhẽ nó vô hiệu
chăng?
Tôi bèn khều những bạn thật thân tín để tiết lộ khám phá kinh hoàng này. Bàn qua,
bàn lại. Ai cũng cố lý luận thật gần với cảm tính và ƣớc vọng của mình:
- Ba năm thôi là đã quá lâu. Chẳng lẽ họ ký ra bản thông cáo mà không áp dụng
đúng sao?
- Đây nè, nó ghi rành rành: mốc thời gian cải tạo là trong vòng ba năm. Trong
vòng là “within”, là “less than”.
Một anh rành Anh ngữ đã giảng nhƣ thế. Một anh có vẻ lạc quan hơn:
- Đất nước hoà bình, cần xây dựng. Họ sẽ cần trí thức, tài sức chúng ta thôi.
Trong đầu óc tôi lại lởn vởn câu nói của ông Thiệu: “Đừng nghe những gì Cộng
Sản nói; mà hãy nhìn kỹ những gì Cộng Sản làm.”
Phần 6: Hết Mơ Ngày Về
Những thao thức không giải quyết đƣợc cứ lởn vởn trong tâm trí chúng tôi ngày
đêm. Lo cho mình một; mà nghĩ về gia đình trăm lần nhiều hơn. Đất nƣớc đã hoà bình,
chúng tôi giờ chỉ còn hai bàn tay không, còn làm đƣợc gì mà ngƣời ta phải e sợ đến phải
giam giữ lâu dài? Đồng minh đã bỏ cuộc từ lâu, chúng tôi chẳng hề mảy may hy vọng họ
tiếp sức cho những nhóm tàn quân còn cố vẫy vùng. Năm cuối cùng chƣơng trình cử
nhân Chính Trị học tại Đại học Vạn Hạnh, tôi đã viết một tiểu luận về chính sách đối
ngoại của Hoa Kỳ trong vấn đề Việt Nam. Dựa trên một loạt những diễn biến chính trị
quan trọng: cuộc tranh chấp Nga Hoa ở biên giới hai nƣớc, chuyến đi thăm chính thức
của Tổng Thống Nixon tại Bắc Kinh năm 1972, việc Nga Sô tăng cƣờng ảnh hƣởng tại
Ấn Độ để bành trƣớng về hƣớng Đông Nam, chuyến đi của Henry Kissinger đến mƣời
bốn nƣớc Ả Rập theo sau vụ Khủng hoảng Dầu lửa; cuộc hội nghị thƣợng đỉnh giữa Tổng
♦ Đỗ Văn Phúc 34
Thống Hoa Kỳ Gerald Ford và Tổng bí thƣ Leonid Brejnev tại Vladivostock năm 1974.
Sau đó là những diễn biến xảy ra liên tiếp nhƣ việc các nƣớc Ả Rập yêu cầu Liên Sô rút
quân, vũ khí, hoả tiễn ra khỏi Ai Cập và các nƣớc Trung Đông, việc Hoa Kỳ trở lại Trung
Đông khai thác các giếng dầu hoả. Tôi đã tiên đoán rằng Hoa Kỳ và Liên Sô sẽ trao đổi
vùng ảnh hƣởng Đông Dƣơng và vùng Trung Đông để thoả mãn quyền lợi thiết yếu của
hai siêu cƣờng.… Đại đức Thích Giác Đức, giáo sƣ môn Bang Giao Quốc Tế đã đánh giá
bài tiểu luận rất cao. Tình hình miền Nam đã có những triệu chứng bất tƣờng nghiêm
trọng ngay từ sau khi bỏ mất Tây Nguyên và Trị Thiên. Nhƣng quân đội Việt Nam Cộng
Hoà vẫn hết lòng chiến đấu để cố giữ miền Nam cho đến khi Hoa Kỳ thực sự phủi tay,
cắt hết quân viện.
Giờ đây, ngồi trong những dãy nhà giam kiên cố, chúng tôi có nhiều thì giờ chiêm
nghiệm lại những biến cố đã qua và cố tìm những câu an ủi: Thôi thì vận nƣớc nhƣ thế.
Tận nhân lực, tri thiên mệnh vậy.
Những buổi chiều, sau khi đã gần hết một ngày, nắng đã xuống thấp bên ngoài
những khu vƣờn. Từ những chiếc loa ở góc trại, văng vẳng những bài hát “Cách mạng”
chói tai và những lời tuyên truyền cũ rích nhàm chán. Một hôm, chúng tôi lại đƣợc nghe
giọng ca ngọt ngào của đào Thanh Nga. Nhƣng lần này, không phải là sáu câu tình tứ nhƣ
ngày trƣớc; mà là những câu ca tụng đảng và “Bác Hồ”. Thanh Nga kết thúc bài vọng cổ
bằng hai câu thơ:
Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất tên vàng Hồ Chí Minh.
Tôi tức khí, nhái lại khe khẽ:
Trong hầm thối nhất cứt khô
Việt Nam tởm nhất tên già Hồ Chí Minh.
Cũng thời gian trƣớc khi học mƣời bài, tôi đã bị một lần “Bệnh do khẩu nhập, họa
do khẩu xuất.” và nhƣ đã ngồi trên lò lửa gần một tuần lễ.
Buổi thảo luận đầu tiên của bài một có mặt anh cán bộ trung ƣơng. Sau khi anh
này nói sơ qua về cách thức thảo luận, and Đ. đã giơ tay xin phát biểu:
- Trước khi đi vào thảo luận, tôi xin nhắc anh em phải an tâm, tin tưởng vào cách
mạng. Mấy hôm rồi, tôi có nghe ai đó nhắc lại câu của Nguyễn Văn Thiệu “Đừng nghe
những gì Cộng Sản nói; mà hãy nhìn kỹ những gì Cộng Sản làm”. chứng tỏ anh đó chưa
tin tưởng…
Tôi bỗng thót mình lại. Chết chửa, lần này chắc đi đong rồi. Đúng là thần khẩu hại
xác phàm! Không phải chỉ có mình tôi lo lắng, mà gần nhƣ rất nhiều ngƣời cũng từng nói
nhỏ to với nhau câu đó. Vì thế, thấy trong ánh mắt nhiều anh vẻ bồn chồn. Không khí im
lặng một cách nghiêm trọng. Tôi liếc nhìn anh Đ. thăm dò. Nhƣng không nghe anh nói
thêm điều gì. Sau cùng thì anh cán bộ lên tiếng yêu cầu ai đã phát ngôn câu trên hãy đứng
ra nhận:
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 35
- Chúng tôi biết các anh mới vào trại, chưa được học tập. Nên tư tưởng còn băn
khoăn. Anh nào đã nói câu đó thì hãy tự giác đứng ra nhận. Cách mạng lúc nào cũng
khoan dung với người biết nhận lỗi.
Cả mƣời lăm phút trôi qua, chẳng ai lên tiếng. Anh cán bộ cho tiếp tục cuộc thảo
luận. Từ sau đó, tôi nhƣ ngồi trên lò lửa. Anh Đ. vốn hiền hoà, vô tƣ lự. Tôi biết anh
chẳng hề muốn hại ai. Chẳng qua vì anh là dân chuyên môn, ít có suy nghĩ sâu sắc về
chính trị. Vả lại, tôi là bạn cùng khoá với em của anh, chắc chắn anh chẳng bao giờ hại
tôi. Tuy thế, những lúc có dịp ngồi gần với riêng anh, tôi cũng rán thăm dò xem anh đã
nghe ai nói. Tôi cũng đã làm bộ kể chuyện Bá tƣớc Monte Cristo nhƣ để hù doạ anh về
việc nếu anh khai tôi ra, tôi sẽ làm nhƣ anh chàng Edmond Dante là trả thù cho tàn mạt
cả gia đình kẻ đã hại mình. Anh Đ. đƣợc gọi lên phòng cán bộ hai lần những ngày sau.
Đó là những lần tôi thẫn thờ, lo lắng. Nhƣng không thấy động tĩnh gì.
Ba ngày sau, một buổi tối sau cơm chiều, toàn đội đƣợc lệnh tập họp kiểm điểm.
Có mấy anh cán bộ cấp tiểu đoàn xuống đặt ghế bên ngoài phòng để theo dõi. Một anh đe
doạ:
- Các anh sẽ ngồi kiểm điểm hết đêm nay, ngày mai, ngày kia… cho đến khi nào
tìm ra được người phát ngôn câu nói.
Sau bao lần anh B trƣởng năn nỉ kêu gọi tự giác, chẳng ai đứng ra nhận. Cuối cùng
vào gần khuya, một anh giơ tay lên. Cả chục con mắt hƣớng về anh đó. Tôi gần nhƣ thở
phào, trút bỏ lo âu vì có ngƣời sắp nhận tội. Anh ấy nói:
- Thưa các anh, theo tôi, người nói câu đó có ý rất tốt. Chúng ta đừng nghe những
la rầy của các anh bộ đội để đánh giá các anh là ghét bỏ chúng ta mà hãy nhìn những
điều các anh đã làm cho chúng ta. Nào là lo chỗ ăn, chỗ ở, nhắc nhở mọi điều theo đúng
chính sách nhân đạo của cách mạng…
Hùa theo đó, nhiều anh khác cũng lên tiếng khen các bộ đội cƣ xử tốt, săn sóc trại
viên, vân vân. Nghe bùi tai, mấy anh bộ đội kết luận sơ sài rồi cho giải tán. Thế là tạm
thời tai qua nạn khỏi. Nhƣng chúng tôi cũng phải dò chừng, nghe ngóng những tuần sau
đó mới thực sự an tâm.
Thỉnh thoảng, vào nửa đêm, đã có những đợt gọi tên nhiều anh. Họ đƣợc lệnh gấp
rút chuẩn bị tƣ trang ra tập họp trƣớc sân, điểm danh một hai lần rồi bị dẫn đi mất. Những
ngƣời còn lại tha hồ đoán mò: Họ đƣợc thả về; họ bị đƣa đi nới khác; thậm chí có anh
phán một câu xanh rờn:
- Họ bị đem đi bắn.
Những anh có trí lự thì xét trên quá trình hoạt động quân đội, liên hệ gia đình của
các anh bị dẫn đi để phán đoán phần nào có lý hơn:
- Mấy anh này là dân văn phòng, có thân nhân “cách mạng”. Chắc họ được cho
về sớm.
Nhƣng đã cho về thì tại sao lại nửa đêm hôm khuya khoắt? Chỉ những hành vi tội
ác mới xảy ra trong đêm tối mà thôi! “Cách mạng” gì mà làm cái gì cũng mờ ám cả.
Chừng sau giữa năm 1976, đến lƣợt chúng tôi đƣợc gọi tập họp. Lần này thì hơn
nửa nhân số của trại; và đặc biệt xảy ra vào ban ngày ban mặt. Do đó, chúng tôi có phần
lạc quan. Trƣớc khi xách hết tƣ trang ra sân để bị khám xét rất kỹ, tôi lén hỏi anh Sự:
♦ Đỗ Văn Phúc 36
- Anh giữ giùm tôi mấy món đồ nhôm chưa gửi kịp về nhà và các dụng cụ lỉnh
kỉnh… Khám xong rồi anh giao lại nhé.
Thƣờng khi, mỗi lần khám tƣ trang, anh Sự vẫn cất giùm tôi những món đồ cần
giấu diếm. Anh Sự nói có vẻ rất thành thật:
- Các anh được về, không cần các dụng cụ ấy nữa.
Trời ơi! Đƣợc về! Tôi muốn hét to lên biểu lộ sự mừng rỡ sau gần một năm trời
chờ đợi hai chữ ấy. Mà sự vui mừng ấy cũng không phải không có cơ sở. Vì nhìn lại
thành phần mới đƣợc kêu tên ra sân, toàn những anh em thuộc các đơn vị hành chánh.
Một số cấp nhỏ nhƣ chuẩn úy, thiếu úy; một số khác cũng ở trong hoàn cảnh nhƣ tôi, đã
giải ngũ trƣớc 30-4-1975. Tôi quẳng hết các dụng cụ: cƣa, dũa, mũi khắc… vào xó nhà
rồi nhét vội những chiếc lƣợc kẹp vào túi “sac marin.”
Buổi sáng mát trời. Lòng rộn ràng nhƣ mở hội. Tôi nói chuyện huyên thiên cùng
các anh đứng kế cận cho đến khi các bộ đội đến và bắt đầu màn kiểm soát tƣ trang mà
anh em chúng tôi gọi đùa là “bày bán chợ trời.” Lần bày bán chợ trời này rất nhộn nhịp.
Ai cũng mong cho chóng xong để về sớm, và chẳng ai giấu giếm món gì nữa. Anh Đẳng
đứng cạnh tôi lôi trong túi ra cây bút Parker mà anh đã dùng sơn, sơn nham nhở bên
ngoài, khoe:
- Mình làm cho nó dị hợm thế này mới giữ được đến nay. Bọn nó thấy bút máy là
ham lắm.
Quả vậy, những lần khám đầu tiên, chúng tôi không dè rằng những vật dụng nhỏ
nhoi vô giá trị lại là những thứ mà các anh bộ đội rất để mắt đến. Cái muỗng inox, cái dao
khui hộp, cho đến cây viết Bic bấm, cái cắt móng tay… đều bị tịch thu để vào túi riêng
các anh bộ đội. Sau này mới hay rằng những thứ đó ngoài Bắc chƣa hề có. Vì thế, chúng
là những món hàng cao cấp đối với họ.
Khám xong, sau vài lời phi lộ ngắn ngủi của cán bộ đội, từng nhóm chúng tôi
đƣợc dẫn ra khỏi trại. Vệ binh dắt đi vòng vo cả giờ đồng hồ trong phạm vi căn cứ của Sƣ
đoàn 18 Bộ binh. Đi đã mỏi chân. Hành trang càng lúc càng nặng dần. Chúng tôi đƣợc
dừng chân nghỉ vài chặng rồi đi vào môt khu có nhiều vƣờn chuối và cây ăn quả. Trên
đƣờng dẫn vào những lán tre vách đất sơ sài mới dựng lên gần đây, chúng tôi thấy những
xích xe tăng trải dài xuống con đƣờng nhỏ. Một anh chừng quen thuộc với khu này, nói
lớn lên: “Hậu cứ Thiết Đoàn 5 Kỵ Binh.”
Bên trong trại có nhiều căn nhà tôn. Những con đƣờng đi trong trại rất hẹp và bị
rào kín hai bên. Trên mặt đất đƣợc lót bằng gạch đá vụn lởm chởm. Có lẽ nhƣng gạch
vụn này lấy từ những căn nhà bị sập vỡ do vụ nổ vừa qua. Nhiều anh em đứng lố nhố
nhìn chúng tôi. Vài ngƣời nhận ra nhau, gọi ơi ới. Tôi chẳng thấy có ai quen cả. Vào một
căn nhà lớn dùng làm hội trƣờng, chúng tôi lại đƣợc phân chia thành tổ, đội, nhà… Lại
những anh em mới, lại hỏi han nhau đơn vị cũ…
Tổ chúng tôi ở trong một căn biệt thự trống rỗng sát hội trƣờng. Bên hông đã có
sẵn một cái giếng xây kiên cố. Chúng tôi tìm những viên gạch, ván để tự lót chỗ nằm.
Lần này coi có vẻ bề thế hơn, tổ chúng tôi có đƣợc chỗ rộng, nên đã đặt thêm một chiếc
bàn ọp ẹp bên cửa sổ. Ngay cửa ra vào bên hông nhà, có một gian trống lợp tôn mà chúng
tôi dùng làm nhà bếp cho tổ.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 37
Sau gần một ngày di chuyển, thực ra chúng tôi chẳng đi đâu xa. Hậu cứ thiết giáp
này chỉ cách trại cũ chừng trăm thƣớc. Họ cố dắt chúng tôi đi vòng vo để đánh lạc hƣớng.
Chúng tôi túa nhau ra khu vƣờn kiếm các món “cải thiện”. Ở đây nhiều chuối, có
cây đã ra hoa, có cây đã có buồng sắp chín. Anh em chúng tôi chẳng tha món gì. Nhiều
nhất là các cây ớt chỉ thiên, loại cho trái chuyển từ màu vàng, tím, qua chín đỏ; ăn rất cay
và thơm. Ngoài ra, vô số cây đậu bắp, mồng tơi. Tôi lẹ tay, chặt đƣợc buồng chuối đang
chín tới đem về dấu dƣới gầm giƣờng.
Đến chiều tối, toàn trại tập họp. Cũ mới có tất cả bốn đội. Theo dọ xét, chúng tôi
biết có hai đội toàn những bác sĩ, dƣợc sĩ và nha sĩ; một đội toàn những anh có thân nhân
trong chính quyền mới, và đội chúng tôi mà thành phần nhƣ vừa nói ở đoạn trên.
Do đó, cứ suy ra, thì đây là những ngƣời đƣợc xét cho về sớm, và đang tập trung
tại trại này để chờ làm thủ tục.
Một anh bộ đội còn rất trẻ, nhƣng khá điển trai, tự xƣng là đội trƣởng đội tôi. Anh
ăn nói gọn gàng, ra vẻ con nhà binh chuyên nghiệp. Anh chẳng thổ lộ điều gì ngoài việc
nhắc nhở chúng tôi giữ gìn nội quy, an tâm tin tƣởng và lao động tích cực. Một anh khác,
tên Thanh, - dáng ngƣời to cao, vạm vỡ nhƣ anh Vọi trong truyện Trống Mái của Nhất
Linh – than phiền rằng anh em mới đến đã hái trộm nhiều hoa màu. Anh hỏi ai đã chặt
buồng chuối? Chẳng ai nhận cả. Anh Thanh có vẻ hiền lành. Anh nói:
- Tôi là hậu cần của trại. Các anh cần gì cứ hỏi tôi chứ đừng hái trộm như thế
nhé.
Trong tuần lễ đầu tiên ở trại T5 này, chúng tôi đƣợc khuyền khích trồng các hoa
màu và sản xuất những món hàng mỹ nghệ. Họ nói với chúng tôi:
- Để khi gia đình, cán bộ địa phương các anh đến, sẽ nhìn thấy thành quả học tập
cải tạo của các anh.
Lao động tại đây nhàn hạ. Ngoài những khu vƣờn hoa màu của trại, anh em chúng
tôi chiếm riêng mỗi ngƣời một khoảnh đất nhỏ chừng 3 x 5 mét vuông để trồng riêng cho
mình. Đất màu mỡ, nƣớc tƣới đầy đủ; chẳng bao lâu chúng tôi đã có những cây rau cải bẹ
xanh mƣớt, những cây đậu bắp, su hào, xà lách, ớt, lá thơm… Lúc này chúng tôi không
ăn cơm, mà đƣợc phát bột mì. Một số anh rành nghề đã chế biến lò nƣớng bánh mì bằng
các thùng phuy, dùng than đá do chúng tôi vắt thành nắm bằng nắm tay. Ngày thì ăn bánh
mì, ngày thì ăn bánh bao (không nhân). Thức ăn cũng tƣơng đối khá. Chúng tôi đã biết
làm bẫy bắt chuột để ăn. Thỉnh thoảng đánh đƣợc con rắn hổ đất đem về cạo vẩy bằm
nhỏ ra rồi xào với tiêu hành mắm muối và nấu cháo ăn rất thơm ngon.
Thấy ngày về đã trong tầm với, anh em chúng tôi vô cùng hân hoan. Tuy nhiên, vì
phải sinh hoạt chung đụng với những anh có thân nhân Việt Cộng, tôi cố gắng giữ mồm
giữ miệng để khỏi mang hoạ. Trong lần sinh hoạt học tập đầu tiên, đã có một anh dẻo
miệng lên tiếng:
- Xin phép các anh (chỉ các cán bộ trại) cho phép chúng tôi từ nay được gọi đảng
Cộng Sảnlà “đảng ta”!!!
Nhiều ngƣời đã quay nhìn về hƣớng anh “tân đồng chí” biểu lộ thái độ khinh bỉ
cái cách nịnh hót vô duyên đó.
Trong nửa năm còn lại, đã có nhiều đợt đƣợc thả về. Nhƣng lại có những ngƣời
mới từ trại khác chuyển qua nên nhân số xem nhƣ không thay đổi mấy. Ai cũng nôn nóng
♦ Đỗ Văn Phúc 38
trông chờ đến lƣợt mình. Ngày qua tháng lại, chƣơng trình “triển lãm thành quả lao động
học tập” dần dần đi vào quên lãng. Chúng tôi lại phải lên lớp học thêm bảy bài về chính
sách, đƣờng lối. Và dĩ nhiên sau đợt học tập này, lại có màn “tổng thu hoạch, tổng kiểm
điểm”, “phê bình và tự phê bình”.
Trong đợt phê và tự phê, lần lƣợt mọi ngƣời trong tổ phải đọc hết bản tổng kiểm
điểm của mình trƣớc tổ. Anh PXD, một cựu sĩ quan Hải Quân, ngƣời vùng Quảng Nam
Quảng Ngãi, đã không chịu đọc phần phê bình. Anh tổ trƣởng nhất quyết bắt phải đọc ra;
vì ai cũng đã đọc hết phần đó trong bài của mình. Anh PXD cuối cùng đã đọc một cách
vắn tắt:
- Nhận xét về anh Đỗ Văn Phúc: chưa tin tưởng cách mạng…
Chúng tôi biết đoạn văn anh viết phải dài và đầy đủ chi tiết để chứng minh, nhƣng
anh đã chỉ nói lƣớt qua. Tôi nóng mặt to tiếng:
- Anh PXD phải đưa bài của anh cho anh tổ trưởng đọc. Vì đây là buổi sinh hoạt
“phê và tự phê” công khai.
PXD khăng khăng không chịu. Cuối cùng chúng tôi phải chịu thua. Lại một lần
nữa, tôi vƣớng vào sự lo âu. Đêm về, cố gằng ôn lại xem mình đã phát ngôn những gì mà
PXD đã nghe đƣợc. Chao ôi, cả hàng tháng trời, bao lần nói năng vô ý tứ, không lo giữ
mồm giữ miệng. Nay mới thấy cái tai hại mà có thể định đoạt số phận mình trong những
ngày sắp tới.
Những ngày giáp Tết Đinh Tỵ 1977, trại cho thăm nuôi quà cáp. Nhiều anh đã
đƣợc gặp gia đình, hớn hở ra phết. Sau khi chia xẻ quà cáp cho anh em trong tổ, thế nào
ngƣời mới đƣợc thăm cũng khe khẽ loan báo vài tin tức bên ngoài do gia đình cho hay.
Thì mình cũng cần biết để khi trở về bên ngoài, khỏi bở ngỡ chứ!
Gần đến giờ tắt đèn đi ngủ, tôi thấy anh X. bƣớc đến bên sạp gỗ tôi nằm. Anh
hắng giọng và nói rất nhẹ nhàng:
- Anh Phúc ơi, tôi thành thật chia buồn cùng anh.
Tôi nhỏm dậy:
- Chia buồn gì anh?
- Thì nghe vợ tôi nói chị ở nhà mất đi một cháu mà!
Tôi bỗng bàng hoàng, lắp bắp:
- Anh nói sao? Cháu nào?
Hình nhƣ anh biết mình hớ, nên vội nói:
- Chắc tôi lộn. Xin lỗi anh.
Tôi vật mình nằm xuống, đầu óc quay mòng. Con tim tôi nhƣ bị ai bóp nghẹt. Mất
đi một cháu. Không thấy thƣ từ gì từ gia đình cả! Mới Tết năm ngoái, các cháu đều trông
khoẻ mạnh cả mà. Vừa không tin, nhƣng vẫn bồn chồn. Thao thức, trở mình qua lại nhiều
lần mà tôi vẫn chƣa thoát khỏi tâm trạng bứt rứt về cái tin sét đánh ngang tai. Mất đi một
đứa con! Nếu thật thế, thì là đứa nào? Cháu Lộc, con đầu, là kỷ niệm đẹp đầu tiên của
mối tình màu hoa đào. Chẳng thể nào mất cháu. Cháu Trang, đứa con gái độc nhất. Mọi
lần tôi từ Phan Rang về Đà Lạt thăm cháu - khi đó ở với ông bà ngoại – cháu mếu máo:
- Ba đừng bỏ con Trang nghe Ba.
Ba đã không bao giờ bỏ con. Lần này, con đừng bỏ Ba nghe con. Cháu Huy áp út,
ngoan ngoãn, xinh xắn. Lúc tôi ra đi, cháu còn lúc thúc bên chân. Cháu Chƣơng thì sinh
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 39
vào tháng tƣ năm 1975. Vì cháu còn đỏ hỏn trên tay mẹ, lại là lúc hỗn quân hỗn quan, gia
đình tôi đã bị kẹt lại không thể chạy vào Tân Sơn Nhất cho kịp các chuyến bay vào giờ
thứ 25 của Sài Gòn thất thủ. Nếu Thƣợng đế cho tôi chọn một cháu để mất, thì chẳng có
ngƣời cha, ngƣời mẹ nào đành lòng chọn. Tôi chẳng muốn mất cháu nào. Mà nếu có mất
thật, thì trời ơi! Tôi chẳng muốn nghĩ tiếp. Nhƣng nó cứ vƣơng vấn mãi trong tâm trí.
Tôi đã bật lên những tiếng nức nở và bồn chồn mong mau tới ngày thăm nuôi để khám
phá ra sự thật.
Khi đƣợc gọi tên ra cổng để đƣợc thăm.Tôi vừa mừng, vừa lo. Đây là giây phút
phải đối diện sự thật đau lòng. Mẹ tôi và hai cháu trai từ phía cổng bƣớc vào nhà thăm
nuôi. Vợ tôi tay dắt cháu gái theo gót, bƣớc đi không đƣợc bình thƣờng. Trên tay không
thấy bế cháu út nhƣ tôi mƣờng tƣợng. Thế là rõ. Tôi òa lên khóc rất lớn, và đã hét lên:
- Ngày xưa chúng mày giết cha tao. Ngày nay chúng mày lại giết đến con tao. Tao
sẽ chẳng bao giờ quên mối thù này.
Vợ tôi nhào đến đƣa tay bịt miệng tôi lại, nhƣng không kịp. Các anh em bạn khác
và gia đình xung quanh đó đều nhìn về tôi lộ vẻ hoảng hốt. Ngƣời cán bộ hƣớng dẫn
thăm nuôi ngồi trên chiếc ghế đầu phòng đã nghe hết. Anh ta không nói một tiếng. Tôi
biết tôi đã tự tuyên cho mình một cái án rất nặng nề, có thể đổi sinh mạng nhƣ chơi.
Sau vài phút trấn an, vợ tôi đã mếu máo kể cho tôi nghe rằng cháu út bị sốt xuất
huyết và không bệnh viện nào nhận cháu vì là con của ngƣời đang cải tạo, mà tiêu chuẩn
cao nhất là các trạm y tế phƣờng. Cháu đã qua đời vì không có thuốc men và chữa trị
đúng mức. Sau 1975, bệnh sốt xuất huyết lan tràn. Phần do điều kiện vệ sinh càng ngày
càng tồi tệ. Phần do thiếu thốn thuốc men và nhân viên y tế. Đứa con vắn số tội nghiệp
của tôi chắc đã quằn quại trong những giờ hấp hối. Vợ tôi cũng kể chuyện sau ngày mất
con, bao ƣu phiền, thiếu thốn đã làm cho nàng suy nhƣợc và bệnh bao tử lại phát khởi.
Nàng phải tạm ngƣng điều trị để di thăm chồng cho kịp thời hạn quy định của trại.
Lòng tôi dâng lên niềm cảm xúc khó tả. Tôi bất lực, nghe chuyện buồn gia đình
mà không biết làm sao giải quyết. Mẹ tôi thì trông già hơn rất nhiều dù chỉ sau chƣa tới
hai năm xa cách. Tôi cầm bàn tay nhăn nheo của Mẹ mà mắt rƣng rƣng, lòng tê tái.
Nhiều đợt đƣợc về trong tháng đầu sau Tết. Ngƣời về thì hớn hở vui mừng; ngƣời
ở lại thì nuôi nhiều hy vọng. Riêng mình tôi, sau vự việc PXD và lần thăm nuôi vừa qua,
biết trƣớc chẳng đến lƣợt mình.
Lúc này đang vào xuân. Cây cối trong khu trại xanh tƣơi. Những luống rau nhờ
tƣới và chăm bón kỹ, đã phủ đầy mặt đất những lá rau xanh mƣớt.
Phiá ngoài hàng rào trại có nhiều cây buông là nơi trú ngụ của những con tắc kè
màu xanh dƣơng. Những lúc về khuya thanh vắng, chúng bắt đầu lên tiếng kêu từng chập
“tắc kè.. tắc kè”. Âm sắc khô dòn nhƣng lại nghe buồn não ruột. Anh Long nằm cạnh tôi
thở dài nhại lại tiếng tắc kè:
- Hết dzề, hết dzề!
Chừng cuối tháng hai, tôi và một số khoảng ba chục ngƣời đƣợc lệnh thu xếp tƣ
trang ra tập họp để chuyển trại.
♦ Đỗ Văn Phúc 40
Xe rời cổng đi theo quốc lộ Một về hƣớng Nam. Lại phân vân, lại đoán mò. Đã có
anh cho rằng mình đƣợc về hƣớng Sài gòn là triệu chứng tốt, chắc chắn sắp đƣợc tha. Tôi
không tin thế!



Chương 2
Trại Tù Suối Máu



Phần 1: Một Nơi Không Có Màu Xanh
Trại Suối Máu là nơi trƣớc đây chính phủ VNCH giam giữ tù binh Cộng Sản. Đó
là một khu rộng lớn gần thị xã Biên Hoà, gồm những căn nhà mái và vách đều bằng tôn
kẽm. Trong trại có đủ nhà thờ, chùa, khu câu lạc bộ; nhƣng nay đã bị quân đội Bắc Việt
đập phá tan nát, hoặc dùng làm kho chứa hàng. Từ trại nhìn ra, có thể thấy xa xa, bên kia
đƣờng xe lửa xuyên Việt, những tháp chuông nhà thờ bao quanh bởi xóm nhà ngói đỏ.
Trong phạm vi trại không có lấy một cành cây ngọn cỏ. Đất nhƣ loại bột mịn màu
vàng, nhƣng khi nắng thì khô cứng. Chẳng có chút màu mỡ nào.
Có tất cả năm trại, gọi là K. Chúng tôi ở K-5. Nơi đây có chừng chín, mƣời dãy
nhà san sát nhau. Gần cổng là một nhà lớn mái tôn, vách thấp, dùng làm hội trƣờng. Cổng
ra vào bị rào hẹp lại; chỉ chừa lối đi vừa đủ một ngƣời lách qua. Bên ngoài có một chòi
gác mà cây súng đại liên luôn luôn chĩa nòng vào trại. Đến đây, thì dù ngu ngơ đến mấy,
anh em chúng tôi cũng phải nhận rõ thân phận của mình chỉ là những ngƣời tù, không
hơn, không kém.
Lúc mới đến, tôi ở tổ 6, nhàLúc mới đến, tôi ở tổ 6, nhà 2, đội 20. Sau đó, nhờ công tác làm lƣợc kẹp, tôi đƣợc
chuyển qua tổ 3, nhà 1, là tổ chuyên về mộc và rèn. Tổ 2, nằm đối diện với tổ 3, có hai
hoạ sĩ Phi Long và Thái Tăng An. Các anh đang làm việc trang trí trên ban Chỉ huy trại.
Một nhân vật rất đặc biệt, là anh Nguyễn Hoàng N., Thiếu tá phi công Chinook CH-47 ở
Biên Hoà. Anh N. rất trẻ, tính tình cởi mở, ai cũng quý mến anh. Sau ngày tan hàng, anh
N. đƣợc bộ đội Cộng Sản lƣu dụng để huấn luyện cho phi công Bắc Việt. Anh cũng thực
hành nhiều chuyến bay đi Kampuchea. Theo anh kể lại, họ đối xử với anh rất đàng
hoàng, nể trọng. Nhƣng sau khi thấy không cần anh nữa, họ đã bảo anh nên đi “học cải
tạo một thời gian ngắn để biết đƣờng lối chính sách của đảng.” Thế là anh đƣợc đƣa vào
Trại Suối Máu. Ban đầu, anh tƣởng là đi “học ở trƣờng cải tạo”, nên đã mang theo một
xấp những bằng khen, giấy thƣởng của quân đội Bắc Việt với hy vọng đó sẽ là những
minh chứng về sự phục tòng và “nhiệt tình cách mạng” để anh có thể về sớm mà tiếp tục
bay. Kể ra thì anh cũng về sớm thật, nhƣng cũng phải mất một vài năm trong trại. Sau
này, tôi gặp anh ở Sài Gòn. Anh có một cửa hàng bán rèm, sáo trang trí trong nhà ở
đƣờng Trần Quốc Toản, gần Trƣờng Đua Phú Thọ. Chúng tôi nghe nói anh cƣới một chị
bộ đội. Nhƣng qua trò chuyện, tôi không thấy chị ấy có chút nào là bộ đội Cộng Sản cả.
Trong đội tôi có nhiều nhân tài. Anh Trần Văn Thịnh và Trần Văn Ngữ là hai cây
guitar rất nhuyễn. Hai anh dùng tôn, tự đóng đàn cho mình. Âm thanh không thua gì các
cây đàn thật bán ngoài thị trƣờng. Sau này, qua giai đoạn dùng ván ép để làm mặt đàn, thì
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 41
tiếng đàn nghe trong trẻo, vang dội hơn. Chiều chiều, hai anh kéo nhau ra ngồi ngoài sân,
chỗ giữa hai nhà 1 và 2, hợp tấu những khúc nhạc cổ điển. Các bạn tù kéo đến ngồi xung
quanh, trầm trồ thƣởng thức.
Biết tôi là em họ của ca sĩ Duy Khánh và có giọng hát tốt, các anh trong đội đã
yêu cầu tôi hát giúp vui. Từ việc ham vui này, tôi đã vƣớng vào một điều lầm lỡ - tham
gia vào ban văn nghệ của trại - mà về sau, tôi vẫn cảm thấy xấu hổ. Dĩ nhiên, trong thời
điểm này, chúng tôi phải hát những bản nhạc của “Cách mạng” nếu không muốn bị chụp
mũ, rắc rối. Thỉnh thoảng, khi nào ngồi lại với nhau những ngƣời thân tín, chúng tôi mới
khe khẽ hát những bản nhạc vàng thời xa xƣa của mình.
Nhạc sĩ Đại tá Nguyễn Văn Đông - lúc đó đã bệnh trầm trọng, đi đứng rất khó
khăn – viết riêng cho tôi một bản nhạc điệu slow rock Bài hát mang tên Sài Gòn Trong
Trái Tim Tôi. Anh nói:
- Phúc hát bài này sẽ rất hợp.
Tôi còn nhớ những câu tha thiết trong bản nhạc của anh “Nhưng trong tin yêu
muôn người, Sài Gòn tiếc nuối khôn nguôi; Hà Nội héo hắt răng môi, cho nhớ thương vời
vợi… Sài Gòn luôn trong trái tim tôi…”
Phía cổ nhạc thì có hai anh Cao Văn Trầm và Lê Văn Tuồng. Tiếng đàn guitar của
anh Tuồng thì không thua gì tiếng đàn Văn Vĩ. Giọng anh Trầm đúng nhƣ tên anh, rất
ấm. Tôi đã học từ anh Tuồng những điệu lý, Nam Ai, Nam Bình, Phƣợng Hoàng rất mùi.
Nhƣng khi tôi ngân nga sáu câu vọng cổ, chắc chắn sẽ có một anh nào đó phán:
- Nghe cứ như là kép đoàn Kim Chung!
Phần 2: Ai Dám Giỡn Mặt Bác Hồ
Độ này tin tức bên ngoài dồn dập đƣa vào. Thêm các tờ báo Nhân Dân mà chúng
tôi phải đọc hàng đêm trong khi sinh hoạt tổ, chúng tôi biết tình hình biên giới đã rất
nghiêm trọng. Bên Kampuchea, bọn Khmer Đỏ đang thành lập các công xã kiểu Cộng
Sản nguyên thủy. Chúng cũng xua quân qua biên giới, giết ngƣời, hiếp dâm đồng bào ta
một cách tàn bạo. Mỗi khi đọc tin tức Kampuchea, tôi thƣờng nhấn mạnh đến các hành
vi dã man của Khmer Đỏ, nhƣ để ngầm so sánh với những hành vi man dã của Cộng Sản
Việt Nam. Tỉ dụ nhƣ việc bắt ngƣời thay trâu để kéo cày mà chính đang xảy ra tại trại
giam chúng tôi và nhan nhản trên khắp các nông trƣờng ở hai miền Nam Bắc Việt Nam.
Ngay chính giữa cái gọi là hội trƣờng, có đặt một cái tƣợng bán thân Hồ Chí Minh
sơn trắng trên một cái bàn thờ trải vải đỏ. Trƣớc bàn thờ, là cái bàn thấp hơn có cái TV
đen trắng cũ mèm do gia đình một anh tù cải tạo đem biếu. Hàng đêm, trại cho coi TV từ
7 đến 9 giờ. Khi xong, đèn tắt tối om. toàn hội trƣờng chìm vào một màn đêm dày đặc.
Tiếng ngƣời nói chuyện, bàn tán râm ran xen vào tiếng guốc dép lộp cộp, lẹp xẹp tạo
thành một âm thanh hỗn độn. Sáng sớm sau, thế nào trên miệng ông Hồ cũng có ai đó gắn
điếu thuốc rê hút đã gần hết, hay một cục đàm xanh lè nham nhở trên má. Một hôm có
một sợi lông xoắn ngay trên chóp đầu tƣợng. Thế là toàn liên trại tập họp. Bọn cán binh
kéo vào đứng chật hai bên hội trƣờng. Anh Thƣợng uý chính trị viên Trung đoàn vào
đứng trƣớc hàng trăm ngƣời, nói một cách mếu máo:
♦ Đỗ Văn Phúc 42
- Bác Hồ là người ai cũng yêu quý, kính trọng. Nhi đồng Việt Nam thương yêu
“bác”, hát nhiều bài ca tụng “Bác”. Các anh cải tạo ở đây cũng nặn tượng thờ “Bác”.
Thế mà có anh lại dám bứt lông dái bỏ lên đầu Bác...
(Tôi xin thề là nhắc lại đúng nguyên văn của tên Thƣơng úy).
Đầu năm 1977, nhân ngày Tết, ông bạn Dƣơng Văn Trinh (Khóa 1/CTCT/Đà Lạt)
ở một K (phân trại) khác xúc một chén bobo đầy, cắm hai cây tre vót nhỏ rồi để trƣớc cái
tƣợng Hồ kèm hai câu thơ mỉa mai:
Tết đến không dưa hành không muối mỡ.
Chỉ xin dâng bác chén bobo.
Ngay trên sân khấu, có treo thƣờng trực một biểu ngữ chữ vàng trên nền đó chót:
“Hồ Chủ tịch vĩ đại sống mãi trong sự nghiệp chúng ta!” Chẳng rõ anh nào chơi nghịch,
đã thay chữ “ta” bằng chữ “mày”, làm cho cả trại đƣợc những trận cƣời khoái chí suốt
một thời gian dài.
Cán bộ Đội 20 là một trung úy thuộc đoàn 775, bộ đội chính quy. Anh tên là Vũ
Đình Lét, dáng ngƣời cao, tính tình cởi mở. Anh thích biết những chuyện về miền Nam
thời trƣớc 1975. Anh đội phó là một Thiếu úy, hiền lành nho nhã. Khi biết tôi từng tham
chiến mặt trận Snuol năm 1971, anh cho hay vào thời gian đó, anh là hạ sĩ thuộc trung
đoàn 174, công trƣờng 7. Đây là đơn vị chạm súng rất nhiều lần với tiểu đoàn 4/8 của tôi
ở phía Tây quận lỵ Snuol. Anh thú nhận rằng quân đội VNCH chiến đấu rất ác liệt và anh
đã may mắn sống sót trong những trận đó.
Về phía trại viên, nhà trƣởng nhà Một là anh Nguyễn Minh Sử (Cao học Khoa
học, Sĩ quan biệt phái làm giảng viên tại Đại học Khoa Học Sài Gòn), nhà trƣởng nhà Ba
là anh Trần Kim Bảng (Võ Bị Quốc Gia). Hai anh đều đứng đắn và khôn khéo. Riêng nhà
trƣởng nhà Hai là anh Trịnh Văn Ng.2, lại là một hiện tƣợng đặc biệt.
Trịnh văn N., thân hình thấp nhỏ, khuôn mặt cũng choắt nhỏ nhƣ hình ảnh Lý Toét
trên các báo hồi thập niên 50. Đôi mắt vừa lé, vừa ti hí nhƣ mắt lƣơn, trên miệng và cằm
luôn luôn lún phún vài cọng râu. Anh là ngƣời tù nhƣ chúng tôi, mà qua phong cách và
ngôn ngữ, chúng tôi cứ tƣởng rằng anh là siêu cán bộ. Trong các cuộc sinh hoạt nhà do
anh chủ tọa, anh phát biểu rất hăng say và phê bình anh em khác rất tới nhƣ thể anh là
một cán bộ đảng.
Mỗi nhà có bốn cửa ra vào: hai cửa ở đầu nhà, hai cửa ở hông nhà. Chỗ nằm của
Trịnh văn N. ở ngay cửa hông. Một khuya, cả trại đang ngủ ngon, bỗng nghe tiếng N. la
thất thanh:
- Đứa nào đổ cứt lên mùng tôi!
Thì ra, lợi dụng đêm hôm khuya khoắt, một anh bạn nào đó đã múc một lon vừa
nƣớc tiểu vừa phân tƣơi quậy đều và đổ lên mùng của N. Cái mùi khó ngửi này nó bay xa
tận các đội 17, 18 gần hội trƣờng.
2 Trịnh Văn N. ở Illinois khoảng thập niên 1990‟s
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 43
Tuy tình hình bên ngoài nghe có vẻ đã ổn định, nhƣng tinh thần chống đối của anh
em trong trại vẫn lên cao. Biết sự phục hồi là vô vọng, nhƣng anh em chúng tôi cũng nuôi
một ý chí lập trƣờng kiên định. Những lần lên lớp học tập, đa số anh em lơ là, chuyện trò
râm ran mà không thèm nghe lời của cán bộ đang thao thao khoe khoang những thành tựu
cách mạng xã hội chủ nghĩa. Có lần, trong lúc ngƣời chính trị viên vừa nói xong câu:
- Đảng Cộng Sản quang vinh đã nãnh đạo dân tộc ba nần chiến thắng thực dân
Pháp, Phát xít Nhật và Đế quốc Mỹ…
Thì từ trong đám đông đang ngồi xổm trong hội trƣờng, một giọng nói mỉa mai cất
lên: “Khiếp nhỉ!”. Hai chữ nhƣ một gáo nƣớc lạnh tạt vào mặt tên chính ủy và những cán
bộ đang nghiêm chỉnh lắng nghe. Tên trƣởng trại ra lệnh phải tìm cho ra ai là ngƣời vừa
nói nhƣng hoàn toàn thất bại, vì anh em bao che nhau rất khéo.
Trong mùa Giáng sinh năm 1978, anh em toàn trại đã liều mạng tổ chức một thánh
lễ rất long trọng. Những bài Thánh ca cất lên trong đêm lạnh cuối năm. Rồi từ đó, một
cuộc nổi loạn đã diễn ra đồng loạt khắp năm phân trại. Những anh em thuộc toán xung
kích đi từng nhà, lôi bọn ăng ten phản bội ra tẩn cho những trận nhừ tử.
Ban Chỉ huy trại hốt hoảng đã cho bộ đội vũ trang cùng các xe bọc sắt đàn áp. Lúc
này tôi đã bị chuyển ra trại Hàm Tân nên không biết đƣợc hết chi tiết.
Phần 3: Lò Nướng Người
Ngày qua ngày, có những toán đi cuốc đất trồng rau; có những toán đi gỡ mìn bên
ngoài phạm vi trại. May mà không ai tử thƣơng. Nhƣng tình hình bệnh tật thì rất thê
thảm. Bệnh kiết lị hoành hoành đã cƣớp đi vài sinh mạng. Bác sĩ Đại tá Nguyễn Minh
Châu3 –nguyên Cục phó Cục Quân Y - phụ trách y tế cho trại cũng đành bó tay vì không
có thuốc men chữa trị.
Sau khi đƣờng xe lửa Thống nhất đƣợc phục hồi, thông thƣơng từ Nam ra Bắc,
chúng tôi thƣờng xuyên chứng kiến những chuyến xe lửa dài hàng trăm mét chở hàng hoá
miền Nam ra Bắc. Thƣợng vàng hạ cám, toàn bộ tài sản miền Nam bị gỡ sạch để làm
giàu cho miền Bắc vốn qua hàng chục năm đói khổ. Những ngƣời miền Nam bị lùa ra
khỏi những căn nhà tiện nghi, xinh đẹp để đi đến những vùng kinh tế mới. Những ngƣời
chủ mới từ miền Bắc theo chân đoàn quân chiến thắng nhanh chóng chiếm ngự những
biệt thự, cao ốc. Những doanh nhân miền Nam phải tự nguyên hiến nhà máy, cơ ngơi cho
nhà nƣớc để trở thành một nhân công lép vế trƣớc những ngƣời cách mạng và công dân
hạng nhất từ miền Bắc mới vào. Ngƣời miền Nam, sống trên mảnh đất màu mỡ, công
nghiệp phát triển bậc nhất nhì Đông Nam Á, nay không có đủ khoai sắn để ăn qua ngày.
Vợ tôi, trong một lần thăm nuôi đã kể chuyện cả gia đình có lúc phải đi dọc các con
đƣờng ngoại ô, nhặt hái những loại rau dại để ăn thêm. Mẹ tôi, nhờ chiếc tủ lạnh 50 lít đã
cũ, bán từng vỉ nƣớc đá cho hàng xóm để kiếm thêm chút tiền. Các con tôi, mới 5, 7 tuổi,
ngồi xe đạp chƣa với chân tới pedal, đã phải hàng đêm phụ Mẹ chở những bao cá hàng
chục ký từ bến cá về nhà cho chị tôi làm mắm.
3 Bác sĩ Châu, từng làm Chủ Tịch Hội Ngƣời Việt Illinois, đã quá cố.
♦ Đỗ Văn Phúc 44
Giai đoạn này, ở trong trại tù còn sƣớng hơn. Vì tuy chỉ ăn bo bo, khoai lang sùng;
tuy đói, nhƣng ít ra không phải lo kiếm miếng ăn. Đã có nhiều anh nhịn bớt phần bo bo,
phơi khô để biếu lại cho gia đình khi đƣợc thăm nuôi.
Nhiều ngƣời đặt tên cho giai đoạn lịch sử này là “Thời kỳ Bắc thuộc lần thứ Tƣ”
Ngày xƣa Bắc thuộc với ngoại bang. Ngày nay, Bắc thuộc với nội thù cùng giòng máu.
Mức độ những ngƣời đƣợc thả vào giữa và cuối năm 1977 - trƣớc khi nổ ra cuộc
chiến giữa Việt Cộng và Khmer Đỏ - tƣơng đối cao. Gần nhƣ mỗi tuần đều có một đợt
hàng chục anh. Các anh từ các phân trại khác nhau đƣợc tập trung vào phân trại bốn để
làm thủ tục ra về.
Tết năm Mậu Ngọ (1978), sau những đợt tha về ồ ạt, tâm lý anh em trong trại có
vẻ xôn xao, vì sắp mãn hạn 3 năm cải tạo theo nhƣ chính sách 12 điểm của Chính phủ
Cách Mạng Lâm Thời Cộng Hoà Miền Nam Việt Nam. Sự chống đối lắng xuống tuy
trong thâm tâm, ai nấy đều mang một mầm mống bất phục đối với chế độ mới. Chúng tôi
đã nghe qua gia đình, những tin về việc vệ binh các trại khác bắn chết anh em tù trốn trại,
hoặc biệt giam, tra tấn và thảm sát những anh có hành vi, tƣ tƣởng chống đối. Ở trại tù
Vƣờn Đào, Cai Lậy, tên đại úy Cộng Sản Ba Minh đã vào tận conex biệt giam dùng khăn
xiết cổ anh Quách Dƣợc Thanh đến chết, vì các tên cán bộ trại đã thua lý trong những lần
tranh luận cùng anh Thanh (Xin xem bài Ai Giết Cha Tôi ở chƣơng cuối). Ở một trại tù
khác, họ đã nhét sỏi vào miệng một anh cho đến chết vì họ cho rằng anh ấy hay tuyên
truyền chống đối trong trại. Nhiều tin khác từ trại Kà Tum (Tây Ninh) cho hay nơi đây,
vệ binh bắn chết anh em tù một cách dễ dàng nhƣ ngƣời ta giết con kiến, con ruồi. Một
anh, vì bệnh, không thể lên hội trƣờng để nghe trại trƣởng nói chuyện, đã bị hai cán bộ
lôi xềnh xệch ra khỏi phòng. Một vệ binh kê súng vào đầu bắn một phát AK. Óc và máu
tung toé khắp vách tƣờng. Sau đó, một tên khác bồi thêm nguyên một băng nát bấy cả
thân mình.
Chúng tôi nghe những tin đó mà thấy vừa kinh hoàng, vừa căm phẫn. Những
ngƣời đã trình diện vào trại “cải tạo” là những hàng binh, chứ không phải tù binh bắt
ngoài chiến trƣờng. Cũng không phải loại tù thƣờng hình sự. Nếu không đƣợc quy chế
Geneva bảo vệ, thì ít ra, cũng phải đƣợc đối xử nhân đạo trong tình ngƣời; những ngƣời
Việt Nam cùng chung huyết thống. Dù khi hai bên còn chiến đấu một mất một còn, Quân
Lực Việt Nam Cộng Hoà đã thi hành đúng với các công ƣớc quốc tế với tù binh địch.
Chính đơn vị tôi đã từng bắt tù binh khi giao tranh, và anh em binh sĩ đã chia xẻ thức ăn,
nƣớc uống cho họ; băng bó vết thƣơng cẩn trọng và nói năng nhẹ nhàng trƣớc khi chuyển
họ về hậu tuyến.
Chúng tôi ở trại K-5 chƣa thấy cách đối xử dã man, nhƣng những anh lớn tuổi có
nhiều kinh nghiệm về Cộng Sản tin rằng khi cần, những cán bộ đang cƣời nói với ta hôm
nay sẽ trở mặt trở thành thứ hung thần trong ngày mai.
Một buổi tối tháng tƣ, khi gần đến ngày kỷ niệm mất miền Nam, tôi mời đƣợc
khoảng 5 anh cùng hoàn cảnh. Đó là những ngƣời đã giải ngũ trƣớc ngày 30-4-1975.
Chúng tôi ngồi trong nhà bếp, pha một ấm trà và bàn chuyện. Tôi đã viết sẵn một là đơn
để yêu cầu chính quyền cứu xét cho những ngƣời đã giải ngũ đƣợc về sớm. Vì theo chúng
tôi biết, tại Sài Gòn và rất nhiều địa phƣơng khác, thành phần giải ngũ chỉ bị tập trung cải
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 45
tạo có ba ngày ở địa phƣơng. Các anh đã sốt sắng hƣởng ứng ký tên. Chúng tôi hoàn toàn
không thấy lo ngại gì, vì mình đã làm đơn đàng hoàng. Trong lúc bàn chuyện, chúng tôi
sơ ý không để ý đến một ngƣời, anh HMD, chuyên viên lò bánh mì, đang lui cui sắp củi
vào lò cho nửa đêm về sáng sẽ nổi lửa nƣớng bánh mì. Anh HMD là một sĩ quan phục vụ
tại ban 5, tiểu khu Khánh Hoà. Anh có giọng hát hay từa tựa giọng Chế Linh, nên cũng
tham gia văn nghệ rất tích cực. Nhƣng có nhiều anh nghĩ không hay về HMD, vì HMD
rất gần gủi với các cán bộ ngoài ban Chỉ huy trại. Mỗi sáng tinh mơ, anh thƣờng mang
bánh mì ra cho ban Chỉ Huy trại. Anh ra vào cổng thoải mái bất cứ lúc nào mà không cần
vệ binh đi kèm.
Xế trƣa hốm sau, tôi chƣa có dịp gặp anh cán bộ Hùng (tạm thay thế anh Vũ Đình
Lét đi phép về Bắc) để trao đơn, thì Thƣợng uý Chính trị viên đi vào cùng hai vệ binh có
vũ trang. Họ ra lệnh cho đội 20 tập họp ngay trƣớc sân nhà. Anh Thƣợng Úy kêu đích
danh tên tôi ra khỏi hàng và đọc một lệnh tống giam nội dung tuyên án cùm biệt giam
trong conex vì tội “Sách động đòi yêu sách. Anh Phúc đƣợc ăn mỗi ngày một bữa cơm
với muối hột.”
Hai vệ binh bẻ quặt cánh tay tôi ra sau và kéo đi. Ra đến cổng trại, họ mở cửa
thùng conex nhỏ để gần dƣới vọng gác và đẩy tôi vào. Trong Conex tối om và nóng hực
vì đang mùa hè. Sau vài giây định thần, tôi nhìn thấy hai thân hình trần trụi ở hai góc. Đó
là Trần Hƣớng Đạo4 và Phạm Văn Nhật. Họ đã bị nhốt cả tháng trƣớc tôi.
Thùng Conex là loại thùng làm bằng sắt dày hơn 2 li để chứa và chuyên chở hàng
hoá. Có nhiều cỡ, nhƣng thông dụng nhất tại Việt Nam thời đó là loại army container nhỏ
kích thƣớc 1.2 x 1.6 x 1.8 mét; loai trung 1.8 x 1.6 x 1.8 mét. Thùng conex làm rất kín. Ở
các khe cửa có bọc một lớp viền cao su để không khí và nƣớc không lọt vào đƣợc. Vì thế,
khi di chuyển bằng đƣờng thủy, thùng conex có thể thả xuống nƣớc để kéo mà hàng hoá
không hề bị hƣ hỏng.
Có ba conex để trƣớc cổng trại, sát chòi gác tên lính canh. Hai cái lớn thì chỉ nhốt
mỗi cái một ngƣời (Đại Úy Nguyễn Văn Tuấn, tội trốn trại và Thiếu Úy Dù Nguyễn
Xuân Dũng, tội viết nhật ký nói xấu chế độ). Conex nhỏ nhất (1.2 x 1.6) thì có ba ngƣời.
Đó là Đạo, Nhật và tôi. Đạo và Nhật bị phạt giam vì dám gọi Hồ Chí Minh là Hồ Chó
Minh. Muà hè Suối Máu, nắng đổ lửa, ít lắm cũng 40 độ C bên ngoài. Trong conex thì
hừng hực nhƣ lò nƣớng bánh mì. Từ 9 giờ sáng, chúng tôi đã cảm thấy cái nóng nung
ngƣời và chỉ dịu hẳn vào lúc gần nửa đêm. Nóng đến độ mà khi tên cán bộ coi tù và anh
tù đƣa phần cơm trƣa độc nhất trong ngày phải dội lui vài bƣớc sau khi cánh cửa conex
đƣợc mở ra. Ba anh em chia nhau ngồi ba góc, cởi tuốt tuồn tuột. May mắn là conex đã
cũ, có nhiều nơi sắt đã mục. Vì thế, mỗi ngày khi đƣợc ra ngoài một lần làm vệ sinh,
chúng tôi lén nhặt các cục đá, cây đinh đem vào. Chờ khi trời làm cơn giông, thì rán đục
vài lỗ cho không khí lọt vào. Anh em chúng tôi cũng lén lƣợm bất cứ thứ gì để quăng lên
nóc conex để ngăn bớt sức nóng mặt trời. Nằm ba bốn tháng trong cái thùng sắt phơi giữa
4 Trần Hƣớng Đạo hiện ở Ohio; Phạm Văn Nhật ở Úc
♦ Đỗ Văn Phúc 46
trời nóng mùa hạ Biên Hoà, thì dù Paven Korsagin trong chuyện Thép Đã Tôi Thế Đấy
cũng chƣa thấm vào đâu.
Mỗi ngày, chúng tôi đƣợc ra ngoài làm vệ sinh cá nhân một lần. Mỗi tuần, lại
đƣợc ra giếng để tắm giặt. Nằm trong Conex, chúng tôi biết cách “tắm khô”, nên cũng
chẳng thấy dơ dáy gì. Nhờ có mồ hôi đổ ra suốt ngày, chúng tôi dùng hai bàn tay chà xát
da thịt. Bao nhiêu ghét bẩn đóng vón lại, chỉ cần phủi nhẹ là da thịt trơn bóng, sạch sẽ vô
cùng. Tuy nhiên, mỗi lần ra tắm giặt là dịp gặp gỡ trò chuyện cùng anh em, biết thêm
nhiều tin tức bên ngoài.
Thời hạn ba năm đã qua từ lâu. Chúng tôi chẳng biết có bao nhiêu phần trăm đã
đƣợc thả về. Những xôn xao, bàn tán trong lại cứ xoay quanh những thắc mắc: Ngày nào,
khi nào?
Một đêm về sáng, ba anh em đang mơ màng trong giấc ngủ thì bỗng nghe kẻng
đánh liên hồi. Tiếng tu huýt vang lên từ khắp mọi hƣớng. Tiếng ngƣời chạy rầm rập bên
ngoài sân trại. Tôi choàng dậy, cố nhìn qua lỗ đinh xem những gì nghiêm trọng đang xảy
ra.
Trong sân trại, nhiều vệ binh súng đạn hƣờm hƣờm trong tay đang tất tả chạy lui
chạy tới. Khoảng vài ba chục anh em tù mang lê lết những bao xách, túi tƣ trang ra tập
họp thành mấy hàng dọc. Một cán bộ dùng đèn pin rọi vào bản danh sách đọc tên từng
ngƣời. Anh nào có tên đều đƣợc vệ binh áp tải ra khỏi cổng trại. Tôi chợt thấy có ba anh
bộ đội tiến tới khu đặt conex. Có tiếng lách cách mở cửa và tiếng ngƣời la lớn:
- Các anh Đạo, Nhât, Phúc, Tuấn, Dũng ra tập họp ngay. Khẩn trương lên.
Bƣớc ra khỏi conex, chúng tôi đã thấy những túi tƣ trang của mình do ai đó mang
đến. Vệ binh dắt chúng tôi đi ngay, ra trƣớc sân của Ban Chỉ Huy trại. Nơi đây, một đoàn
xe molotova kín bịt bùng đang nổ máy chờ sẵn.
Tôi và các bạn lên cùng một xe. Trên xe đã có hàng chục ngƣời khác đang ngồi
bệt dƣới sàn. Cứ hai ngƣời bị còng chung một chiếc còng chân. Tôi và Đạo chia nhau
một còng, ngồi gần phía cửa sau của xe.
Khi tấm bạt che xuống cửa sau xe, tiếng xích sắt khoá bửng xe nghe lạnh cứng. Xe
từ từ chạy. Bên ngoài trời tối đen, bên trong thì tối hơn địa ngục. Chẳng ai nhìn ra đƣợc
để biết xe chạy về hƣớng nào.
Vài phút sau, chúng tôi biết đƣợc tất cả những ngƣời trên xe là những anh em ở cả
năm phân trại, đang bị biệt giam vì các loại vi phạm từ chống đối đến trốn trại.
Tự nhiên, chúng tôi biết đây là chặng mới của sự lƣu đày mà tƣơng lai sẽ tồi tệ
hơn nhiều.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 47
Chương 3
Trại Tù Hàm Tân
Phần 1: Bò Vàng vs. Bò Xanh
Chỉ cách quốc lộ 1 về hƣớng đông chừng vài cây số trong địa bàn quận Hàm Tân
là một loạt những trại tù mang bí số Z30. Nơi đây trƣớc là căn cứ 6 của Quân Lực Việt
Nam Cộng Hoà, đƣợc nhà cầm quyền Cộng Sản biến cải, xây dựng thêm thành những trại
tù kiên cố.
Chúng tôi đƣợc chuyển vào trại Z30C là trại gần quốc lộ nhất.
Đây là trại giam do Công an quản lý. Lần đầu tiên chúng tôi nhìn thấy những bộ
đồng phục màu vàng đất và những khuôn mặt rất khó ƣa của những ngƣời đƣợc coi là
con cƣng trung thành của chế độ. Đa số họ là dân vùng Thanh Nghệ Tĩnh, với giọng nói
cộc lốc, trọ trẹ khó nghe. Những ngƣời tù đã gọi công an là bò vàng để phân biệt với bò
xanh là các anh bộ đội.
Z30C có chừng mƣời hai dãy nhà vách gỗ, mái tôn nằm hai bên một khoảng sân
rộng. Sát cổng ra vào bên trái là nhà 1, dành cho ban Trật tự thi đua và các thành phần
đƣợc trại ƣu đãi. Tiếp đó các dãy nhà đánh theo số thứ tự 2, 3, 4… Bên phải từ cổng đi
vào là một hội trƣờng rộng, kế đó là nhà bếp, và các dãy nhà giam khác kéo dài cho đến
cuối trại là bệnh xá.
Những ngƣời từ Suối Máu đến đƣợc gom vào đội 45 và đƣợc đƣa vào nhà 2. Trại
cử hai ngƣời tù cũ ở Hàm Tân là anh Trần Hoà làm đội trƣởng và anh Tài làm đội phó.
Cả hai đều là thiếu úy Cảnh sát Quốc gia. Nhà 2 là căn nhà duy nhất trại có hàng rào tre
bao quanh để cách ly với các nhà khác. Trong nhà hai có thêm các đội 41, đội 27, đội 9 là
các đội bị chiếu cố theo dõi nhất trại.
Đội 41 có nhiều ngƣời rất nổi tiếng thời Cộng Hoà. Đầu tiên phải kể đến cụ Lê
Kiên, bí danh Bùi Lƣợng, là Tổng thƣ ký Công đoàn Tự Do; cụ Ngô Khắc Tĩnh, Bộ
trƣởng Thông Tin Giáo dục, Ông Leng Sung, một Tổng trƣởng trong chính phủ Lon Nol
bên Kampuchea; nhà đại doanh nghiệp tỷ phú Trƣơng Dĩ Nhiên, Vua kẽm gai Hoàng
Kim Quy, Đại Đức Nguyễn Ngọc Đạt, dân biểu Trần Quý Phong …
Đội 27 gồm những quân nhân thuộc các binh chủng tác chiến nổi tiếng. Đội 9 gồm
các thành viên các Mặt trận Fulro, Phục Quốc, và các tổ chức kháng chiến sau 1975. Họ
là những ngƣời còn trẻ, nhiều ngƣời chƣa hề tham gia quân đội.
Mỗi lúc đi lao động, các đội nhà 2 xuất trại sau cùng và nhập trại đầu tiên. Chúng
tôi chỉ làm việc luẩn quẩn xung quanh khu nhà chỉ huy trại, chứ không đƣợc đi xa nhƣ
các đội khác. Công việc thƣờng là đào các ao cá, đào hào quanh hàng rào trại. Vì là đội
đƣợc lƣu ý, cán bộ ra lệnh đội trƣởng cứ mƣời lăm phút phải điểm danh đội một lần.
Hàng rào trại Z30C gợi nhớ đến các khu ấp chiến lƣợc thời đệ nhị Cộng hoà. Đó là
hai lớp rào bằng các cây tre vót nhọn, cách nhau chừng hai mét để công an đi tuần thƣờng
♦ Đỗ Văn Phúc 48
xuyên. Mỗi góc có một tháp canh bằng gỗ, có bố trí súng đại liên. Bên ngoài hàng rào,
chúng tôi phải đào một dãy hào sâu hai mét, có bờ đất cao bọc chu vi ngoài cùng.
Ngay bên ngoài cổng trại giam là khu nhà ăn của cán bộ. Họ đã xây nhà ăn rất đồ
sộ, trang trí rƣờm rà, hoa hoè hoa sói với gạch bông đủ các kiểu, đủ các màu sắc trông
nhƣ cửa hiệu trang trí đang chƣng bày hàng hoá. Tuy nhiên, bên trong thì chỉ có những
chiếc bàn gỗ thô sơ, không có ghế ngồi cho ngƣời đến ăn. Mỗi khi đến giờ ăn, các anh
công an từ các nơi đổ về, trên tay cầm một cái chén đá và đôi đũa. Anh nào sang, có tiền
thì mua chai xì dầu hay nƣớc mắm cầm theo. Vì thức ăn dọn trên bàn cũng chỉ có các
thau bo bo và các tô nƣớc muối có pha chút nƣớc màu, giả làm nƣớc mắm. Có tận mắt
nhìn thấy, mới đánh giá đúng mức cái chế độ này chỉ cốt loè bịp bên ngoài, mà thực chất
thì chẳng ra gì. Đời sống cán bộ cũng thê thảm, chỉ hơn ngƣời tù ở chỗ họ đƣợc rộng
chân hơn. Vì thế, đã có anh cán bộ viết lên vách những lời ta thán:
- Tù trong là ngụy, tù ngoài là ta
Hoặc:
- Trong kháng chiến, hy sinh gian khổ. Hoà bình lại gian khổ hy sinh. Biết bao giờ
thì hết hy sinh hỡi đảng?
Bên dƣới có sẵn câu trả lời:
- Bao giờ vào nằm giường 6 tấm!
Giữa hai trại Z30C và Z30D là một con suối lớn. Mùa mƣa, nó trở thành con sông
với nƣớc trên nguồn ào ào đổ về. Bao nhiêu rác rến, cây mục, đất đỏ từ trên rừng theo
dòng nƣớc cuồn cuộn trôi về ra biển đông. Khi đó, khoảng cách hai bờ có thể lên đến
năm, bảy chục mét. Tù nhân đã làm chiếc cầu treo bắc qua suối và đƣợc trại khen nhƣ
một kỳ công vĩ đại.
Mùa hè, suối khô. Nƣớc chỉ còn đọng từng vũng nhỏ. Nƣớc tƣới tiêu từ các khu
vƣờn rau trên bờ chảy xuống các vũng đó, mang theo đủ thứ chất dơ bẩn nhƣ phân ngƣời,
nƣớc tiểu mà tù nhân dùng để bón rau.
Mỗi chiều, sau khi lao động, hàng ngàn tù nhân đƣợc ra suối để “tắm”. Anh nào lẹ
chân thì chiếm đƣợc vũng nƣớc lớn, nhẹ nhàng múc từng lon nƣớc màu vàng vàng phía
trên mặt để lau thân mình. Một chút động nhẹ là các thứ bùn bên dƣới bị quậy lên, nƣớc
sẽ đặc quánh và chuyển qua một màu nâu sẫm.
Nhà bếp trại dùng nƣớc suối này để nấu ăn và cung cấp nƣớc uống cho trại viên.
Họ khoét một hố thật sâu và rộng để bơm nƣớc vào các hồ chứa trong bếp. Mỗi chiều đi
lao động về, mỗi ngƣời đƣợc lãnh đúng một lon gô nƣớc sôi. Để yên chừng năm phút,
chất cặn sẽ lắng xuống, đóng thành một lớp dày khoảng 5 phân dƣới đáy lon.
Lon nƣớc này, chúng tôi phải sử dụng dè xẻn cho ba việc: uống, rửa mặt và đánh
răng.
Thú vui độc nhất trong trại là nấu nƣớng. Những lần sau khi đƣợc gia đình thăm
nuôi, anh em gầy lò ngay sau nhà giam. Ngƣời ra vô tấp nập rộn ràng. Một lần, anh Công
đổ mỡ vào soong, phi chút hành. Mùi hành phi bay ngào ngạt, bốc lên tận vọng gác. Anh
công an đang gác hỏi vọng xuống:
- Này anh kia, nàm gì mà thơm thế?
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 49
- Báo các cán bộ, tôi phi hành tỏi cho thơm.
- Gớm các anh trại viên mà ăn uống sang như ở sứ quán!
Thì ra, ở miền Bắc, thức ăn chẳng có gì. Năm thì mƣời họa có chút thịt heo, bò thì
họ chỉ biết luộc chín hay kho với muối mà thôi. Chỉ có các cấp trung ƣơng hay ở các toà
đại sứ mới có các món biến chế thơm ngon. Thảo nào, trong thực đơn của một đám cƣới
cán bộ, chúng tôi đã đọc thấy một dãy thức ăn: Thịt nợn nuộc, thịt gà nuộc, thịt bò
nuộc…
Anh Đại đã kể chuyện sau ngày 30 tháng tƣ năm 75, tại quận Phú Thọ, ngƣời ta đã
mổ một con bò để làm tiệc mừng. Chị đầu bếp, ngƣời Nam, hỏi ông thủ trƣởng mới từ
Bắc vào:
- Báo cáo thủ trưởng cho biết làm những món gì?
- Thì cứ nuộc lên mà ăn chứ nàm gì nà nàm thao?
Phần 2: Âm Mưu Trốn Trại
Cán bộ đội 45 là anh Nguyễn Bảy, còn rất trẻ; chắc chỉ độ 20, 21 tuối. Anh Bảy
ngƣời Nghệ An, nhỏ con; hay nhăn nhó lầu bầu nhƣng không có vẻ hung ác gian xảo nhƣ
tên trực trại Tống Đăng Cứ và cán bộ an ninh Tý.
Tống Đăng Cứ cao lớn, nhanh nhẹn, thái độ tự đắc của một kẻ có quyền sinh sát
với tù nhân. Anh thƣờng mang đôi kính dâm và phóng xe Honda 67 nhƣ bay trong sân
trại. Tù nhân nào bị Cứ gọi làm việc thì không tránh khỏi những án phạt cùm trong nhà
kỷ luật. Bên cạnh hung thần Cứ, cán bộ trực trại Mai có vẻ hiền hơn, ăn nói nhỏ nhẹ và
chịu khó nghe mà không có những phản ứng quá lố. Trong các cán bộ Giáo dục của Z30-
C, chỉ có một anh Chuẩn Úy Thƣờng là có vẻ có trình độ, lý luận tƣơng đối vững chắc và
có sức thuyết phục. Còn ngoài ra toàn là những con vẹt, lập đi lập lại những điều khoác
lác mà chúng tôi thƣờng nghe ở bất cứ trại nào. Đại loại những chuyện “máy bay chiến
đấu của ta bay lên, đậu trên mây, tắt máy để phục kích máy bay Mỹ”, hoặc “một du kích
ở Nghệ An bắn một phát súng trƣờng xuyên táo 5 máy bay Mỹ một lúc”, hoặc “mỏ dầu
của ta lớn bằng con voi trong khi mỏ dầu Ả Rập chỉ bằng con tem.”… Những chuyện
động trời mà nếu không chính tai mình nghe, thì không ai dám tin rằng trên đời lại có loại
ngƣời ngu dốt và khoác lác đến thế.
Hôm đó, đội đang đào một ao cá phía hông căn nhà ban chỉ huy. Ao đã đào sâu
đƣợc hơn một mét. Nƣớc từ các mạch ngầm đã ứa ra làm đất nhão nhẹt. Tôi lãnh phần
xúc đất đổ vào ky đan bằng tre do hai anh để sẵn trên bờ. Cán bộ Bảy từ căn nhà lô bƣớc
ra đứng ngay chỗ ky đất để quan sát đội làm việc. Tôi xúc một xẻng đất ƣớt sũng nƣớc,
vung tay, lật úp xẻng, đập một phát thật mạnh vào cái ky. Đất bùn bị đập mạnh, văng
tung toé, bắn vào ngƣời Bảy. Có những cục bùn văng vào mặt anh ta, và điểm lấm tấm
trên bộ đồng phục ka ki vàng. Bảy nổi cơn thịnh nộ, kêu tôi vào nhà lô để lập biên bản.
- Anh cố tình xúc phạm bộ cảnh phục, là đại diện của đảng và nhà nước
- Thưa cán bộ, tôi đâu biết cán bộ ra đứng ngay đó. Trời đang nắng chang chang,
tôi xúc đất mệt mờ cả hai mắt nên không thấy cán bộ. Vả lại, tôi thì đứng dưới hố, cán bộ
thì trên bờ, làm sao tôi thấy được.
- Anh cố tình. Anh coi thường cán bộ.
♦ Đỗ Văn Phúc 50
- Tôi đâu dám, cán bộ!
Bảy cho gọi anh Hoà, đội trƣởng, vào và ép anh Hoà ký biên bản. Anh Hoà có vẻ
lƣỡng lự. Tôi bồi thêm:
- Anh Hoà, anh đứng xa, anh đâu có biết sự việc xảy ra như thế nào mà anh ký
biên bản!
Hoà xuống nƣớc năn nỉ
- Thưa cán bộ, chắc anh Phúc vô tình thôi. Xin cán bộ bỏ qua.
Đôi co một hồi, cán bộ Bảy hậm hực bảo anh Hoà cho đội thu xếp dụng cụ và dẫn
về trại.
Chƣa đầy tháng sau, cũng tại hiện trƣờng lao động này đã xảy ra một vụ trốn trại
thần sầu của ba anh Mai Bá Trác, Nguyễn Tƣờng Tuấn và Dƣơng Thu Sơn5.
Đại úy Mai Bá Trác, dân Lực Lƣợng Đặc Biệt, lúc đó là chồng của ca sĩ Khánh
Ly, cùng hai anh Tuấn và Sơn đã lẻn đi ngay trƣớc mắt anh em đội 45 ngay giữa hai lần
điểm danh mà cán bộ Bảy và anh Hoà không hay biết. Từ chỗ đào ao, nếu có đủ bản lãnh
để bƣớc vài buớc qua bên sau nhà lô, là đã có thể đi thoải mái vào bìa rừng. Trong
khoảng mƣời lăm phút giữa hai lần điểm danh; nếu đi nhanh thì có thể đã lẫn vào rừng
mà vệ binh khó thể tìm ra. Vấn đề là đi đâu, trốn đƣợc bao lâu trƣớc khi bị bắt lại. Chế độ
Cộng Sản kiểm soát gắt gao bằng “hộ khẩu” và tiêu chuẩn luơng thƣc, cùng những đe doạ
nghiêm trọng làm cho không ai dám chứa chấp ngƣời tù trốn trại.
Ba anh bạn chúng ta may mắn đƣợc gia đình thu xếp sẵn việc vƣợt biên; vì thế vừa
trốn ra là đi ngay. Dƣơng Thu Sơn hiện ở Úc Đại Lợi.
Sau vụ này, cán bộ Bảy bị khiển trách nặng nề và bị đổi ra làm vệ binh, ngày ngày
vác súng dài đi theo gác tù.
Mùa hè ở Hàm Tân đôi khi có sƣơng mù dày đặc. Sƣơng mù bắt đầu từ sáng tinh
mơ cho đến giữa trƣa mới tan. Lợi dụng sƣơng mù này, hai anh Y Lơng và Sen Tấp ở đội
9 đã trốn trại bằng cách leo qua hai lớp hàng rào tre ngay khi vừa mở cửa các nhà giam
để các đội cho ngƣời đi lãnh khoai mì ăn sáng trƣớc khi tập họp đi lao động.
Một số anh em đội 45 cũng dự mƣu trốn trại nhiều lần. Không rõ ai đã báo cáo, mà
tất cả những dự mƣu đều bị thất bại. Lần đầu cũng định trốn đi lúc có sƣơng mù, thì đội
đƣợc lệnh ngồi trong sân chờ hết sƣơng mù mới cho xuất trại. Lần khác dự tính trốn khi
đƣợc đi tắm ở suối. Thƣờng lệ, mỗi đội chỉ có hai cán bộ võ trang đi theo, và họ đứng
trên bờ hay trong các nhà lô. Lần đó, khi ra tới suối, chúng tôi thấy phía bên kia bờ, cứ
mƣời mét là có hai công an võ trang đứng gác.
Chúng tôi biết có ăng ten trong đội. Mà phải là ngƣời thân tín lắm. Chúng tôi loại
trừ hai anh đội trƣởng và đội phó, vì họ không thuộc các nhóm chúng tôi. Còn lại là
những ngƣời cùng chia xẻ với nhau những ngày đêm trong cùm biệt giam. Toàn những
ngƣời có thành tích chống đối tích cực.
Nhóm dự mƣu trốn trại gồm một số anh em cựu sĩ quan nhƣ: Hoà (em Thơm),
Dũng (Simonne), Bảy (già), Học, Quy, Kháng (Lucy), Chiến, Thanh6… Tôi không thuộc
nhóm đó, vì tôi có dự tính riêng của tôi.
5 Dƣơng Thu Sơn, khoá 4 CTCT, hiện ở Úc Châu.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 51
Năm 1978 là năm có nhiều tin tức đặc biệt nhất. Trƣớc hết, qua những anh em các
đội 27 và 9, chúng tôi nghe đến các nhóm kháng chiến của tàn quân Việt Nam Cộng Hoà
đang hoạt động ở địa bàn phía Tây quốc lộ 1. Ngƣời ta đồn rằng mỗi buổi chiều ở khu
vực Định Quán, La Ngà, kháng chiến quân kéo về sinh hoạt với đồng bào, chơi volley
với thanh niên địa phƣơng. Tôi đã âm thầm vẽ một bản đồ chi tiết từ trại Hàm Tân, đi xéo
hƣớng Đông Bắc, cắt sông La Ngà là đã đến chiến khu của phe bạn. Đối với một ngƣời
lính bộ binh, việc di chuyển và tránh né trong rừng là điều dễ dàng. Tôi cũng may các túi
bên trong áo, quần để dấu các túi bột Bích chi, bột đậu xanh và những dụng cụ mƣu sinh
khác. Ngƣời bạn đồng mƣu của tôi là một thanh niên quê gốc Bến Cát, Bình Dƣơng. Chú
em tên Hoàng, bị bắt vì tội tham gia lực lƣợng Phục Quốc. Chú thƣờng kể cho tôi biết
những đổi thay ở Bến Cát, là địa bàn tôi đóng quân và hành quân những năm 1969-1971.
Chuyện cô thợ may Út Trơn chống Cộng mà bị bắt bớ, Chuyện cô hàng vải A Muối hoạt
động nội tuyến cho Việt Cộng từ trƣớc 1975, vân vân. Ngày còn ở Sƣ Đoàn 5 Bộ Binh,
chúng tôi thƣờng la cà vào nhà lồng chợ Bến Cát nên có quen biết các cô này.
Tôi đã nhiều ngày dùng than đang cháy khoét một lỗ trên bệ cửa sổ để có thể rút
song sắt lên cho vừa một ngƣời chui qua. Trên bệ ngụy trang bằng một dãy kệ để các đồ
dùng nhƣ lon gô hay bình nhựa đựng thức ăn. Việc làm này chỉ có ngƣời nằm bên cạnh
biết đƣợc thôi. Đêm khởi sự, tôi đi ngủ sớm, hẹn ngƣời bạn đồng hành sẽ ra đi vào lúc
quá nửa đêm.
Khoảng 1, 2 giờ sáng, tôi thức dậy mặc bộ quân phục bộ binh cũ và ngồi trong
mùng cầu nguyện. Tôi nhẹ nhàng dẹp hết các lon gô trên kệ và thử rút nhẹ thanh sắt lên
một chút. Khi bƣớc qua chỗ nằm của chú Hoàng để đánh thức chú dậy. Chú thều thào:
- Thôi anh ơi, em ngại lắm. Không an toàn đâu anh.
Biết không thể nằn nì, tôi trở lại chỗ mình, ngồi xếp bằng suy nghĩ tính toán.
Bỗng tôi thấy một vệt đèn pin quét qua. Tôi nằm xuống, quay đầu cố quan sát bên
ngoài. Hai công an tay cầm súng AK có gắn lƣỡi lê trên nòng, tay cầm đèn pin đang đi
qua từng cửa sổ rọi đèn kiểm soát. Anh công an dừng lại chỗ tôi và rọi đèn qua lại lâu
lắm rồi đi tiếp.
Thấy không ổn, nên tôi vội tháo hết các thứ trên ngƣời và nằm hẳn xuống. Nhƣng
cho đến sáng, tôi chẳng thể nào chợp mắt đƣợc.
Chừng 5 giờ sáng, tôi đi vào nhà cầu. Nhón gót nhìn ra phía vƣờn thuốc nam giữa
nhà giam và hàng rào, tôi thấy trong sƣơng mờ, rải rác vài ba anh công an đang ngồi rình.
Biết chắc chắn bị bại lộ, tôi trở về chỗ nằm, kéo song sắt về vị trí cũ và đặt lại các lọ,
bình trên kệ, chờ sáng.
Sáng hôm sau, giữa lúc đội đang làm việc, cán bộ Cứ ra tận nơi gọi NXD đi làm
việc cho đến quá trƣa. Sau đó, đội đƣợc lệnh về trại.
Bƣớc chân vào nhà, tôi đã thấy lố nhố cán bộ trực trại, an ninh và mấy anh trật tự
ngay chỗ nằm của tôi. Đồ đạc bị bới tung lên. Các lon gô, bình nhựa bị vứt la liệt xuống
đất. Thanh sắt cửa sổ đã bị kéo lên. NXD bƣớc vào sau đó. Anh nghếch mặt lên, vẻ đắc
thắng nói lớn cho nhiều ngƣời nghe:
6 Chúng tôi có gặp các anh trong đêm Hội Ngộ cựu Tù Nhân tại Westminster ngày 9/9/2007
♦ Đỗ Văn Phúc 52
- Còn ai vào đây nữa!
Tôi đã trả giá cho chuyến trốn trại bất thành bằng ba mƣơi ngày trong nhà kỷ luật.
Phần 3: Ngoại Xâm và Nội Thù, Anh Bênh Ai?
Cùng với tin đồn Mỹ sẽ rƣớc anh em tù cải tạo, tin phái đoàn Liên Hiệp Quốc đến
thăm trại loan đi rất nhanh. Anh Trần Công Linh7 là ngƣời sốt sắng nhất trong vụ loan
các tin tức. Tôi bìết anh Linh từ ngày mới vào lớp đệ thất trung học. Anh học trên tôi hai
ba lớp, là mẫu ngƣời lý tƣởng của chúng tôi thời đó. Anh cao, giọng nói sang sảng, có tài
đóng kịch, chơi bóng chuyền giỏi. Trƣớc 75, anh phục vụ ở Bộ Chỉ Huy Biệt Động Quân,
phụ trách Hƣớng Đạo Quân Đội.
Gặp nhau trong tù sau hàng chục năm, anh vẫn thế. Nhƣng hình nhƣ sau lần bị tai
nạn xe hơi với vết thƣơng đầu trầm trọng, anh có vẻ khủng hoảng thần kinh. Anh khoe
với tôi rằng anh là Tƣ lệnh Sƣ đoàn Bạch Mã. Trong đêm xảy ra vụ nổ kho đạn Long
Khánh (cuối năm 1975), sƣ đoàn do anh chỉ huy “nằm phục kích dƣới các ống cống thủ
đô Sài Gòn chờ lệnh tổng khởi nghĩa” (sic!) Thấy tôi cƣời tỏ vẻ không tin, anh nạt:
- Không biết ta nói cho nghe. Mi mà còn ở ngoài, theo kháng chiến, cũng làm tới
Đại tá là ít!
Sống trong hoàn cảnh mong mỏi hàng năm dài, ai ai cũng muốn nghe những tin
thật lạc quan về cuộc kháng chiến của Phục quốc quân. Vì thế, các tù nhân trẻ thƣờng
mời Trần Công Linh đến nói chuyện. Anh nhƣ một sứ giả đem lại niềm tin và hy vọng
cho anh em tù nhân đã quá khát khao.
Ban Chỉ Huy trại và chúng tôi đã chuẩn bị chu đáo cho chuyến viếng thăm của
phái đoàn Liên Hiệp Quốc theo hai chiều hƣớng đối nghịch. Phần trại, thì ra lệnh làm vệ
sinh trại thật kỹ lƣỡng, và đƣa các đội “phản động” đi thật xa để không thể tiếp xúc với
phái đoàn. Bệnh xá đƣợc chỉnh trang lại. Giƣờng bệnh có kê thêm tấm khăn trải giƣờng
màu trắng. Trên bàn bệnh nhân có chai nuớc lọc, hộp sữa, ly chén sạch bóng.
Phần chúng tôi, biết không thể gặp đƣợc phái đoàn, tôi đã thảo một bản văn bằng
Anh ngữ dài hai trang kể hết tình cảnh sinh hoạt, điều kiện sống, sự đối xử đầy áp bức
của chính quyền để kêu gọi quốc tế can thiệp.
Tôi lẻn đến bệnh xá giao lá đơn cho anh Nguyễn Pháp (khoá 3 Đại học Chiến
Tranh Chính Trị)8. Anh Pháp là ngƣời can đảm và nhiệt tình. Tuy bị bệnh nội thƣơng
trầm trọng, nếu bị phát giác có thể bị cùm kẹp, nguy hiểm đến tính mạng. Ngoài ra, anh
cũng có hy vọng về trong các đợt sắp tới. Nhƣng anh đã sốt sắng nhận lời tôi để tìm cách
trao cho phái đoàn Liên Hiệp Quốc nếu họ vào thăm bệnh xá.
Rốt cuộc, mọi sự chuẩn bị trở thành vô ích. Phái đoàn đã không thấy tới thăm trại.
7 Trần Công Linh hiện ở Đức Quốc
8 Nguyễn Pháp nay ở San Jose, California
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 53
Mỗi lần đến ngày lễ lớn của Việt Nam Cộng Hoà, chúng tôi luôn luôn có những
hoạt động rất ngoạn mục. Đêm 19 tháng 6 năm 1978, trong không khí thanh vắng của
toàn trại đang chìm vào giấc ngủ say, bỗng có tiếng cất lên dõng dạc từ dãy sàn ngủ đối
diện của tôi:
- Nhân kỷ niệm ngày Quân Lực, tôi cầu nguyện cho đất nước sớm hết đau thương,
nhân dân Việt Nam được tự do hạnh phúc, thoát khỏi gông cùm Cộng Sản.
Báo hại cả nhà phải bị đánh thức bởi hàng chục công an đang rầm rập chạy vào.
Chúng bắt đi anh Nguyễn Ngọc Đạt, nguyên là một Đại đức Phật giáo. Thầy Đạt là ngƣời
dị tật – hai bàn chân thầy, mỗi bàn có 6 ngón - lại có một tính khí bất khuất vô úy. Có lần
thầy ngồi đọc kinh trong mùng. Tên công an đi tuần thấy vậy, hỏi:
- Mày nàm gì giờ lày không ngủ?
- Tao làm gì kệ tao.
- Á! Anh lày dám hỗn, xưng với cán bộ bằng mày tao.
- Thì cán bộ gọi tui bằng mày trước, vi phạm chính sách.
Tôi cũng đôi lần thả truyền đơn trong sân trại. Truyền đơn vẽ trên giấy học trò xé
làm tƣ. Các tranh thƣờng là hình ảnh ngƣời lính Cộng Hoà, ảnh Hồ Chí Minh với đôi
răng nanh sắc bén, hình đồng bào đang kéo cày thay trâu, hình đảng viên Cộng Sảnto béo
ngồi trên xe do những đồng bào gầy đói kéo đi sắp sa xuống vực sâu.
Thả truyền đơn cũng dễ dàng thôi. Buổi sáng, khi các nhà mới mở cửa cho trực
viên đi lấy thức ăn sáng, tôi lững thững đi một vòng xuống bệnh xá rồi trở về. Đến chỗ
bất ngờ nhất, ít ai chú ý thì vứt nguyên một nắm truyền đơn xuống. Vài lần trại đã đuổi
hết các đội vào nhà, khoá lại để truy tìm ra ngƣời rải truyền đơn, nhƣng vô hiệu quả. Một
lần, khi đội chúng tôi từ suối kéo về cổng trại, tôi đi sau cùng với Mai Huy Thạc9. Chúng
tôi lách qua hàng ngũ một đội khác. Thạc quan sát phía sau cho tôi thả truyền đơn. Nắm
giấy vừa rơi xuống, tôi vội vàng lách ngƣời về phía đội mình thì bỗng nghe tiếng anh
Phang Gi On kêu lại
- Anh Phúc, anh làm rớt giấy tờ gì kìa!
Thạc hốt hoảng vơ vội tất cả những tấm giấy nhỏ rồi chạy theo tôi. Hoá ra Phang
Gi On, vì lề mề, nên bị rớt lại đàng sau. Anh đã theo sau chúng tôi mà chúng tôi không
hay biết.
Anh Phang Gi On cũng là một hiện tƣợng đặc biệt. Cho đến sau này, chúng tôi
hoàn toàn không rõ là anh khùng thật hay giả khùng. Anh ngƣời gốc Hoa, tên Hán Việt là
Phƣơng Nghĩa An. Anh dạy Anh Ngữ tại trƣờng Võ Bị Quốc Gia Việt Nam, trí tuệ thông
thái, tính tình hoà nhã, hiền lành. Nhƣng anh thƣờng phát ngôn rất bừa bãi và nguy hiểm.
Anh có lần báo cáo với cán bộ là anh thấy một anh tù đƣa gái vào làm tình ngay trong
nhà giam, có lần anh báo cáo có nguyên một đám tù trốn trại. Toàn là những chuyện do
anh tƣởng tƣợng ra. Trong những lần sinh hoạt, anh nói năng lung tung nhƣ ngƣời mất
trí. Vì thế, ngay cán bộ an ninh trại cũng chẳng quan tâm đến những điều anh nói.
9 Mai Huy Thạc hiện ở Pasadena (Texas).
♦ Đỗ Văn Phúc 54
Khoảng năm 1977, khi còn ở trại Suối Máu chúng tôi đã đọc nhiều tin tức về mối
tình “Hữu nghị keo sơn gắn bó của hai đồng chí Việt Hoa” đã chuyển qua giai đoạn chua
chát đi đến hận thù. Báo Nhân Dân – cơ quan ngôn luận của đảng Cộng Sản – đã dùng
những nhóm chữ rất xấc láo để gọi nhà cấm quyền Trung Cộng nhƣ: bè lũ bốn tên, bọn
bành trƣớng bá quyền… Trong một bài viết đăng trên báo Nhân Dân, một nữ đảng viên
cao cấp trong Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng Sản đã chua chát viết: “Hồi đó
(năm 1949, khi Trung Cộng chiếm Hoa Lục), tin vui thắng lợi của bạn đến trên khắp các
chiến hào. Chúng ta đã reo mừng đến chảy nƣớc mắt…. Tại sao giờ đây họ trở mắt? Nghĩ
lại, hoá ra ngày đó mình quá ngây thơ để tin tƣởng vào tình đồng chí thắm thiết xã hội
chủ nghĩa!...”
Thực ra thì chẳng biết nên kết án ai trở mặt với ai! Trong chiến tranh, Trung Cộng
đã chi viện gần nhƣ hoàn toàn cho các nhu cầu của Việt Cộng. Từ quân viện, vũ khí súng
đạn, xe tăng máy bay, hoả tiễn… cho đến lƣơng thực, quân trang… không những cho
quân đội, mà cho cả hơn chục triệu dân miền Bắc. Kinh tế miền Bắc đã không sản xuất ra
đƣợc thứ gì, mà phải hoàn toàn lệ thuộc quan thầy Trung Cộng. Khi hoà bình, chiếm
đƣợc miền Nam, chính đám Cộng Sản Bắc Việt, đứng đầu là Lê Duẩn, đã quay lƣng lại
với Trung Cộng mà chạy bám theo Liên Bang Sô Viết. Thêm vào đó, việc Việt Cộng
đánh Khmer Đỏ và chiếm đóng Kampuchea vừa bị thế giới lên án, vừa gây thêm thù với
Trung Cộng vì Pol Pot, Ieng Sari vốn là đệ tử của Trung Nam Hải. Vì thế, hậu quả tất yếu
là một sự trả thù của Trung Cộng đã nổ ra vào đầu năm 1979.
Một buổi tối khoảng tháng Hai, chƣơng trình phát thanh thƣờng lệ của đài Tiếng
Nói Việt Nam phát đi từ Hà Nội bổng ngƣng lại và bắt đầu phát đi những bản hành khúc.
Rồi đột ngột, từ những chiếc loa ở các góc trại, chúng tôi nghe tiếng thất thanh của cô
xƣớng ngôn viên
- Quân Trung Quốc đã đánh vào các tỉnh biên giới Việt Trung…
Tức thì trong trại vang lên những tiếng ồ vừa ngạc nhiên vừa khoái trá. Lòng căm
hận đối với chế độ Cộng Sản đã lên cao đến mức mà những con dân Việt Nam đã tỏ ra
khích động, mừng rỡ khi thấy nổ ra cuộc chiến giữa hai nuớc anh em đồng chí vốn “núi
liền núi, sông liền sông. Tình hữu nghị sáng nhƣ rạng đông!10”.
Chúng tôi nghĩ lại, buồn cho thân phận mình, những ngƣời Việt Nam bị vong thân
ngay trên quê hƣơng, phải coi kẻ thù đồng chủng là nguy hiểm hơn kẻ thù ngoại chủng.
Thật là oái oăm mà chỉ những ai ở trong hoàn cảnh mới thông cảm đƣợc.
Phần 4: Lời thề trong ngục tối
10 Một đoạn trong bài ca Tình Hữu Nghị Việt Trung của Cộng Sản Bắc Việt từ thập niên 1950
thƣờng nghe ra rả trên Đài Hà Nội.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 55
Trong trại có một thƣ viện lƣu động. Nói cho kêu, nhƣng thật ra là một chiếc xe
cải tiến chở đầy sách báo do một anh tù ở ban Thi đua (nhà 1) chiều chiều kéo qua các
nhà cho tù mƣợn sách đọc.
Sách, dĩ nhiên, toàn những cuốn nặng về kinh điển, tuyên truyền của Cộng Sản.
Cũng có những cuốn sách truyện mà nội dung là cổ động tình đồng chí, sản xuất, thi đua,
hay những truyện vẽ vời hoang tƣởng về những anh hùng kiểu Lê Văn Tám, Võ Thị Sáu,
Bế Văn Đàn, Phan Đình Giót, Nguyễn Văn Trổi…
Việc mƣợn sách cũng dễ dàng. Chỉ cần khai tên, chọn sách là xong. Tôi đã bịa ra
một cái tên nghe rất bình dân Nam kỳ: Lê Văn Nở. Vài ba ngày, tôi mƣợn một cuốn dày
để xé ra lau đít. Mất nhiều sách, anh “quản thủ thƣ viện” đi rao từng nhà
- Yêu cầu anh Lê Văn Nở đem sách ra trả gấp.
Tôi bèn phải nín đi một thời gian trƣớc khi mƣợn sách với cái tên khác.
Một hôm, từ ban Thi đua đƣa danh sách những ngƣời đƣợc gia đình thăm nuôi
xuống. Tôi chƣa hay biết gì thì anh Nguyễn Thanh Chƣơng11 từ ngoài sân chạy vào đập
vào vai tôi:
- Lê Văn Nở chuẩn bị đi thăm gặp gia đình.
Tôi tá hoả, bịt miệng anh lại, nói khẽ
- Vừa vừa cái mồm ông. Ông giết tôi mất.
Chƣơng biết mình hố, bèn xin lỗi rối rít. May mà ai cũng tíu tít với cái danh sách
đƣợc thăm nên không ai để ý đến chuyện vừa xảy ra.
Trong đời, tôi ít làm thơ. Mà cũng chẳng mấy sính thơ. Tuy nhiên, thời gian ở
Hàm Tân, tôi hay cảm tác những bài thơ sau mỗi biến cố. Hoặc khi cần cảnh cáo một vài
anh chàng có hành vi xu nịnh, phản bội. Các bài thơ thƣờng đƣợc dán lên cửa ra vào lúc
nửa đêm. Sáng ra là truyền khẩu đi khắp trại. Một bài thơ ƣng ý viết bằng Hán tự nhan đề
Ngục Trung Cảm Tác, và bản dịch qua tiếng Việt nhƣ sau:
獄 中感 作
Ngục Trung Cảm Tác
獄 中 冥 冥 夜 半時
Ngục trung minh minh12 dạ bán thì,
風 起 雲 飛 愁 滿 詩
Phong khởi vân phi sầu mãn thi
靖 座 低 頭 懷 故 國
Tĩnh tọa đê đầu hoài cố quốc
欲 破 牢 籠 起 義 旗
Dục phá lao lung khởi nghĩa kỳ
11 Nguyễn Thanh Chƣơng hiện ở Toronto, Canada.
12 "Minh"冥 là tối tăm, khác với "minh"明 là sáng sủa
♦ Đỗ Văn Phúc 56
含 辛 茹 苦 四 年 餘
Hàm Tân13 nhữ khổ tứ niên dƣ
風 雨 江 山 共 黨 徒
Phong vũ giang san Cộng đảng đồ
身 在 獄 圏 魂在 外
Thân tại ngục khuyên hồn tại ngoại
誓 殺 讎 人 報 國 讎
Thệ sát thù nhân, báo quốc thù
共 黨 猶 存民 族 衰
Cộng đảng do tồn dân tộc suy
讎 恨 如 山 復 國 時
Thù hận nhƣ sơn, phục quốc thì,
四 海 協 同 何 不 足
Tứ hải hiệp đồng, hà bất túc
明 日 光 榮 見 大和
Minh nhật quang vinh, kiến thái hoà.
Bản Việt ngữ
Ngục tối, âm thầm đêm gần tan,
Bỗng nghe trong gió, ý thơ buồn,
Ngồi lặng cúi đầu thƣơng nƣớc cũ,
Ƣớc chi vƣợt thoát dấy cờ hƣng.
Đã bốn năm dài nuốt hận đau,
Tan tác sinh linh, bọn quỷ Hồ,
Ta gửi hồn ra ngoài biên ải
Thề diệt sài lang trả nợ nhà
Còn chúng ngày nào, còn đau thƣơng
Núi sông đã điểm phút lên đƣờng
Ai đó xin cùng chung vai gánh
Mai ngày non nƣớc ánh vinh quang.
13 Hàm Tân vừa là địa danh, vừa có nghĩa là "ngậm đắng".
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 57
Cái kiểu làm thơ nhanh và truyền khẩu rộng khắp này là một thứ vũ khí rất hiệu
quả của tôi chống lại các thành phần ăng ten; vì họ rất sợ những bài thơ này lọt đến tai vợ
con họ bên ngoài. Trong khi họ biết, hay suy đoán ra tác giả bài thơ, nhƣng rất khó mà
bắt đƣợc tay, vày đƣợc cánh.
Tôi đã trả nợ cho trại Hàm Tân bằng hai lần cùm biệt giam mà lần thứ nhất là việc
trốn trại bất thành, lần thứ hai là do một lá thƣ gửi chui về gia đình bị lọt vào tay cán bộ
an ninh. Sau này, trƣớc khi chuyển ra trại Xuân Phƣớc, cán bộ Tống Đăng Cứ đã nói cho
tôi hay:
- May cho anh lắm. Đêm hôm đó, nếu anh bước ra khỏi nhà giam, cán bộ ngoài
vườn thuốc Nam được lện bắn chết tại chỗ. Thôi rán lo cải tạo tiến bộ mà về với gia đình
đừng toan tính những chuyện sai quấy nữa.
Chương 4
Trại Tù A-20, Xuân Phước
Trại A-20 đƣợc thế giới biết đến nhiều nhƣ một trại giam man rợ nhất. Ngay cả trong
danh sách những tù nhân mà các chính phủ, hội đoàn đã và đang tranh đấu với Cộng Sản
Việt Nam để đƣợc trả tự do, trại A-20 vẫn chiếm hàng ƣu tiên một. Trại A-20 từng giam
giữ những chiến sĩ Ðoàn Viết Hoạt, Phạm Trần Anh14, các vị thƣợng tọa, đại đức, linh
mục tranh đấu cho nhân quyền nhƣ Thích Thiện Minh, Nguyễn Văn Vàng, Nguyễn
Quang Minh. Ðây là một trại tù trừng giới ở miền Nam nơi giam giữ lâu dài những anh
em quân cán chính Việt Nam Cộng Hoà đƣợc chúng liệt vào thành phần bất trị, các bạn
chiến sĩ đấu tranh cho tự do dân chủ sau ngày 30-4, và đám tù hình sự mang án chung
thân hoặc tử hình. Ðã đến đây thì chẳng ai nghĩ đến ngày về nữa. Ngay cả trong giấc ngủ,
cũng chẳng mơ đƣợc chuyện thoát ra khỏi trại. Muốn biết thêm về trại A-20, quý vị có
thể tìm đọc trong “Hồi Ký 26 Năm Lưu Đày” của Thƣơng Tọa Thích Thiện Minh, Chủ
Tịch Hội Ái Hữu Tù Nhân Chính Trị và Tôn Giáo Việt Nam; “Trại Kiên Giam” của
Nguyễn Chí Thiệp; “Đoạn Trường Bất Khuất” của Phạm Trần Anh; và nhiều bài của
Vũ Ánh đăng trên nhật báo Ngƣời Việt hay nguyệt báo KBC Hải Ngoại.
Phần 1: Trong Lòng Thung Lũng Kỳ Lộ
Chúng tôi từ các trại Z-30C, Z-30D (Hàm Tân) đƣợc chuyển ra đó cuối năm 1979. Từ
ngã ba Chí Thạnh, khoảng 40 cây số phía Bắc thị xã Tuy Hoà, đoàn xe rời quốc lộ 1, rẽ
14 Phạm Trần Anh, 20 năm tù, hiện ở California
♦ Đỗ Văn Phúc 58
về hƣớng tây, chạy trên một con lộ nhỏ đất đá lởm chởm xuyên qua những vùng đất khô
cằn, những xóm nhà tiêu điều đói khổ. Ði sâu vào lòng chảo vùng Kỳ lộ, nơi những dãy
núi tiếp nối nhau bao lấy một thung lũng nhỏ hẹp mà ngày xƣa là quận lỵ Ðồng Xuân
thuộc tỉnh Tuy Hoà. Trong những năm chiến tranh, nơi đây là địa bàn du kích rất mạnh
của giặc. Có thể nói gần 100 phần trăm dân số ở đây là thân cộng. Ðiều này chẳng lạ, vì
trƣớc đây, Xuân Phƣớc là căn cứ địa kháng chiến chống Pháp và sau 1954, qua hàng chục
năm trời xa cách ánh sáng văn minh tự do, ngƣời dân chỉ biết có Cộng Sản mà thôi. Họ
gắn bó với phong trào Cộng Sản vì gia đình nào cũng có ngƣời thân trong hàng ngũ du
kích. Xuân Phƣớc, cũng nhƣ Củ Chi ở miền Nam là chỗ dựa vững chắc cho bọn du kích,
nơi cung cấp chỗ ẩn náu, tài lực, nhân lực cho Cộng Sản. Việt Nam Cộng Hoà chỉ bình
định đƣợc vùng này từ khi có sự tăng viện của quân đội Ðại Hàn, với lối chiến tranh cứng
rắn và đôi khi tàn khốc mà quân ta không nỡ thi hành đối với đồng bào mình (dù rằng
đồng bào này cũng cầm súng cho kẻ địch!).
Thƣợng Toạ Thích Thiện Minh đã mô tả trại tù Xuân Phƣớc qua các câu thơ sau:
Trại Xuân Phước miền Trung Phú Khánh
Nhà giam tù nơi Chí Thạnh, Đồng Xuân
Được nổi danh là thung lũng tử thần
Tù giải đến khắp xa gần trong nước
Trại trừng giới tập trung miền sơn cước
Rừng núi đồi liên tiếp phủ vây quanh
…..
Dãy Trường Sơn không bóng một căn nhà
Đồng cỏ cháy xa cách dòng suối biếc
Nơi nắng lửa mưa dầm thảm thiết
Thú rừng thiêng trông ghê xiết chốn hoang vu
Trên mây giăng phủ rừng núi âm u
Dưới thung lũng ba trại tù khá rộng15
Hàng ngàn người khổ sai trong lao lý
Còn biệt giam đầy những bóng cùm gông
Thủ tục nhập trại đầu tiên là một màn kiểm soát tƣ trang rất chặt chẽ. Dù đã đƣợc các
anh em đến trƣớc tìm cách ra hiệu cho biết là chúng sẽ vét sạch những tài sản, thực phẩm,
thuốc men.... chúng tôi vẫn không sao tìm cách giấu giếm đƣợc. Trong khi ngồi chờ đến
phiên mình, ai có thứ gì có thể ăn thì cho vào miệng, nhai nuốt ngấu nghiến. Thứ không
ăn ngay đƣợc nhƣ nƣớc mắm, mỡ, ... thì tìm cách đổ đi với tâm niệm “tao không ăn
được, thì cũng không để cho chúng mày dùng.” Sau màn khám xét, ngƣời tù khi đi ra
khỏi căn phòng chỉ còn trơ lại vài bộ áo quần tù rách rƣới đóng thêm nhiều dấu “Cải
Tạo” nham nhở trên lƣng, trƣớc ngực. Chúng thu tất cả, từ chiếc chén, đôi đũa, sách vở,
15 Có lẽ thời gian Thƣợng Tọa Thiện Minh đến trại, chỉ còn ba phân trại thay vì 5 nhƣ trƣớc kia.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 59
giấy tờ, cái võng, toàn bộ lƣơng thực, thuốc men. Chúng nắn bóp rất kỹ từng ngăn túi,
vạch cả mồm miệng, hậu môn ra tìm xem còn giấu giếm gì không. Sau đó, khi đƣợc đƣa
về phòng giam, chúng mới dẫn lần lƣợt từng anh ra đống rác, cho nhặt những bình nhựa
dẻo (đƣợc làm ra để dùng đựng nƣớc mắm, tƣơng chao) về cắt miệng để làm chén ăn
cơm (xin lỗi quen miệng, nơi đây chỉ ăn khoai mì H-34 thôi). Tên trƣởng trại là Thân
Nhƣ Yên, trung tá công an, một ngƣời địa phƣơng Phú Yên, gầy còm, khô khan, khát
máu mà chúng tôi đặt hỗn danh là Cốm dẹp. Ngay từ phút đầu mới đến trại, y đã có mặt
lúc nhận tù, gọi tên những ngƣời có tiếng là chống đối cứng đầu đứng dậy nhìn tận mặt
thật lâu và lên giọng răn đe:
- Liệu hồn, các anh sẽ bỏ xương nơi đây...
Trại có 5 phân trại, gọi tên theo vần A, B, C, D, và E. Phân trại A dành cho tù Việt
Nam Thƣơng Tín, là những ngƣời đã thoát khỏi Việt Nam những ngày cuối tháng tƣ 75
trên con tàu Việt Nam Thƣơng Tín. Họ đã chạy tới đảo Guam thuộc Mỹ, và tranh đấu đòi
trở về. Họ đƣợc bọn Việt Cộng tổ chức tiếp đón, ca ngợi rồi sau đó, đƣa tuốt vào trại tù
sau khi đã tƣớc đoạt toàn bộ tiền bạc, tƣ trang. Những ngƣời tù VNTT tƣơng đối ngoan
ngoãn, nên đƣợc chúng cho nhiều đặc ân nhƣ đi lao động tự giác, thì giờ ít gò bó, đƣợc
thăm nuôi thƣờng xuyên.... Phân trại B, cách đó chừng 5 cây số, giam tù hình sự có trọng
án (thƣờng từ 20 năm đến chung thân và tử hình). Bọn này thuộc loại giết ngƣời cƣớp của
hiếp dâm. Tại đây có một số cán bộ chiến sĩ VNCH, lãnh tụ tôn giáo biệt giam trong một
cấm thành nằm lọt giữa trại với những bức tƣờng cao. Phân trại C và D nằm xa hơn, nhốt
tù hình sự. Anh em chúng tôi đƣợc đƣa vào phân trại E, gồm 3 dãy nhà gạch kiên cố, có
hàng rào kẽm gai cách biệt. Mỗi dãy dài khoảng 40 mét, chia làm hai căn cũng ngăn bằng
hàng rào kẽm gai cao quá đầu. Mỗi căn có hai tầng giuờng đúc xi măng, chứa từ 100 đến
120 ngƣời, mỗi ngƣời chỉ đƣợc bề ngang chừng bốn tấc, không đủ trải tấm chiếu. Chúng
tôi phải nằm nghiêng hoặc xoay ngƣợc đầu với bạn để có thể tạm ngủ đƣợc qua đêm.
Ba tháng đầu tiên trong trại, chúng tôi không ngừng bị khủng bố, không đƣợc phép
viết thƣ cho gia đình, tối nào cũng phải sinh hoạt học nội quy, kiểm điểm bản thân và phê
bình nhau. Bọn cán bộ thay phiên đi qua đi lại suốt đêm bên ngoài phòng giam để theo
dõi xem có ai tụm năm tụm ba bàn tán gì không. Mạng lƣới thi đua trật tự gồm những tên
tù hình sự hiếp dâm giết ngƣời xuất hiện thƣờng xuyên, giƣơng đôi mắt cú vọ nhìn tận
sinh hoạt từng anh em chúng tôi.
Chế độ ăn uống nơi đây tồi tệ nhất so với các trại tù chúng tôi đã đi qua, có thể nói tồi
tệ nhất trên thế gian. Mỗi bữa ăn chúng tôi đƣợc một vài lát khoai mì khô, trên đó cõng
vài hạt cơm, với vài muỗng nƣớc mắm thối. Gọi là nƣớc mắm vì không biết phải gọi là
gì. Thực ra đó là loại nƣớc nấu từ xác cá mắm hạng bét thải ra mà nông dân chỉ dùng để
làm phân. Bọn chỉ huy trại mua về từng tấn cho vào các bồn chứa đầy rác rƣởi, dòi bọ;
đậy sơ sài bằng tấm tôn mục gỉ. Mỗi bữa ăn, chúng múc ra vài gáo, cho vào chảo, đổ
thêm muối hột, nấu lấy nƣớc phát cho tù nhân. Của đáng tội, mục tiêu phấn đấu của đảng
Cộng Sản trong Ðại hội 4 là đến cuối năm 1980 mới có nƣớc chấm cho nhân dân (không
hiểu nƣớc chấm là nƣớc mắm, xì dầu hay chỉ là thứ nƣớc mằn mặn...). Xin mở ngoặc nói
qua về khoai mì H-34. Trƣớc đây nông dân ta thƣờng ăn khoai mì gòn, là loại có cọng lá
màu tím, vỏ lụa cũng màu tím, ăn ngọt và bở. Khoai mì H-34 nhập cảng từ Ấn độ, còn
♦ Đỗ Văn Phúc 60
gọi là mì công nghiệp, vì nó dùng để lấy nhựa làm bao bì nylon chứ không ăn đƣợc. Tinh
bột khoai mì H-34 này đƣợc trại dùng làm bánh tráng. Tuy mỏng, nhƣng nó cứng nhƣ
mica; ngâm vào nuớc cả ngày chƣa mềm ra đƣợc. Mì H-34 có hàm lƣợng chất độc Acid
Cyanhydric rất cao, tích tụ nhiều nhất ở hai đầu củ mì, trong dây tim và ngoài lớp vỏ. Cây
mì có cọng lá màu trắng, lớp vỏ lụa cũng màu trắng, và cho năng suất cao gấp 5, 6 lần mì
gòn lại dễ trồng trên bất cứ đất đai nào. Việt Cộng sử dụng mì H-34 cho chúng tôi ăn với
hai mục đích: vừa dễ trồng vừa để đầu độc cho chết dần những ngƣời chúng không dám
đem ra pháp trƣờng vì sợ dƣ luận quốc tế. Ăn mì H-34 lúc còn tƣơi (hàm lƣợng chất độc
cao nhất) dẫn đến cái chết tức thời, hay ít ra cũng nôn ói đến tận mật xanh. Năm 1979,
một đội gồm 30 anh em tù hình sự vì đói, nhổ mì luộc ăn, đã có bốn anh chết tại chỗ, số
còn lại nhờ cho uống nƣớc đƣờng đã thoát chết. Ăn mì H-34 hàng ngày, chúng tôi nhớ lại
những câu chuyện võ hiệp Kim Dung. Khi ngƣời ta cho vào cơ thể các chất độc một cách
tiệm tiến, cơ thể sẽ dần tạo nên sức đề kháng hoá giải chất độc với dung lƣợng cao hơn.
Nhƣng hậu quả thì vẫn kinh khủng: cơ thể bệu rệu, khuôn mặt phù thủng, méo mó. Bởi
sống cùng nhau hàng năm trời, nhìn nhau hàng ngày, không ai thấy đƣợc sự đổi thay này.
Mãi cho đến khi đƣợc thả về, gia đình, thân quyến mới phát giác ra khuôn mặt mập mạp
một cách dị dạng của ngƣời tù.
Thời gian này, vì phân trại mới thành lập, họ bắt chúng tôi thi đua đào mƣơng quanh
trại, nói rằng “đào ao bác Hồ, nuôi cá để cải thiện đời sống trại viên.” Thực ra là đào hệ
thống mƣơng sâu quanh trại để phòng ngừa anh em tù trốn trại. Cũng có những dự án đào
ao hồ rất lớn bên ngoài để nuôi cá thực. Nhƣng sau này số cá thu đƣợc là để cung cấp cho
cán bộ mà thôi. Chúng tôi đã biết quá nhiều về sự lừa bịp của bọn cán bộ Việt cộng, nên
bàn nhau làm việc theo phong cách riêng của mình. Chúng tôi chia ra nhóm 3 ngƣời. Một
ngƣời đào và hai ngƣời khiêng đất đi đổ. Làm suốt ngày chỉ đào vỏn vẹn mấy tấc khối
đất. Chúng tôi thƣờng gọi đùa hai ngƣời khiêng ky đất là hai ông từ đi tế đền. Quý vị cao
niên chắc còn nhớ. Ngày xƣa, trong buổi tế ở các đền, hai ông từ phụ lễ, tay bƣng khay
trầu rƣợu giơ cao từng bƣớc chân và chờ tiếng trống “Bùm” mới hạ chân xuống đi một
buớc. Chúng tôi cũng đi nhƣ thế, dù rằng trên chiếc ky đan bằng tre chỉ vỏn vẹn có một
xuổng đất. Bọn cán bộ theo dõi tra vấn, chúng tôi chỉ trả lời ngắn gọn:
- Đói quá, không làm nổi.
Nhìn anh bạn cuốc đất, tên cán bộ nói mỉa:
- Anh này “nao” động hay nhỉ, sáng anh giơ cuốc “nên”, chiều mới hạ cuốc xuống!
Cho đến khi chúng phải chịu cho gia đình ra thăm, nhƣng cũng kể ơn
- Khoan hồng “rân” đạo của cách mạng ”nà” để các anh có thêm bồi “rưỡng”, động
viên các anh cải tạo tốt, sớm được tha.
Một chiều nọ, sắp hết giờ lao động, tên cán bộ bƣớc đến bên chúng tôi. Anh Duy Trác
và tôi đang diễn trò ông từ vào đền. Nó hỏi:
- Các anh có “nàm” cho xong chỉ tiêu không?
Tôi trả lời:
- Chúng tôi cố hết sức, nhưng làm đến đâu thì làm thôi, chỉ tiêu cao quá, không làm
nổi.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 61
Nó chỉ lƣờm rồi bỏ đi. Sau khi nhập trại, tôi đƣợc gọi lên nhà bếp. Nơi đây, có tên
Minh, cán bộ giáo dục phụ trách thăm nuôi, và một tên hình sự là trật tự viên. Dƣới nền
đất chỏng chơ hai túi xách nhỏ. Tên cán bộ nhìn tôi soi mói rồi cất tiếng hỏi:
- Hôm “lay” anh “nao” động thế “lào”?
Tôi không rõ hậu ý, chỉ nói:
- Anh em làm sao, tôi làm vậy.
Nó chỉ vào hai túi xách:
- Vợ anh “nên” thăm anh, “nẽ” ra trại phạt không cho thăm và nhận quà, vì anh
bướng bỉnh, ngoan cố, chống đối “nao” động, chống đối cán bộ. Nhưng “nượng” khoan
hồng của cách mạng, cho phép anh nhận 3 “kinô” quà, còn gặp mặt thì “nần” sau, khi
“lào” anh chứng tỏ sự tiến bộ.
Liếc qua hai túi quà, chứa đựng bao tình thƣơng yêu và hy sinh của gia đình, lại nghĩ
đến công khó của vợ hiền lặn lội hàng trăm cây số ra thăm mà không đƣợc gặp. Uất hận
dâng trào trong tim, tôi đứng thẳng nhìn chằm chằm vào mặt tên cán bộ không thèm nói
một lời. Thấy không ổn và ngại phản ứng bất tử của tôi sẽ làm nó bẽ mặt, tên cán bộ ra
lệnh cho trật tự khám xét túi quà và cho tôi mang về.
Có hai thành phần trong phân trại E: tù chính trị và tù quân nhân chế độ cũ. Tù chính
trị là số anh em bị bắt vì tổ chức hoạt động chống đối sau 30-4-1975. Số này có những
ngƣời thực tình đấu tranh, và có thực lực, đƣờng lối, có những hoạt động cụ thể gây tiếng
vang nhƣ nhóm Vinh sơn, phong trào nhân quyền, Fulro; ngoài ra cũng có những thành
phần phức tạp gồm những ngƣời tổ chức ma để tống tiền, tống tình. Họ cũng tự xƣng nào
là chủ tịch, tổng bí thƣ, tƣ lệnh, toàn là giới chức chóp bu của hàng chục tổ chức hữu
danh vô thực. Nhƣng khi vào đây, đƣợc mang danh tù chính trị, đa số họ cũng hòa mình
vào nếp sinh hoạt chung với anh em chúng tôi. Chỉ có một số nhỏ lén lút làm bậy. Tù
quân nhân thì cao nhất là cấp đại tá, xuống đến tận cấp binh nhì. Chúng tôi đã thực sự
đoàn kết và giúp nhau giữ vững tinh thần đấu tranh qua bao lần bị khủng bố tàn nhẫn. Số
anh em tinh thần cao nhất là những ngƣời bị tuyển lựa từ các trại tù Hàm Tân, các anh
trong phong trào nổi dậy đêm Giáng sinh 1978 ở Suối Máu. Nhƣng cũng không phải
không có một số nhỏ những ngƣời đƣợc phân loại cải tạo tốt nhờ lao động hăng say và
ngoan ngoãn chấp hành nội quy từ các trại khác đƣa đến. Sở dĩ có sự pha trộn nhƣ thế, là
để mỗi kỳ có dịp lễ, tha tù, sẽ có vài anh đƣợc thả ra, và bọn cán bộ sẽ có cơ hội rêu rao
về “nượng” khoan hồng nhân đạo của đảng và nhà “lước”.”
Hoạt động chống đối trong tù cũng có lúc cao trào, lúc thoái trào. Càng bị khủng bố,
anh em càng đoàn kết và tinh thần lên rất cao. Những lúc đó bọn ăng ten nín khe, không
dám hó hé; ngay cả bọn cán bộ cũng không dám bƣớc qua cổng để vào sân phòng giam.
Nhóm anh em trẻ nhƣ Nguyễn Tú Cƣờng, Phạm Ðức Nhì, Bùi Đạt Trung, Hoàng Trọng
Thủy, Phạm Chí Thành thì tổ chức ca hát các bài ca chiến đấu, chuyền tay các bản tin,
các bài viết giáo dục chính trị. Nhóm trung niên nhƣ Nguyễn Chí Thiệp, Vũ Ánh, Trần
Danh San, Tăng Ngọc Hiếu.... thì động viên, cổ vũ truyền đạt những kinh nghiệm. Họ đã
thực hiện một tờ báo chui trong trại giam để phổ biến tin tức. Việc này rất nguy hiểm,
nhƣng ban chỉ huy trại dò la mãi mà không bắt đƣợc quả tang. Anh em chia nhau canh
phòng, thông tin, chia xẻ miếng ăn, một lòng đoàn kết nhất trí. Trong những lúc cao trào
♦ Đỗ Văn Phúc 62
nhƣ thế, chúng lùa vào xà lim hàng loạt những ngƣời chúng nghi ngờ và cho là nguy
hiểm. Không đủ phòng nhốt ở trại E, chúng đƣa vào gửi nhốt ở các phân trại khác, và thời
gian nhốt xà lim có khi lên tới hàng nửa năm, không hề đọc lệnh biệt giam. Lúc thoái trào
là lúc bọn ăng ten làm việc đình đám rộn ràng nhất; những tên nhƣ Dƣơng Ð. M. (cựu
Trung tá BĐQ), Cao H. V. (cựu Đại úy Bộ binh vùng 4), René Nguyễn V. H. (dân du thủ
du thực), Quang què (Cựu Đại úy Dù) ra mặt công khai.
Trong trại, cứ vài ba tuần, bọn cán bộ bày trò khám xét tƣ trang. Mục đích là tịch thu
những thứ đồ dùng mà gia đình tiếp tế cho tù. Sống hàng chục năm xã hội chủ nghĩa
ngoài miền bắc, đói khổ và thiếu thốn; thứ gì trong miền nam cũng làm cho bọn cán bộ
thèm khát. Chiếc muỗng inox, cái cắt móng tay, cây bút máy... đều thuộc loại sản phẩm
cao cấp mà chúng chƣa hề biết tới. Vì thế mỗi lần khám đồ là chúng tha hồ vơ vét. Chúng
moi móc các bao đồ ăn gửi theo đƣờng bƣu điện, ăn cắp đồ hộp, tôm khô, bột ngọt, thuốc
lá đầu lọc. Có lần chúng lấy một hộp bơ margarine loại 1 gallon, ăn thử không hợp khẩu
vị, bèn vứt bừa bãi ra ven đƣờng. Một lần trong năm 1981, chúng chuyển từ bƣu điện
Ðồng Xuân về trại gần hai ngàn gói bƣu phẩm. Chúng để miết trong kho để ăn cắp dần.
Cho đến khi đọc tên phát quà, chỉ còn hơn hai trăm gói mà thức ăn bên trong đã mục rữa.
Bọn cán bộ đói khát đến độ đáng thƣơng hại. Lần đó, khi có tù trốn trại, hai tên đƣợc
cử ra tỉnh lỵ Phú yên đi rình ở các bến xe, chợ... Tôi thấy chúng sửa soạn lƣơng thực đem
theo gồm khoai mì khô, hai lon muối hột và mấy bó rau muống. Một tên giải thích:
- Rau muống ban đêm đem phơi sương cho tươi để ăn được lâu. Ra ngoài đó thấy
thanh niên đi ăn tiệm mà tủi thân. Chúng tôi chỉ dám bày ra ăn uống khi trời tối không để
ai thấy.
Tôi hỏi:
- Thế cán bộ không lãnh lương khô à?
Anh ta đáp một cách chua chát:
- Cứt khô thì có!”
Phần 2: Người Tù, Chiếc Lon Gô, và Nhà Kỷ Luật
Sống trong chế độ Cộng Sản hàng chục năm ngoài miền Bắc trƣớc năm 1975,
ngƣời dân đã quên đi chiếc bàn ủi để ủi áo quần. Có lẽ sau khi giặt xong, vài ngƣời chỉ
biết xếp áo quần lại rồi lót dƣới gối cho thẳng. Vì thế chúng ta thƣờng thấy những cán
binh Cộng Sản khi vào Saigon, ăn mặc luộm thuộm, lùng thùng nhƣ những con rối.
Mãi cho đến những năm 78-79, có những anh em tù muốn lấy điểm, đã bày vẽ cho
bọn cán bộ việc dùng bàn ủi. Văn minh miền Nam từ chiếc bàn ủi điện đã nhờ chế độ
Cộng Sản, tụt xuống bàn ủi than mà chúng ta còn nhớ hình thù thô kệch với con gà trống
trên đầu mũi để làm cái khoá mở ra đóng vào khi đổ than. Loại bàn ủi này đã biến mất
những năm cuối thập niên 1950. Có còn chăng, hoạ hoằn là ở vùng nông thôn heo hút.
Bọn cán bộ Cộng Sản thì dĩ nhiên không dám nghĩ đến việc xa xí là sắm một cái
bàn ủi than này. Lo chi, đã có bọn tù khốn kiếp bày mƣu tịch thu vật dụng bằng nhôm của
tù cải tạo để đúc bàn ủi xài tạm.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 63
Thế là thỉnh thoảng, trại tổ chức kiểm soát tƣ trang. Lấy cớ tù nhân nấu nƣớng làm
mất trật tự nên ra lệnh tịch thu tất cả đồ dùng bằng kim loại gồm nồi niêu, soong chảo,
lon hộp, chén bát…
Tất cả các vật dụng tùy thân thiết yếu đó của toàn trại, may ra đúc đƣợc một hai
cái bàn ủi. Sau đó một thời gian, chúng lại nêu ra lý do tù đã có tiến bộ, chúng lại cho
phép gia đình thăm nuôi gửi nồi niêu vào để đun nấu bồi dƣỡng cơ thể. Cứ vài tháng,
màn thăm nuôi tiếp tế soong nồi và khám xét, tịch thu này diễn ra một lần.
Đối với ngƣời tù, không gì quan yếu, thân thiết gắn bó bằng chiếc lon guigoz.
Chẳng rõ khi hãng Nestlé thiết kế ra chìếc lon nhôm để đựng sữa bột cho trẻ em này, họ
có tƣởng tƣợng ra rằng, một ngày nào đó chiếc lon nhôm này lại quan yếu đến thế.
Mỗi ngƣời tù thƣờng tậu ra cho bản thân ít lắm là một chiếc lon guigoz (từ đây xin
gọi là lon Gô). Ngƣời khá giả, có thể có cả chục chiếc lon để chứa thức ăn rất tiện lợi.
Công dụng trƣớc hết là để đựng nƣớc uống khi đi lao động. Dù là nƣớc suối, nƣớc
mƣa hay nƣớc giếng. Khi cần đun nấu, ngƣời tù có thể gửi ké bên bếp lửa của ngƣời nấu
nƣớc để đun chút cơm khô, nấu chút rau cỏ vừa hái trộm trên đƣờng đi, hâm lại chút thức
ăn do gia đình mới tiếp tế. Dù không khéo tay nhƣ ngƣời thợ hàn, bất cứ ngƣời tù nào
cũng có thể làm đƣợc một cái niềng và quai xách bằng cọng kẽm cho tiện lợi. Họ sẽ tạo
cho mình một cây dài bằng gỗ hay sắt có cái móc ở một đầu để “câu kéo”. Câu kéo là từ
ngữ mô tả việc ngƣời tù đứng xúm xít quanh lò lửa nhà bếp đƣa cái lon gô vào miệng lò
để đun nấu. Việc này thƣờng là bị cấm, nhƣng tù có cả trăm cách để đánh du kích.
Một số tù còn khéo tay, may một cái bọc bằng vải hay simili cuire có độn vải để
bao quanh lon gô, nhằm giữ ấm cho thức ăn nƣớc uống.
Lon gô, vì rất mỏng, và phải kỳ cọ nhiều hay do rỉ sét, nên bị rò rỉ. Ngƣời tù có thể
dùng hạt cơm, hay nhỏ giọt bao nylon đang chảy để trám. Ngƣời khéo tay có thể cắt một
khúc nhôm hay đồng để tán lại.
Thời gian đó là khoảng cuối năm 1979, khi anh em chúng tôi từ các trại Hàm tân
bị đƣa ra trại A-20 Xuân Phƣớc đƣợc chừng vài tháng. Tôi thuộc đội 13, nhà 1, phân trại
E vừa mới xây xong với bốn dãy nhà gạch lợp ngói kiên cố. Trong trại, có nhiều nhân vật
nổi tiếng nhƣ cụ Lê Sáng (Chƣởng môn Việt Võ Đạo), cụ Võ Văn Hải (Chánh Văn phòng
cố Tổng Thống Ngô Đình Diệm), anh em cựu Bộ trƣởng Ngô Khắc Tĩnh và Ngô Khắc
Tình, Bộ trƣởng Chiêu Hồi Hồ Văn Châm, Linh mục Nguyễn Quang Minh, Linh mục
Nguyễn Văn Vàng, Ký giả Vũ Ánh16, Luật sƣ Thẩm phán Trần Đức Lai, Nhà văn Duy
Lam, Ca sĩ Duy Trác, Cựu Trung tá VC hồi chánh Huỳnh Cự, nhà thơ Phan Lạc Giang
Đông, Luật sƣ Trần Danh San, cựu Phó tỉnh Phú Yên và từng là Phó quận Đồng Xuân
Nguyễn Chí Thiệp17 (ở tù ngay trên đất cai quản của mình khi trƣớc), và vô số những anh
hùng bất khuất khác.
16 Vũ Ánh, từng là Chủ bút báo Ngƣời Việt ở California.
17 Nguyễn Chí Thiệp, hiện ở Houston, tác giả cuốn Trại Kiên Giam.
♦ Đỗ Văn Phúc 64
Tôi cũng có vài chiếc lon gô; trong đó một chiếc có bao bọc bằng giả da cắt trộm
từ chiếc ghế nệm trong xe chiếc xe Peugeot còn tốt của tên trƣởng trại lúc đi lao động gần
garage của trại. Nhờ khéo tay, tôi làm nhiều vật dụng bằng giả da, nhƣ chiếc nón vành
rộng, chiếc ví tay dành cho vợ (mà không biết thiên thu nào mới gặp lại). Lon gô của tôi
giữ nƣớc nóng rất lâu, vì lớp bọc bên trong là một khúc vải mền dày cộm.
Sáng hôm đó, tôi giả đau khai bệnh không ra ngoài lao động. Lúc các đội về thì
trời đã nhập nhoạng tối, vì đã vào muà đông. Trong khi anh em lỉnh kỉnh ra vào thu dẹp
chờ đi lãnh phần ăn tối, thì đột nhiên hai ba tên cán bộ trực trại và một bầy trật tự thi đua
uà vào.
- Tất cả ra ngoài sân tập họp, không được mang thứ gì theo. “khẩn chương, khẩn
chương!”
Tôi đang nằm trên “lầu thƣợng” (Trong nhà giam có hai tầng cho tù ngủ. Tầng
trên chúng tôi gọi đùa là lầu thƣợng.) chƣa kịp xuống thì đã thấy bọn trật tự hùng hổ vào
lục soát khắp nơi. Chúng tìm ra những chiếc nồi, chiếc lon quăng xuống nền nhà nghe
loảng xoảng. Tôi quơ vội chiếc lon gô bọc da có chứa ít nƣớc nóng vừa lãnh từ ngƣời đun
nƣớc rồi thƣ thả leo xuống.
Tên cán bộ trực trại tên Luật - một tên sadist- thấy vậy ra lệnh:
- Anh kia, giao nộp chiếc “non” ngay.
Tôi bƣớc vội ra cửa, né tránh những bàn tay nham nhở của của bọn trật tự.
Cán bộ Luật bƣớc theo ra định giằng lấy chiếc lon. Tôi quay lại cố tỏ ra lịch sự:
- Báo cáo cán bộ, hôm nay tôi bệnh, phải chườm nước sôi. Vì thế tôi xin giữ lại
chiếc lon gô nước nóng này.
- Anh Tuyến (tên trật tự gốc tù hình sự, tội hiếp dâm), thu cái “non” giùm tôi.
Tôi nhất định giữ cho đƣợc chiếc lon. Tên Tuyến cố giằng nó. Tôi lần lữa ra đến
sân trại. Biết không thể giữ đƣợc, tôi ném mạnh chiếc lon xuống sân, dùng chân giẫm lên
cho bẹp dúm rồi cúi xuống lƣợm nó và quăng mạnh qua bên kia hàng rào trại. Làm xong
việc này, tôi đứng thẳng, trừng mắt nhìn vào mặt tên trực trại Luật dõng dạc tuyên bố:
- Các anh đã cướp đoạt tài sản cả miền Nam. Nay một chiếc lon goz cần thiết cuối
cùng của người tù, các anh cũng không tha. Tôi không xài được, quyết không để cho các
anh xài nó.
Nói xong, tôi lẻn vào xếp hàng cùng anh em trong đội.
Có lẽ trong đời làm công an gác tù, Luật chƣa hề đụng phải một hành vi chống đối
táo bạo bất ngờ ngoài sự tƣởng tƣợng. Vì thế phải mất một phút sau, hắn mới có phản
ứng. Khuôn mặt tên sadist tái đi, hắn nghiến răng trèo trẹo:
- Anh kia, tên gì?
Từ trong cửa miệng của hàng trăm ngƣời tù bị coi là cứng đầu nhất trong các trại
tù miền Nam, những tiếng la hét bộc lộ sự uất ức dồn nén đã bao ngày:
- Đồ ăn cướp! Đồ ăn cướp!
Luật biết không nên gây căng thẳng trong hoàn cảnh này, vì có thể xẩy ra biến cố
bất lợi. Hắn xuống giọng ra lệnh cho bọn trật tự thu vén các thứ đã tịch thu vào hai cần
xé, mang đi. Xong, hắn ra lệnh cho tôi bƣớc khỏi hàng đi theo hắn.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 65
Luật dẫn tôi đến nhà bếp cạnh nhà kỷ luật bảo chờ ở đây. Lúc đó đã có sẵn bốn
năm tên công an võ trang. Bọn này sấn tới sắp sửa đánh tôi. Tôi lùi vào sát vách bếp nói
lớn:
- Cán bộ không được đánh tôi. Không được vi phạm chính sách.
Bọn này đột nhiên ngừng lại, hậm hực buông lời đe doạ rồi bỏ đi. Lát sau, tên Luật
và tên trật tự Quý đen (con lai Mỹ da đen, từng là binh sĩ Nhảy dù của ta) đƣa tôi vào nhà
biệt giam. Tôi đã quá quen thuộc việc bị cùm, nên khi nhìn thấy hàng cùm chân sắp dọc
theo chân tƣờng nhà kỷ luật, tôi nhắm ngay một chiếc cùm rộng nhất hòng để cho cổ
chân có thể cựa quậy chút đỉnh. Nhƣng tên Quý đã nhanh tay chọn lấy hai chiếc cùm chật
nhất. Chúng đẩy tôi vào căn thứ ba, bảo leo lên bệ, duỗi hai chân ra áp vào vách cửa. Quý
đen ấn hai chiếc cùm vào hai cổ chân tôi. Cùm quá chật. Hắn cố nấn nấn đẩy cho miệng
cùm qua đƣợc phần xƣơng cổ chân, rồi nhét cả phần còn lại cho lọt hẳn vào cùm nhƣ
ngƣời ta nhét cái bánh chƣng vào khuôn gỗ trƣớc khi gói chặt lại. Phần gân sau của cẳng
chân tôi vẫn cứ ngoan cố không chịu ép qua hai cái lỗ cùm. Vì thế, khi tên Quý đẩy cây
sắt 12 li từ một lỗ ở mép bệ xi măng qua lỗ cùm, tôi phải nén đau bóp hai gân lại. Nhƣng
cũng không tránh khỏi việc cây sắt cứa vào rách chân đau buốt tận trời xanh. Cần nói
thêm là chúng dùng sắt vuông có bốn khiá rất bén, xoắn lại trƣớc khi uốn thành chiếc
cùm chân. Vì thế nhất cử nhất động sẽ làm cơn đau gia tăng gấp bội so với loại cùm bằng
sắt tròn.
Thế là hai cẳng chân vừa bị kẹp cứng trong hai chiếc
cùm chật, vừa bị gác lên cây sắt có khiá cỡ 10 li. Cả sức nặng
phần cơ thể tựa trên hai bàn tiếp hậu đã ốm lòi xƣơng và trên
cây sắt đó. Vì thế, cơn đau bị bó chật đang âm ỉ thì cơn đau
từ nhƣợng chân đã phát khởi do chỗ da bị rách và cây sắt tiếp
xúc trực tiếp với gân bàn cổ chân.
Bị cùm thế này, ngƣời tù chỉ có hai vị thế: nằm hẳn ra
hoặc nửa ngồi nửa nằm. Không thể ngồi hẳn lên, vì hai bàn
chân quá sát vách tƣờng. Bị cùm ở Xuân Phƣớc rồi, mới thấy
trại Hàm Tân là thiên đƣờng. Tại trại Z30C Hàm Tân, nhà kỷ
luật có hai gian, mỗi gian có thể cùm 5, 6 ngƣời. Thanh sắt
để xỏ cùm lớn, có đƣờng kính khoảng hơn 2 inches, bóng
mƣợt do nhiều bàn chân đã mài qua trên đó nhiều năm. Dĩ
nhiên qua một ngày sau, thì sức nặng của chân cũng sẽ gây đau đớn. Nhƣng ngƣời tù biết
dùng cái lon gô kê dƣới bắp chân cho bớt đau (Ở Hàm Tân, cai tù cho đem lon gô vào
nhà cùm). Trƣớc mặt ngƣời tù là một khoảng tƣơng đối rộng. Ngày có hai lần hai vắt
cơm to bằng trái cam có rắc muối đậu phụng. Tôi đã nếm mùi cùm ở Hàm Tân hai lần,
cũng tự cho rằng đi nghỉ mát, né đƣợc lao động cực nhọc.
Ngƣợc lại, ở Xuân Phƣớc thì coi nhƣ tầng chót địa ngục. Ngƣời tù khi vào nhà kỷ
luật chỉ vỏn vẹn bộ pijama tù mỏng dính. Guốc dép, khăn, mũ… bỏ lại bên ngoài. Không
mùng mền chiếu gối dù mùa hạ hay mùa đông. Mỗi buồng giam có hai bệ xi măng hai
bên vừa đủ rộng cho hai ngƣời nằm. Cai tù kiếm cho mỗi tù nhân một cái hộp nhựa mỏng
đã cắt phần trên dùng để chứa thức ăn, một nửa hộp khác chứa nƣớc uống. Và thêm một
♦ Đỗ Văn Phúc 66
nửa hộp loại bình nƣớc mắm hai lít để đựng phân và nƣớc tiểu. Vì là chiếc hộp bị cắt ra,
nên miệng bình đựng chất thải này nó mềm nhũn và dễ bể mỗi khi đụng vào. May mắn là
thời gian trong cùm, chỉ ăn phần ăn của chim với hai ba lát khoai mì và khoảng hai ba
muỗng nƣớc mỗi ngày; nên ngoại trừ ngày đầu, thì những ngày sau đó chúng tôi chẳng có
gì để bài tiết cả. Vả lại, với vị thế nhƣ vừa kể trên - hai chân bị khép cứng lại mà không
ngồi đƣợc – thì chẳng thể nào làm công việc bài tiết đƣợc. Tôi đã nhịn đi cầu đến 32 ngày
mà chẳng thấy bị thôi thúc gì.
Dãy nhà kỷ luật vừa mới xây xong trƣớc khi chúng tôi đến. Mà chúng tôi lại đƣợc
vinh dự khánh thành nó; vì thế chúng tôi đƣợc thấm thía thế nào là cơn lạnh muà đông
trên cái nền xi măng còn ẩm hơi nƣớc.
Qua một đêm vừa lạnh, vừa đói, vừa đau buốt nhƣ thế; hôm sau, tôi đƣợc gọi ra
làm việc để bọn trực trại lập hồ sơ kết luận hợp thức hoá việc thi hành kỷ luật.
Phần 3: Những Ngày Cùm Biệt Giam
Khi nghe tiếng khoá lách cách bên ngoài, tôi cảm thấy nhẹ nhàng. Dù sắp phải đối
phó với những màn ép cung mà một lời nói sơ suất có thể mang lại những hậu quả phiền
toái; hoặc có thể xảy ra màn tra tấn đánh đập nhƣ từng xảy ra khi chúng tôi bị gán tội
sách động đòi yêu sách hồi còn ở trại K5 Suối Máu. Tuy nhiên, công tâm mà nói, ở Xuân
Phƣớc hơn sáu năm, anh em tù nhân có thể bị khủng bố nghiêm trọng về tinh thần, nhƣng
cảnh tra tấn thì không dã man bằng ở trại Kà Tum, hay các trại miền đồng bằng Cửu
Long, nơi bọn du kích, địa phƣơng Việt Cộng quản lý trong những năm đầu. Chúng tôi
vẫn coi thƣờng những màn hỏi cung của bọn công an vì trình độ học thức, lý luận chúng
rất kém cỏi. Vấn đề là phải làm sao để không hớ hênh khai báo gì mà có thể liên lụy cho
các bạn mình hay để chúng chụp thêm tội. Dù có nhận tội hay không thì thời gian bị cùm
cũng chẳng thay đổi gì. Đơn giản là nếu không nhận tội, thì chúng cho là ngoan cố; mà có
nhận đại cho xong, thì chúng nó đoán sẽ còn nhiều điều cần truy cứu thêm. Nên trong cả
hai trƣờng hợp, chúng sẽ biệt giam cho đến khi nào gần
quỵ gục thì mới thả ra.
Vì gần cuối năm, khí hậu tƣơng đối dễ chịu. Nếu
ở một hoàn cảnh nào khác, thì đó sẽ là một ngày đẹp
trời, êm ả. Ánh nắng mai dịu dàng và khoảng trời xanh
trong. Anh em tù nhân đã xuất trại lao động. Chỉ có hai
ba đội đang làm cỏ chung quanh hội trƣờng. Đó là các
đội tù nhân thuộc phân trại A (hai trại A và E liền nhau,
không có hàng rào ngăn cách, chung nhau một hội
trƣờng). Các anh em đó là những ngƣời ra đi trên tàu
Việt Nam Thƣơng Tín hồi cuối tháng 4 năm 75, và đã bị bọn Việt gian sách động đòi trở
về nƣớc sau khi đến đƣợc đảo Guam. Họ đƣợc đón tiếp trọng thể tại bờ biển Nha Trang.
Có vòng hoa choàng cổ, có diễn văn chào mừng nhƣ đối với những ngƣời con yêu trở về
với dân tộc. Nhƣng ngay sau đó, từng đoàn xe buýt đƣa thẳng họ vào Xuân Phƣớc, lột
sạch tƣ trang và đƣa vào đây để họ trở thành những ngƣời tiền phong xây dựng những lán
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 67
trại mà bây giờ là trại A-20 khét tiếng. Những ngƣời này vừa dân sự, vừa công chức,
quân nhân các cấp, bị giữ từ 3 cho đến hơn 10 năm tùy theo lý lịch trƣớc 1975. Tuy
nhiên, họ đƣợc quy chế rộng rãi hơn đám tù cải tạo chúng tôi. Họ làm các công việc
tƣơng đối nhẹ nhàng, ít bị quản chế.
Hội trƣờng cũng khá rộng. Trừ mặt sau bít kín, ba mặt kia đều có nhiều cửa sổ
thông thoáng. Có hai chiếc bàn kê trên sân khấu. Tôi ngồi đối diện với tên cán bộ Luật ở
bàn bên trái. Một cán bộ “giáo dục” ngồi bàn bên phải đang chăm chú đọc hồ sơ mà tôi
đoán là của chính tôi. Bên ngoài anh em Việt Nam Thƣơng Tín cũng vừa làm việc vừa
lén theo dõi chúng tôi.
Bắt đầu thông thƣờng là các câu hỏi: tên họ, cấp bậc, chức vụ và tội danh.
Thời gian đầu mới vào trại, bọn Cộng Sản ép chúng tôi phải nhận là ngụy quân,
ngụy quyền. Nhiều anh em né tránh những danh từ điếm nhục mà kẻ thù cố gán và khai
mình là “Sĩ Quan Chế Độ Cũ”. Sau này, bọn cán bộ mặc nhiên chấp nhận tội danh Sĩ
Quan Chế Độ Cũ này.
Hôm nay, thì từ một động lực tiềm ần nào đó, tôi đột nhiên nổi cơn ƣơng nghạnh:
- Tôi không can tội gì cả!
Tên Luật sững sờ, buông bút gằn giọng:
- Anh nói không can tội, thì sao chúng tôi phải giữ anh ở đây?
- Đúng, tôi không can tội gì.
- Anh cầm súng Mỹ chống lại cách mạng và nhân dân. Đảng và Nhà nước đã
khoan dung tha tội chết, cho anh học tập cải tạo để thành người lương thiện mà anh lại
chối à?
Tôi cƣời khẩy:
- Đối với tổ quốc và nhân dân, tôi không có tội gì cả. Năm 1975, chúng tôi lầm về
các anh nên mới đi trình diện cải tạo. Nhưng đã 5 năm nay, chúng tôi nhận thức rằng các
anh từ miền Bắc vào xâm chiếm miền Nam chỉ đem lại cơ hàn, đói khổ, áp bức cho đồng
bào. Vì vậy, nếu chúng tôi chiến đấu, là chiến đấu cho chính nghĩa.
Luật ghi nguyên văn câu nói của tôi vào biên bản rồi chuyển qua cán bộ giáo dục
(Tôi quên mất tên. Nhƣng anh cán bộ này hoá ra là một ngƣời tốt, sau này đã giúp một
anh trốn trại. Việc bị bể, cán bộ này lãnh án 5 năm ở trại tù tỉnh Phú Khánh). Đối thoại
với cán bộ giáo dục cũng nhẹ nhàng, tôi vẫn giữ nguyên luận điệu. Vì thế, cuối cùng tôi
đƣợc đối diện với viên trƣởng trại Lê Đồng Vũ.
Với cặp mắt lừ đừ, gian ác trên khuôn mặt bèn bẹt của một thổ dân bán khai miền
núi, Vũ nhìn tôi và bắt bẻ thế ngồi bắt chân chữ ngũ của tôi:
- Anh ngồi “nại” nghiêm túc.
- Nghiêm túc là thế nào? Năm nay ông mới là Thượng uý. Năm năm trước đây tôi
đã là một Đại uý. Ngồi thế này là lịch sự lắm rồi.
Biết đụng đầu với một anh liều mạng, cứng đầu cứng cổ, Vũ bắt đầu lải nhải
những luận điệu cũ rích về chính sách “khoan hồng độ lƣợng”, về cuộc chiến “chống Mỹ
anh hùng.” Tôi ngồi nghe một cách lơ đãng và vẫn giữ một câu trả lời mỗi khi Vũ hỏi tôi
về tội danh.
Sau cùng, không còn kiên nhẫn, Vũ đứng dậy và gầm lên:
♦ Đỗ Văn Phúc 68
- Chống Cộng “nà” chính nghĩa!, Hừm, tao cho mày chết rỉ cùm trong nhà kỷ
“nuật”.
Không biết trời xui đất khiến gì mà tôi cũng đâm ra liều lĩnh. Tôi rán khạc một bãi
đàm, nhổ toẹt ngay trƣớc mặt Vũ.
Anh cán bộ giáo dục thấy tình hình quá nguy hiểm, đã kéo tay tôi lôi đi:
- Anh Phúc, bớt nóng, bớt nóng. Đi, đi mau. Mai mốt ra làm việc với tôi.
Anh em tù Việt Nam Thƣơng Tín quanh đó hầu nhƣ ngƣng tất cả công việc để
theo dõi từng diễn tiến. Vì thế khi cán bộ giáo dục dẫn tôi đi qua, nhiều anh đã lén đƣa
ngón tay cái biểu lộ sự tán đồng.
Sau này, mãi cho đến khi chúng tôi bị di chuyển vào phân trại B, tên Lê Đồng Vũ
thƣờng né tránh mỗi khi vào trại mà chạm mặt với tôi. Trong khi tôi cứ xấn tới, thì Vũ
tìm lối khác để đi. Với quyền uy tuyệt đối của môt trƣởng trại, chúng muốn hành hạ gì
ngƣời tù mà chẳng đƣợc. Nhƣng rõ ràng là Lê Đồng Vũ e sợ bị làm nhục mất uy tìn trƣớc
các tù nhân trong trại. Theo nội quy trại, tù nhân khi gặp cán bộ trại tù phải dở nón, đứng
cách 6 bƣớc và hô “chào cán bộ”. Cũng theo 30 điều nội quy, tù nhân phải dỡ nón mỗi
khi đi qua cổng trại. Sau này ở phân trại B, có một anh đội trƣởng là Đặng P. L., ngƣời
Huế, cựu Tiểu đoàn trƣởng thuộc một sƣ đoàn BB ở vùng 2, còn đặt thêm lệ bắt chúng tôi
phải đi qua cho hết hàng dừa bên ngoài cổng trại (cũng khoảng 50 mét nữa) mới đƣợc đội
nón. Chúng tôi đặt cho anh này xú danh là ông Ba Mƣơi; vì nhiều lần anh ta tuyên bố rất
xanh rờn: ”Khi không có cán bộ thì có tôi.” (ý muốn cho rằng mình cũng uy quyền nhƣ
cán bộ. Khiếp! Về anh này, còn nhiều chuyện vui lắm. Tôi đã làm bài thơ nhại Kiều
“Đoạn Trƣờng Siêu Thanh” để nói về hai anh ĐPL (đội trƣởng) và Nguyễn TL (tổ
trƣởng)
Trăm năm trong cõi tù giam,
Chữ đày chữ đoạ vốn là bạn thân
Suốt ngày nồng nặc mùi phân,
Một buồng giam nhỏ nhốt hơn trăm người.
Trong phòng hai gã đười ươi,
P. L. anh cả, em là T. L.
Độc như rắn, dữ như hùm
Mỗi thằng một vẻ, chẳng thua thằng nào.
L. xem người ngợm khác nào,
Một con khỉ gió, ra vào lom khom.
Loa mồm, giải mép còm ròm
Rắn ghen kém độc, sói hờn thua ranh.
Một hai gian ác rành rành,
Sánh ngang cán bộ, xú danh để đời.
L. càng nịnh thế xu thời,
So bề gian ác, chẳng đời nào thua.
Hai thằng cứ thế làm vua,
Trại tù làm gió làm mưa một thời.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 69
Mai sau tiếng xấu để đời.
Vợ con dấu mặt, miệng người truyền mau.
...
Có lần, trong một cuộc họp đội, tôi đã lên tiếng góp ý cho ĐPL :
- Anh L., tôi hỏi anh mấy câu này: (1) Giờ ăn, anh có ra ngoài nhà ăn cán bộ ăn
với họ, hay anh cũng đem cái chén đến nhận cơm bên thúng cơm tù của chúng tôi ? (2)
Khi anh ngủ, anh có ra ngoài nhà ban Chỉ Huy ngủ chung với cán bộ hay anh cũng nằm
trên chiếc sàn gỗ nhám trong nhà này? (3) Khi anh đau ốm, ai săn sóc anh? Y sĩ cán bộ
hay chính anh em chúng tôi sẽ lo lắng cho anh? Tôi đề nghị anh nên trở về thực tế, đừng
cứ ở trên mây. Đó là lời chân tình tôi nhắc nhở anh.
ĐPL giả lả trả lời :
- Anh giáng tôi một cái búa chứ nhắc nhở gì !
- Biết là cái búa thì nên coi chừng.
Bị tôi giáng nhiều cái búa nhƣ thế, ĐPL vẫn chứng nào tật nấy. Tuy nhiên, tôi
chƣa ghi nhận ĐPL báo cáo anh em điều gì nghiêm trọng.
Để tránh phải chào bọn cán, anh em chúng tôi có quy ƣớc với nhau là không đội
nón, cho dù mƣa to gió lớn hay nắng lửa nứt da đầu. Không cần thiết thì không nên xáp
lại gần bọn cán. Lấy đủ cớ nhƣ đau mắt, nắng chói không nhìn rõ để biện minh cho việc
không chào cán bộ. Sáu năm sau, vào năm 1985, khi tôi làm thủ tục ra tù ở ban chỉ huy
trại, một tên cán bộ an ninh đã cúi nhìn tận mặt tôi và lắc đầu:
- Anh ”lày nà” Đỗ Văn Phúc đây. Anh mà cũng đƣợc tha thì cũng “nạ”! Cán bộ Trƣởng
trại uy quyền tối cao mà anh còn “nàm” nhục thì hết “lƣớc lói”.
Tôi đƣợc đƣa trở lại nhà kỷ luật. Trên đƣờng đi, tôi cũng tự trách mình đã quá
nông nổi để có thể bị họa lớn. Nhƣng rồi cũng tự an ủi vì đã bao lần, tôi đều chịu đựng và
vƣợt qua.
Vì sắp đến giờ phát bữa ăn trƣa, là
bữa ăn duy nhất trong ngày của tù biệt
giam, anh cán bộ này đã ra lệnh cho nhà
bếp dọn cho tôi ngay phòng quản lý bếp.
Do các anh nhà bếp - cũng là anh em
quân nhân - đã chiếu cố đến một ngƣời
bạn đồng cảnh xấu số, tôi đƣợc ăn khá
hơn cả phần ngƣời tù thƣờng. Khi vào
phòng giam, lợi dụng sự dễ dãi của anh
cán bộ giáo dục, tôi yêu cầu anh ta lấy
cho tôi một chiếc cùm lớn hơn. Tuy nhiên, tôi vẫn không đƣợc thêm thứ gì khác. Lại một
đêm lạnh lẽo và nhức nhối cùng mối lo chờ đợi sự trả thù của tên trƣởng trại, mà chắc là
rất thâm độc.
Hai Muỗng Cơm, Hai Muỗng Nước
♦ Đỗ Văn Phúc 70
Mấy ngày sau khi tôi bị cùm, trại kiếm đủ cớ để đƣa vào biệt giam thêm khoảng chục
anh. Chẳng bao lâu sau đó, các phòng biệt giam chật ních ngƣời. Vì sắp đến lễ Giáng
sinh, chúng lựa những ngƣời có thành tích đấu tranh cho vào giam trƣớc đề phòng
chuyện không hay xảy ra. Thế là chúng tôi, bốn ngƣời nằm một phòng, hai ngƣời trên
một bệ chia nhau thanh sắt cùm. Chúng tôi bắt đầu gửi tín hiệu thăm hỏi nhau và tôi đƣợc
biết bên ngoài cũng đang vô cùng căng thẳng. Nhất cử nhất động đều có ăng ten theo dõi
và báo cáo. Vì thế các anh khuyên tôi nên ứng xử thật khéo léo để tránh bị gán thêm tội.
Mỗi ngày trong xà lim, chúng cho ăn một lần vào khoảng xế trƣa. Mỗi bữa ăn là hai
lát khoai mì chan ngập trong nƣớc muối thật mặn và chừng hai muỗng nƣớc uống. Cơn
khát hành hạ chúng tôi đến điên ngƣời. Ðói, khát, lạnh (vì đang là mùa đông) làm cho tôi
kiệt sức rất nhanh. Chiếc cùm quá chật làm rách thịt ở nhƣợng chân, làm độc; tôi dùng
nƣớc muối thoa lên hàng ngày. Lâu dần, chân teo lại, có thể xoay sở đƣợc. Các anh nằm
bên các xà lim cạnh bày ra ca hát, đọc thơ cho lên tinh thần. Cũng có lúc tôi nhận đƣợc
tiếp tế do những anh gan lì nhất nhảy hàng rào biệt giam chuồi vào khe cửa những miếng
đƣờng tán, chút thuốc lào. Ðây là công lao của Phạm Tuế, khoá đàn em của tôi và các
bạn trẻ Ngƣyễn Tú Cƣờng18, Phạm Ðức Nhì... còn may mắn chƣa bị “tó”. Chúng tôi giải
quyết cơn khát bằng cách khi một ngƣời bị kêu ra làm việc, cố gắng uống thật nhiều nƣớc
và nhúng ƣớt áo quần, để khi về phòng vắt ra cho anh em khác uống. Có khi chúng tôi
phải uống nƣớc tiểu, nhƣng tình trạng thiếu nƣớc làm cho nƣớc tiểu cũng quánh lại và gắt
vô cùng, tƣởng nhƣ uống máu của chính mình.
Cơn lạnh của vùng núi rừng miền trung thật khủng khiếp. Sàn xi măng thì ẩm, trên
ngƣời chẳng có gì che. Suốt ngày đêm chỉ gắng ngồi thu ngƣời, ôm gối run cằm cặp. Tôi
kiệt đến mức xuất tinh và tiểu tiện mà không kiểm soát đƣợc, cũng không cảm giác đƣợc.
Hình nhƣ ai ở xà lim lâu ngày cũng có thể trở thành nhà triết học. Nằm buồn, khó ngủ,
thời gian thì nhƣ dừng lại. Tâm trí bắt đầu làm việc. Trƣớc hết là ôn chuyện quá khứ, bạn
bè, yêu đƣơng; những kỷ niệm vui buồn đời lính, những ngày tháng gian khổ hiểm nguy
nhƣng hào hùng. Hết chuyện để suy nghĩ, tôi bắt đầu nhìn chòng chọc vào vách tƣờng, cố
hình dung ra những hình ảnh kỳ ảo nhƣ khi ta nhìn đám mây vân cẩu. Một con thằn lằn
chậm chậm bò ra, chạy đuổi bắt những chú muỗi no máu. Thế là thằn lằn trở thành bạn
đƣờng để tôi trao gửi tâm sự. Trời ơi, ƣớc chi có tập giấy và cây bút để tôi ghi lại cả trăm
ngàn trang tƣ tƣởng. Có lúc quay về nghĩ đến đấng tối cao, lúc thì cầu nguyện, lúc thì
than trách. Tôi nhớ cựu đại tá Trung hoa Quốc dân đảng Lý Thành Cầu (năm đó đã gần
80) dạy tôi một câu: “ Na ở chuy, wò mẵn sơ kuo cha rẩn.” (dù bất cứ đâu, ta cũng là
một ngƣời quốc gia), hoặc “Thien cung mỉ dậu dằn xinh, cầy tha mẫn sẳng cung ma.”
(Trời không có mắt để cho chúng nó thành công sao?). Chúa trời ôi, nếu đây là con roi
điện để Chúa trừng phạt dân Nam, thì hoá ra bọn Cộng Sản này là tay sai của Chúa sao?
Cũng có lúc nghĩ rằng Chúa thử thách chúng ta, và ngày mai đây sẽ đền bù xứng đáng
cho những ai vƣợt cơn khổ ải. Tôi đã làm đƣợc hai câu thơ, nhặt cây đinh khắc lên vách
nhà giam:
18 Phạm Tú Cƣờng hiện ở Atlanta, Georgia; Phạm Đức Nhì ở Houston
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 71
Ðời có gian lao mới rạng danh hào kiệt,
Tù không đày đọa sao rõ mặt anh hùng
Sau cùng, gần đến ngày tết, chúng lần lƣợt thả chúng tôi ra. Lại nói chuyện “khoan
hồng cho ra ăn tết, phải thực tâm cải tạo tốt để đƣợc sớm tha về.” Tôi vịn hàng rào, lê bộ
xƣơng khô từng bƣớc về phòng giam, và thấy quang cảnh hoàn toàn khác lạ. Bƣớc qua
khung cửa phòng, thấy một sự im lặng đáng sợ. Khác với trƣớc đây, mỗi lần có ngƣời ra
khỏi xà lim là anh em kéo đến săn sóc, kẻ điếu thuốc, nguời viên đƣờng. Lần này chỉ thấy
những đôi mắt lén lút trao gửi chút ái ngại, thƣơng cảm. Tôi nhìn thấy một nhúm thuốc
lào của ai đó để dƣới tấm chăn. Ðến chiều, khi anh em từ lao động về đông đủ, không có
cảnh ồn ào nhƣ trƣớc kia, mà ai nấy lặng lẽ về chỗ mình, lãnh phần ăn, buông màn nằm
im thít. Tôi đƣợc chuyển qua đội tù chính trị và đƣợc thu xếp chỗ nằm bên ngƣời đội
trƣởng Trần Ph., bên trái là Nguyễn Văn Ch., tổ trƣởng. Hai ngƣời này là thành phần tù
gọi là chính trị nhƣng thuộc loại đƣợc trại tin dùng. Thế là chim bị tách đàn, trói buộc
trong cái lồng vô hình nhƣng rất chặt chẽ.
Phần 4: Hung Thần Trong Trại Giam
Lê Đồng Vũ (Xú danh Lê Văn Nhừ)
Chuyện là nhƣ thế này. Tên phân trại trƣởng là Lê Ðồng Vũ, ngƣời miền núi Thanh
Hoá có lẽ thuộc sắc dân Mƣờng. Khuôn mặt y bèn bẹt vô tri vô giác, trên đó có đôi mắt
lèm nhèm và cái miệng mỏng dính, thâm sì trông vô cùng nham hiểm. Chúng tôi đặt tên
nó là Lê Văn Nhừ. Nó đúng thuộc con cháu ba đời của Chí Phèo, tƣợng trƣng cho loại
ngƣời hạ đẳng của xã hội, mang đầy mặc cảm thân phận đớn hèn, nên khi có chút quyền
thế là ra tay sinh sát thậm tệ với đồng bào đồng loại. Tên này ít nói, vô học đến nỗi đọc
lại lời trong trang sách cũng sai bét sai be. Có lần nó đọc đoạn viết về phát triển nhà ở
bên Liên sô. thay vì: “năm nay, có 10000 căn hộ đủ tiện nghi được đưa vào sử dụng,” nó
đọc thành “có 10000 cán bộ đầy đủ tiện nghi...” Cũng có lần, vì không biết ngừng đúng
nơi dấu chấm câu, nó đã đọc một đoạn văn nhƣ sau: “ Nhân dân ta, sau khi chiến thắng
đế quốc Mỹ, đã trở thành biểu tượng anh hùng của nhân loại.” thành: “ nhân rân ta sau
khi chiến thắng, đế quốc Mỹ đã trở thành biểu tượng anh hùng của nhân noại.”
Thấy không trị nổi đám tù quân đội bƣớng bỉnh, Lê Ðồng Vũ dùng cái ăn để lung lạc.
Ban đầu, nó bày ra ban văn nghệ, hứa hẹn có cháo gà, có chè bồi dƣỡng. Ngày đầu tiên,
chúng gọi một số anh em có chút máu văn nghệ lên họp, nấu sẵn một nồi lỏng lỏng mấy
cục bột khoai mì với đƣờng mật gọi là chè. Ngoại trừ vài anh vì thiếu quyết liệt đã tham
gia để có đƣợc một tô chè đầy ; còn đa số đều bỏ về, tẩy chay văn nghệ, trong đó có ca sĩ
Duy Trác và Tăng Ngọc Hiếu. Ðội văn nghệ phải lấy chủ lực là đám tù hình sự và Việt
Nam Thƣơng tín.
Khi cán bộ Minh về làm quản giáo dội chúng tôi, anh chỉ là một thiếu niên mới lớn.
Khuôn mặt non choẹt, đôi môi dày thâm đen và hàng răng vàng ố, Minh trông nhƣ một
cậu bé quê cố làm ra vẻ ngƣời lớn. Chẳng bao giờ thấy Minh cƣời, dù chỉ là một cái mím
♦ Đỗ Văn Phúc 72
môi. Minh rất khắt khe trong việc theo dõi lao động. Giọng nói Nghệ An đã khó nghe, lại
phát ra từ cửa miệng của một anh cán bộ nhƣ Minh thì càng thêm đáng ghét. Làm quản
giáo chừng vài tháng, chúng tôi thấy Minh bị đƣa ra làm vũ trang, đeo súng trƣờng đi
theo các đội tù. Nhƣng không rõ do đâu, Minh lại đƣợc chuyển qua làm cán bộ an ninh.
Có lẽ công việc này hợp với tác phong và bản tính của Minh. Tôi đã có dịp bị Minh thẩm
vấn vài lần. Cung cách quan liêu, nhƣng tri thức và khả năng biện bác hạn chế. Minh
thƣờng bị đuối lý mà kết cuộc thì Minh dùng uy quyền của cai tù để áp chế.
Tại phân trại B, chúng tôi lại gặp một tên khó ƣa khác, đó là cán bộ Giáo dục Hùng.
Tù nhân hình sự đặt cho anh ta tục danh là Hùng Chuột. Vì anh ta có cái mồm chu ra nhƣ
cái mõm chuột. Anh này thì rất hỗn láo và xấc xƣợc. Khi gặp một ngƣời mang kính cận,
Hùng bắt lột ra trƣớc khi chào kính anh ta. Lần thứ hai mà vi phạm nhƣ thế, Hùng giật
phăng cặp kiếng, quăng xuống đất và thô bạo đƣa bàn chân nghiền nát hai tròng kính.
Đám hình sự rất sợ Hùng, vì Hùng dễ dàng đƣa tù vào nhà kỷ luật. Anh em tù sĩ quan thì
coi khinh Hùng ra mặt.
Ngoài các tên hung thần trên, còn vài anh cũng khó khăn. Nhƣng họ đều ở mức độ có
thể chịu đựng đƣợc. Vì cũng nhƣ thời tiết khi nóng khi lạnh; những ngƣời này cũng lúc
vui lúc buồn. Nếu biết khéo xử thì cũng tạm an thân.
Chiên ghẻ Dương Đ. M.
Khi anh em chúng tôi còn ở trong xà lim, phong trào chống đối lên rất cao. Lê văn
Nhừ bèn đƣa một con chiên ghẻ là cựu Trung tá Dƣơng Ð. M. từ phân trại B ra làm
trƣởng ban Thi đua trật tự. Ngƣời này có một cuộc đời binh nghiệp đầy hào hùng, trên
đầu từng đội ba màu nón: màu đỏ của Nhảy dù, màu xanh Lực lƣợng đặc biệt và màu nâu
Biệt động quân. Ngƣời này từng làm quận trƣởng Ninh hoà, từng làm Liên đoàn trƣởng
BÐQ. Ngƣời này trên cánh tay phải còn vết xâm hình cánh dù và dòng chữ SKY
WARRIOR. Nhƣng ngƣời này đã sớm bán linh hồn cho quỷ đỏ.
Hiểu rõ tâm lý và sinh hoạt của anh em, Dƣơng Ð. M. thiết lập một hệ thống kìm kẹp
tinh vi, với những chủ đề thi đua, sắp xếp nội vụ. M. tổ chức một mạng lƣới ăng ten,
tuyển lựa bọn ngƣời yếu kém tinh thần sẵn sàng vì miếng ăn và chút ƣu đãi mà phản bội
anh em. Có lần họp đội, nhà trƣởng, một anh đội trƣởng phàn nàn rằng bọn trật tự cƣ xử
mất dạy với anh em tù cải tạo, Dƣơng Ð. M. không ngại ngùng tuyên bố:
- Đối với các anh, thế vẫn chưa đủ.
Có thể nói Dƣơng Ð. M. từng bƣớc đã thành công trong việc đàn áp tù nhân. Anh em
đành phải thu lại, chỉ âm thầm chịu đựng; vì rõ ràng ngày tù thì lê thê, không biết kéo dài
bao nhiêu năm, không còn tia hy vọng gì ở sự hƣng phục. Còn giữ đƣợc tinh thần đấu
tranh là vì có chính nghĩa và lòng căm hận, khinh bỉ đối với kẻ thù, chứ khó mong ngày
lật ngƣợc thế cờ. Cũng trong giai đoạn này, tin tức bùng nổ về việc Việt cộng bằng lòng
cho tù nhân cải tạo ra đi do Hoa kỳ tranh đấu và sẵn sàng đón nhận. Ðó là niềm hy vọng
độc nhất và cao nhất của chúng tôi. Nhƣng đó cũng là điều làm cho nhiều anh vì quá lạc
quan mà gây ra những việc làm ngây thơ, để cho Việt cộng có dịp truy ra hết mầm mống
chống đối.
Dƣơng Ð. M. đã làm cho không khí trại tù ngột ngạt nhƣ tôi vừa nói ở đoạn trên. Anh
em không còn dám ngồi gần nhau trên hai ngƣời. Chẳng ai dám ăn chung với ai, chẳng ai
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 73
tâm sự với ai. Buổi tối, ở góc phòng chỗ cửa vào nhà cầu, có một ngọn đèn dầu và bóng
dáng một tên ăng ten ngồi rình mò. Trong giờ sinh hoạt, có đứa nhìn tận mồm anh em
xem thử có hát thiệt hay chỉ mấp máy đôi môi. Một ngƣời bị đội trƣởng nêu ra là loại
xấu, thì không ai dám bào chữa dùm. Chế độ ăn uống cũng đƣợc Dƣơng Ð. M. sáng kiến
ra làm năm thành phần: Loại tích cực 21 kí khoai, loại khá 18 kí, loại trung bình mƣời
lăm kí, loại kém 12 kí, và tù biệt giam chỉ có 9 kí thôi. Thực tế đã tính luôn vỏ khoai, đất
cát mà lại không cân đong đủ nhƣ thế. Chiếc bánh bột khoai mì gồm cả vỏ, tim, đất cát...
nhỏ bằng bao thuốc lá là phần ăn cho loại trung bình. Ngƣời tích cực đƣợc thêm nửa cái,
khá đƣợc thêm một phần tƣ; loại kém thì cái bánh bị cắt đi một góc mà chúng tôi gọi đùa
là cây súng lục. Chế độ ăn nhƣ thế phần nào có hiệu quả trong việc đàn áp sự chống đối.
Có ai ở tù, chịu đói mới thấy miếng ăn nó quan trọng ra sao. Nó hành hạ cơ thể và tâm lý
con ngƣời đến mức nào. Nó đày con ngƣời xuống tận cùng của lòng tự trọng.
Ngoài những anh có gia đình thăm nuôi đều hoặc gửi bƣu kiện hàng tháng, đa số đều
ở trong tình trạng dân con bà phƣớc, nghĩa là sống nhờ vào chút thực phẩm của trại và
lòng thuơng của anh em khác. Vì thế, nhiều ngƣời đã lợi dụng miếng ăn để sai khiến anh
em mình, và cũng có kẻ ngày xƣa uy quyền nay đã phải hạ mình làm một thứ đầy tớ để
đổi lấy miếng đƣờng, chút cơm khô. Tình trạng thiếu chất rau thật thậm tệ. Ngoài đồng,
anh em trồng đủ loại rau; nào cải bẹ xanh, nào rau muống, củ cải... Nhƣng trại chỉ cắt nấu
khi rau đã già, cải đã lên ngồng, trổ hoa, chín hạt. Mỗi ngƣời đuợc phát ra vài cọng rau
muống già. Ngày tết có chút củ cải dai nhƣ bao gạo chỉ xanh, nhai mỏi miệng rồi nhổ ra
nhƣ các bà già ăn trầu nhả bã. Mỗi năm chúng tôi đƣợc ăn thịt ba lần, mỗi lần một chút
xƣơng có dính tí thịt, nƣớc váng chút mỡ. Họ cắt da bò thành từng miếng nhƣ lát mứt
dừa, nấu lên phát ra cho chúng tôi, ăn vào tƣởng nhƣ đang nhai vỏ xe đạp. Vì thế, trong
khi ra ngoài lao động, anh em phải tìm cách cải thiện. Bất cứ con vật gì nhúc nhích, dù
nhỏ đến đâu cũng là tí chất tƣơi cho vào miệng sau khi nƣớng sơ qua trên than hồng. Có
anh ăn cóc, nhái, ễnh ƣơng; có anh ăn sâu đất, bọ. Thậm chí có anh lƣợm cả bộ lòng chó
mà bọn cán bộ vứt đi đã sình thối về ăn. Hậu quả là ói tận mật xanh, tƣởng đã đi luôn về
bên kia thế giới.
Trại qui định mỗi ngày, mỗi đội chỉ đƣợc hai ngƣời khai bệnh. Trong trại có một trạm
thuốc với Bác sĩ Lịch (Sĩ quan Quân Y Sƣ đoàn 23BB) trông coi, nhƣng chẳng có thuốc
men gì ngoài một vƣờn cỏ cây mà họ gọi là thuốc dân tộc. Bọn cán bộ tịch thu thuốc tây
do gia đình gửi vào để xài cho chúng. Anh em ta bệnh gì cũng “giảm thống, xuyên tâm
liên”. Sáu năm ở A-20, chúng tôi đã chứng kiến cảnh ra đi đau lòng cuả bao nhiêu bè bạn
chỉ vì những chứng bệnh thông thƣờng mà không có sự chăm sóc thuốc men. Những vị
từng nổi tiếng nhƣ cụ Võ Văn Hải (nguyên Chánh văn phòng của cố Tổng Thống Ngô
Ðình Diệm), Cụ Lê Kiên, bí danh Bùi Lƣợng (nguyên Tổng thƣ ký Tổng công đoàn Tự
do), cụ Bùi Ngọc Phƣơng (nhà tỉ phú từng ra tranh cử Tổng Thống), Những vị này tuổi
trên 70, đáng ra phải đƣợc ở nhà giữa sự săn sóc của con cháu trong những ngày cuối đời.
Việt cộng đã giam giữ họ và bắt phải lao động khổ sai mà không thuốc men khi đau ốm.
Trƣớc khi chết, con cháu bên ngoài chờ không đƣợc vào thăm, cụ Phƣơng thèm một cục
đƣờng mà không ai dám cho, vì cụ bị cách ly, theo dõi. Các cụ khi chết đƣợc bỏ vào
trong một quan tài đóng bằng mấy miếng ván thô tháo gỡ từ các bệ nằm, đóng sơ sài vài
♦ Đỗ Văn Phúc 74
chiếc đinh, hở đầu hở chân, chở trên chiếc xe ba gác lọc cọc trên con đƣờng gập ghềnh
đến một nấm mồ không bia gỗ, không thân nhân, bạn bè đƣa tiễn, không chút khói nhang
cho ấm lòng lúc ra đi về bên thế giới bên kia. Năm 1980, chúng đƣa ra xử bắn hai anh sau
khi đã biệt giam hàng năm trời. Hai anh nhƣ đã chết thật từ lâu, đƣợc bạn tù dìu đi nhƣ
hai bộ xƣơng khô. Khi những viên đạn thù đâm vào cơ thể, dƣờng nhƣ hai anh không có
cảm giác gì; từ vết đạn chẳng ứa ra nổi một giọt máu. Thiếu Tá cảnh sát Quách V. Tr.
cháu gọi chủ tịch nƣớc Nguyễn Hữu Thọ bằng cậu ruột, dù thuộc thành phần ngoan
ngoãn trong tù, chết vì áp huyết cao. Gia đình ra thăm sau đó hai ngày cũng chẳng đƣợc
thông báo. Họ chỉ biết đƣợc nhờ sự linh cảm khi trên đƣờng về đi qua nơi chôn cất, thấy
ngôi mồ mới đắp và trong tâm linh rộn lên tiếng thôi thúc huyền bí nào đó. Phân trại B,
nơi tôi đƣợc chuyển vào cuối năm 1982 cho đến ngày về 1985, có một số quý vị tu sĩ
Công giáo, các chức sắc Cao đài, có Thiếu tƣớng Lê Văn Tất, có nhà báo Nguyễn Tú. Cụ
Tú năm đó đã hơn 60 tuổi, râu tóc bạc phơ, nhƣng tinh thần vẫn còn minh mẫn. Cụ là nhà
báo nổi tiếng thời trƣớc 1975. Có điều kiện di tản mà cụ từ chối không đi, để ở lại Việt
Nam đơn thân độc mã. Đi ở tù không có gia đình săn sóc. Dù không ai thăm nuôi trong
cả chục năm tù, cụ vẫn giàu nghị lực chống chỏi cơn đói thèm và giữ gìn tƣ cách cao quý.
Cộng Sản bắt cụ đi lao động khổ sai, nhƣng cụ cứ khai bệnh nằm lì ở nhà. Sau cùng
chúng đƣa cụ ra trƣớc toàn trại kiểm điểm. Cụ đã đứng lên nhận lỗi nhƣ sau:
- Tôi thực có tội, đã già đến sáu, bảy mươi tuổi đầu mà không biết lao động là vinh
quang, không chịu đi lao động khổ sai..
Phần 5: Gương Bất Khuất Trong Tù
Thời còn đi học, chúng tôi bị ảnh hƣởng bởi những truyện lịch sử truyền thống
Việt Nam, chỉ quan niệm các vị anh hùng phải là thuộc giai tầng ƣu tú xã hội nhƣ những
vị vua Đinh Tiên Hoàng, Lý Thái Tổ, Lê Lợi, Quang Trung, hay các vị tƣớng lãnh thống
soái nhƣ Lý Thƣờng Kiệt, Trần Hƣng Đạo, Nguyễn Trãi… Nhờ chế độ Cộng Hoà và nền
văn minh dân chủ khai sáng, ngƣời Việt Nam đã nhìn đến những ngƣời anh hùng ở các
tầng lớp thấp hơn nhƣ các thiếu úy, trung úy, các hạ sĩ, binh nhì, thậm chí đến những chị
Ba Hàng Xanh, em học sinh Quách Thị Trang. Mỗi lần Bộ Tổng Tham Mƣu tƣởng
thƣởng chiến sĩ anh hùng, đều có đủ mặt các cấp từ tƣớng tá trở xuống đến binh nhì, có
đủ quân binh chủng từ Dù, TQLC, BDQ cho đến ĐPQ và Nghĩa quân. Nói đến anh hùng
thời chiến là nói đến nhƣng chiến sĩ quả cảm, lập nên chiến công hiển hách trong phạm vi
khả năng của họ. Thời bình hay nơi hậu phƣơng là nói đến những nhân vật có những
hành vi hơn ngƣời, vƣợt thắng khó khăn sợ hãi để bảo toàn danh dự, hay lý tƣởng; hoặc
có hành vi hy sinh bản thân để cứu ngƣời. Sự phong tặng danh vị Anh Hùng của chúng ta
không quá lạm dụng nhƣ trong chế độ Cộng Sản. Họ phong anh hùng cho ngay những tên
ngu muội, điên rồ bị lừa gạt chết oan nghiệt cho cái lý tƣởng sai lầm; hay những kẻ vai u
thịt bắp, đem sức mình ra làm hùng hục để kiếm tiếng khen. Kiểu anh hùng gánh phân,
anh hùng thủy lợi làm cho hai chữ cao quý này trở thành mỉa mai, lố bịch.
Thời chiến trận, quân lực ta vốn đã sản sinh nhiều gƣơng anh dũng. Thời quốc
nạn, những ngƣời tù cải tạo cũng không kém phần can trƣờng. Không thiếu gì những
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 75
gƣơng bất khuất mà chúng ta có bổn phận phải ghi nhớ và nhắc lại để con cháu hãnh diện
về cha anh họ.
Mƣời năm tù, tôi đã chứng kiến nhiều hành vi dũng cảm mà không phải ai cũng có
thể biểu lộ trƣớc mũi súng, cùm kẹp của kẻ thù. Họ anh hùng hơn trăm lần những tên cán
binh Cộng Sảnngoan cƣờng trong trại giam tù binh của chúng ta. Vì ngƣời Cộng Sảnbị
giam giữ trong khi còn chiến tranh tức là còn niềm hy vọng, còn hậu phƣơng của họ, còn
công ƣớc Geneve về tù binh bảo vệ. Những ngƣời tù cải tạo thì hoàn toàn cô đơn và tuyệt
vọng. Cái gì đã giúp họ thắng đƣợc sự sợ hãi của cái chết, sự tra tấn, sự đày ải? Đó là lý
tƣởng, tinh thần quốc gia, là lòng tự trọng và sĩ khí của ngƣời lính Việt Nam.
Ngƣời mà tôi khâm phục nhất không mang cấp bậc tƣớng, tá, mà là một hạ sĩ tầm
thƣờng. Hạ sĩ Nguyễn Văn Đèn dáng ngƣời thấp, đậm, da ngăm đen, có buớc đi mạnh,
vững. Anh ngƣời miền Bắc, tham chiến từ đầu thập niên 1950 trong binh chủng Nhảy
Dù. Từ Z30D, anh đƣợc chuyển về Xuân Phƣớc cùng một đợt với chúng tôi. Câu nói
thƣờng xuyên của Hạ sĩ Đèn là:
- Ngày nào còn Cộng Sản, tôi còn chống.
Anh không những nói với anh em, mà còn dƣ can đảm để nói trƣớc mặt bọn cán
bộ trại giam. Anh vào ra xà lim nhƣ ngƣời ta đi chợ. Nhƣng dù bao đe dọa, đàn áp, anh
vẫn không sờn lòng, không thay đổi lập trƣờng, hay ít ra thay đổi thái độ bên ngoài để
đƣợc tạm yên. Đèn đã có lần phanh áo, ƣỡn ngực ra thách thức tên cán bộ:
- Tôi chống Cộng đó, cán bộ muốn bắn thì bắn đi.
Điều đặc biệt là suốt thời gian chúng tôi biết anh, không thấy ai thăm nuôi anh một
lần. Anh là con bà Phƣớc thực thụ, nhƣng lúc nào anh cũng giữ gìn tƣ cách, không để
miếng ăn làm hạ phẩm giá mình. Tôi từng chứng kiến những lần hiếm hoi trong năm, khi
tù đƣợc ăn cơm trắng, có cá thịt; anh chẳng bao giờ đứng gần chỗ chia thức ăn để soi mói
nhìn vào cái chén của mình, so đo sự chia chác.
Anh Đèn hình nhƣ về trƣớc tôi vài năm. Vì đối với trại, miễn đừng làm gì nghiêm
trọng nhƣ cƣớp súng, trốn trại, thì dù chống đối đến đâu cũng đƣợc về khi đã đáo hạn mà
bọn cai tù đã âm thầm tuyên án vào những năm đầu tiên (1975-1976). Điều này cũng áp
dụng cho những anh hăng say lao động, làm ăng ten lập công mà tƣởng sẽ đƣợc về sớm.
Có nhiều anh em dân chính mà tôi không nhớ hết tên họ. Những ngƣời mới lớn lên
trƣớc khi miền Nam sụp đổ. Họ hoặc còn mài đũng quần trong các lớp học Trung và Đại
học, hoặc làm những việc rất khiêm tốn trong guồng máy xã ấp. Nhƣng họ lại có những ý
chí bất khuất và hành vi dũng cảm không ngờ trong trại giam. Tôi muốn nhắc đến vài tiêu
biểu là sinh viên Vũ Mạnh Dũng. Trắng trẻo, đẹp trai, hiền lành, tƣ cách; Dũng làm cho
chúng tôi thƣơng mến và khâm phục. Sau này Dũng bị liệt bán thân, anh em cựu tù A-20
hải ngoại có quyên góp gửi về nhiều lần cả ngàn đô la cho Dũng tạm sống qua ngày.
Nguyễn Văn Phƣớc, biệt danh Phƣớc Chột, vì anh hƣ một mắt. Gốc gác từ miền quê xa
xôi ở đồng ruộng Nam phần, thuộc thành phần Hoà Hảo. Phƣớc thất học, hình nhƣ làm
nghề chăn vịt và bị bắt vì theo kháng chiến Hoà Hào sau 1975. Phƣớc làm đủ thứ linh
tinh trong trại tù. Bắt trộm vịt, cá của trại để ăn, nhổ rau trộm của bệnh xá. Trong tay
Phƣớc khi nào cũng có một cái lon gô. Phƣớc làm thế nào mà câu đƣợc cả con vịt rồi lột
da, nhét trọn vào lon nấu có khi chƣa kịp chín. Có khi Phƣớc bẫy cả đàn chuột kho nấu
bay mùi rất hấp dẫn. Nhƣng Phƣớc rất thảo ăn và có tình với anh em. Phƣớc đã tận tình
♦ Đỗ Văn Phúc 76
săn sóc Phạm Đức Nhì trong hàng tháng trời khi Nhì bị liệt, ăn uống vệ sinh tại chỗ. Đói
thì lấy trộm của trại giam, Phƣớc không bao giờ lấy của anh em; và cũng chẳng bán mình
làm tay sai cho bọn cai tù. Phƣớc sẵn sàng liều mạng nhảy hàng rào xà lim tiếp tế cho các
đồng tù bị biệt giam (việc này xin ghi thêm công lao của Phạm Tuế khoá 2 CTCT đã tiếp
tế đƣờng, thuốc lào, giấy bút cho tôi liên tục trong lần cùm đầu tiên cuối năm 1979).
Lâm Sơn Hải cũng là dân chính. Anh là con của cố Thiếu tƣớng Hoà Hảo Lâm
Thành Nguyên. Hải tuy nhỏ tuổi nhƣng chững chạc, tƣ cách đứng đắn. Ít nói nhƣng chân
tình, rất đáng tin cậy. Mỗi lần Hải đƣợc thăm nuôi tiếp tế, Hải chia xẻ cho anh em rất
rộng rãi. Lâm Sơn Hải có một đàn em thân tín là Mai Hoà Rết, tuy thất học, nhƣng tính
khí kiên cƣờng, trung thành và hiền hậu.
Tôi bị chuyển khỏi trại Suối Máu trƣớc khi nổ ra vụ nổi loạn đêm Giáng sinh
1978. Chia cùng một cặp cùm chân trên chiếc Molotova rời Suối Máu lúc sau nửa đêm là
anh bạn Trần Hƣớng Đạo. Trần Hƣớng Đạo, Phạm Văn Nhựt (Thiếu Úy Biệt Cách Dù)
và tôi bị nhốt chung một Conex nhỏ ngay trƣớc cổng trại K-5. Đạo, D., anh Tuấn và tôi bị
đƣa đi Hàm Tân trong cái đêm “kinh hoàng” cùng tất cả những ngƣời đang bị biệt giam
của toàn trại Suối Máu.
Đến Hàm Tân, Đạo, D., Tuấn và tôi lại cùng ở chung đội 45 là đội bị lƣu ý nhất
của Z30C. Sau này D. chuyển hƣớng vì có ngƣời bố tập kết trở về hình nhƣ đang làm
Trƣởng ty Công an Phú Khánh. Ông ta đã đến thăm con sau gần 30 năm xa cách và chắc
có hứa hẹn điều gì đó; làm cho D. thay đổi lập trƣờng mà tôi là nạn nhân đầu tiên.
Đến A-20, Đạo gia nhập ngay đám sĩ quan trẻ nhƣ Phạm Đức Nhì, Lê Trung
Phƣơng, Nguyễn văn Hải (Hải Cà), Hải Bầu, Nguyễn Hạnh, Bùi Đạt Trung thành một
nhóm hoạt động chống đối liên tục và tích cực. Nhóm lớn tuổi hơn thì có Vũ Trọng Khải
(CSQG), Vũ Ánh (Ký giả), Nguyễn Chí Thiệp (Quốc Gia Hành Chánh), Trần Danh San
(Luật sƣ), Tăng Ngọc Hiếu (Giáo sƣ biệt phái), Phạm Chí Thành (Con trai Đại tá sử gia
Phạm Văn Sơn), Trần Trọng Minh (Không quân), nhà văn Duy Lam, ca sĩ Khuất Duy
Trác.
Nhóm Sĩ quan xuất thân từ cựu Hƣớng Đạo Huế thì có Võ Xuân Hy, Võ Trịnh
Xuân, Cái Trọng Ty19. Nhóm tù chính trị tôn giáo thì có Châu Sáng Thế (Hồi giáo), các
Linh Mục Nguyễn Văn Vàng, Nguyễn Quang Minh, Nguyễn Huy Chƣơng (Vinh Sơn)…
Nhiều lắm không thể nhớ ra hết. Những ngƣời này là linh hồn của các cuộc đấu tranh
trong tù. Họ là những con đại bàng dù sa cơ vẫn không để bị lẫn lộn trong đám gà qué.
Những ngày lễ lớn của VNCH, thế nào các anh cũng tổ chức những buổi hát ca nhạc
chiến đấu, phát hành nội san, vẽ cờ vàng hay khẩu hiệu chống Cộng trên vách. Vì thế,
gần nhƣ thông lệ, gần đến các ngày 1-11 (quốc khánh VNCH), 19-6 (ngày Quân Lực),
25-12 (Giáng Sinh)… bọn cai tù lùa các anh vào xà lim nhốt lại cho chắc ăn, phòng trƣớc
những biến cố có thể xảy ra. Những lần ruồng bố này, chúng không cần đọc bản án trƣớc
trại nhƣ những lần khác. Có lần, xà lim trại E chật quá, dù đã cùm bốn ngƣời một phòng
vẫn không đủ chỗ. Chúng đƣa các anh vào tận trong các phân trại B, C để nhốt. Và thời
hạn thì vô chừng. Có ngƣời một tháng, có ngƣời vài ba tháng. Cho đến khi nào bọn cai tù
thấy tình hình có vẻ yên ổn, chúng mới thả các anh ra.
19 Võ Xuân Hy ở California, Cái Trọng Ty ở Houston
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 77
Điều cảm động và khích lệ nhất đối với tôi là lần các anh Phùng Văn Triển, Cái
Trọng Ty và tôi bị đem vào cùm giữa năm 1980 do việc lãng công phản đối sau vụ hai
tên cán bộ quản giáo Quyền và Hoà đánh trọng thƣơng hai anh Ty và Triển trong nhà lô;
anh em toàn trại đã không chịu nhận khoai mì sáng hôm sau và đồng thanh la lớn: “No
Eat, No Work”. Tiếng la vọng đến tận xà lim nhƣ một sự nhắn gửi: ”Có chúng tôi bên
các anh đây.” Trại đã phải thả chúng tôi ra vài ngày cho dịu cơn phẫn nộ của tù nhân.
Sau đó tìm cách bắt chúng tôi trở lại đem vào biệt giam. Lần này thì cả loạt cũng đến hơn
mƣời ngƣời.
So với con số ít ỏi những tên làm ăng ten thì thành phần bất khuất chiếm một đại
đa số áp đảo. Thành phần thầm lặng cũng khá nhiều, nhƣng họ không làm gì đáng trách
ngoại trừ việc giữ im lặng, nín thở qua song. Ngoài ra có một số ít thì biểu lộ “an tâm”
cải tạo, hăng say lao động để giữ quyền lợi thăm viếng, đƣợc bình bầu khá và xuất sắc để
đƣợc ăn phần 21, 18 kilo khoai mì khô mỗi tháng. Chính những ngƣời thuộc thành phần
sau này đã làm cho chỉ tiêu của trại tăng lên gấp ba, gấp năm lần so với thời gian đầu khi
chúng tôi mới đến.
Chúng tôi còn nhớ những ngày đầu vào cuối năm 1979, chúng ra lệnh cho mỗi
ngƣời phải đào 1 mét khối đất mỗi ngày. Anh em chúng tôi chỉ nhẩn nha khoét sâu chừng
2 tấc rồi lấy cớ đói, bệnh không thể làm hơn. Thậm chí chúng tôi còn lợi dụng sự ngu dốt
của bọn cán bộ để qua mặt bắng cách đắp một lớp đất mỏng dài 3 mét, rồi bảo chúng nó:
”Một mét khối (1 m3) bằng ba mét thường.” Sau này chỉ tiêu lên đến 7 mét khối, mà vẫn
có anh là vƣợt để đƣợc đi tắm suối, đƣợc bầu xuất sắc. Từ chỉ tiêu hai hố trồng khoai mì,
sau này đã lên đến 45, 50 hố mỗi ngày.
Nguyễn Chí Thiệp có lần đã lớn tiếng với tên cán bộ quản giáo Quyền khi tên này
lên án anh em tù gian lận về chỉ tiêu. Anh nói:
- Cán bộ không làm nên nói dễ dàng lắm. Còn chúng tôi, chúng tôi phải so đo tính
toán vì đổ bao mồ hôi, công sức.
Lần thứ hai bị cùm ở A-20 vào khoảng giữa năm 1980, khi tôi từ nhà kỷ luật ra,
đƣợc chuyển qua đội 21 xây dựng (là đội lao động xuất sắc nhất của trại. Đội trƣởng là
Trung tá BĐQ Lƣơng Văn Ngọ, một ngƣời xuề xoà, vô tâm). Hai chân tôi còn rất yếu,
chƣa đi đứng vững mà đã đƣợc giao việc chuyển đất từ dƣới độ sâu hơn 2 mét đem lên
bờ. Dĩ nhiên cho dù có muốn làm cũng không thể nào làm đƣợc. Anh em thƣơng tình xin
cho tôi đứng trên bờ cầm cuốc để ban đất. Ấy thế mà khi bình bầu hàng tháng, có một
anh trong đội đã phán một câu xanh rờn:
- Anh Phúc chây lười, yếu kém, bóc lột sức lao động của anh em khác.
Tôi trả lời ngay:
- Các anh xuất sắc thì các anh một tô đầy ụ khoai mì, còn tôi chỉ vài lát. Như thế
anh chưa vừa lòng ư?
Nhà bếp đƣợc lệnh chia khoai mì theo tiêu chuẩn cho từng loại: thau dành cho các
anh tích cực (21kg/tháng), một thau dành cho loại khá (18 kg/tháng), thau dành cho trung
bình (mƣời lăm kg/tháng), và thau dành cho loại kém (12 kg/tháng). Trên mỗi thau đều
có ghi số lƣợng ngƣời trong phân loại đó. Nhƣng có lần, anh em nhà bếp lấy cớ không đủ
♦ Đỗ Văn Phúc 78
thau để chia ra từng loại, nên phát chung, và có ghi nhân số từng loại trong đội. Chúng tôi
biết thâm ý của nhà bếp là để anh em tù tìm cách chia xẻ đồng đều cho nhau. Nhƣng thế
nào khi chia khoai mì, cũng có vài anh đứng quanh soi mói nhìn và thắc mắc:
- Anh P. thuộc loại kém, sao chia nhiều thế? gần bằng các anh loại khá?
Hai đội tích cực của Phân trại E là đội Xây dựng, đội Mộc. Có ít nhất là ba phần tƣ
các thành viên trong hai đội đó thuộc loại xuất sắc. Tuy nhiên đa số các anh vẫn luôn tỏ
ra thông cảm, che chở cho các anh yếu sức và bị trù dập.
Nhìn chung, nhờ thành phần chống đối bất khuất khi nào cũng đông và đoàn kết,
nên dù qua bao giai đoạn căng thẳng, khủng bố, anh em tù nhân vẫn giữ đƣợc khí thế làm
cho bọn ăng ten phải e dè, bọn trật tự thi đua phải khâm phục và ngay một số cán bộ cũng
dần dần bị cảm hoá.
Phần 6: No Eat, No Work
Phùng Văn Triển vốn dân từ Bộ binh chuyển qua Không quân. Cái Trọng Ty là sĩ
quan An ninh Quân đội. Cả hai anh đều thuộc loại bất khuất, khí tiết. Hôm đó, hai anh
gánh chung một cần xé gạo từ kho về nhà bếp cán bộ trại. Trên đƣờng, họ cố làm vung
vãi đổ xuống đƣờng rất nhiều. Việc phá hủy hoa màu, tài sản trại cũng là một biểu hiện
của sự chống đối. Việc này, không may, lại lọt vào mắt tên cán bộ quản giáo đội tên
Quyền.
Khi đội ra lao động bên ngoài phiá Tây Bắc của trại. Cán bộ Quyền gọi hai anh
vào nhà lô của đội. Nơi đây đã có sẵn cán bộ Hoà, quản giáo đội của tôi - đang lao động
gần đó – và ba tên công an bảo vệ. Vừa bƣớc qua cánh cửa tre, Quyền và Hoà xông vào
đánh anh Triển tới tấp. Anh Ty thấy vậy, định chạy ra, thì ba tên võ trang chĩa súng ra
ngăn lại. Ty đã la hét thật lớn để các đội lao động quanh đó có thể nghe đƣợc:
- Cán bộ đánh anh em chúng tôi là sai. Không được quyền đánh tù.
Tuy nhiên, vì mới học đƣợc vài thế võ từ một anh tù (xin giấu tên), Hoà và Quyền
rất hăng máu. Chúng đánh hai anh nhiều cú đòn hiểm hóc trong khi hai anh chỉ rán dùng
cánh tay để che các chỗ hiểm yếu.
Sau chừng mƣời lăm phút, chúng thả các anh ra.
Tôi đã thấy từ xa, hình ảnh hai bạn mình tiều tuy, ôm bụng cố lết về phía anh em.
Tôi vội lấy lọ dầu cù là ra xoa các vết thƣơng cho bạn.
Anh em đã dìu hai bạn về gần chỗ nấu nƣớc để chăm sóc. Tất cả đều biểu lộ một
sự căm phẫn cực độ.
Khi tên Quyền và Hoà bƣớc ra, thấy cả ba đội đang đứng bàn tán và không làm
việc, chúng ra lệnh anh em đứng dậy tiếp tục cuốc đất. Không một ai nhúc nhích; và cũng
không một ai lên tiếng.
Sau hai ba lần la hét không hiệu quả, Hoà dùng thủ đoạn chia đũa ra từng chiếc để
bẻ. Hắn bƣớc đến từng anh, gọi đích danh và bảo đứng dậy đi làm. Đa số các anh đã miễn
cƣỡng đứng dậy, uể oải cầm lấy cây cuốc. Khi đến lƣợt tôi, tôi đã ôn tồn nói:
- Cán bộ đánh hai bạn tôi, tôi còn xúc động, chưa làm việc được.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 79
Hoà đến bên cạnh Quyền, bàn tán gì đó rồi trở lại bảo tôi ra đến bìa rừng cho anh
ta hỏi chuyện. Nhiều anh đã biết chuyện bọn Việt Cộng gạt tù ra bìa rừng rồi bắn chết, vu
oan rằng họ dự mƣu trốn trại. Vì thế, các bạn ra dấu cho tôi đừng đi.
Tôi nói:
- Cán bộ muốn làm việc thì vào nhà lô hay về trại rồi làm. Ở đây không tiện cho
tôi và cả cán bộ.
Hoà và các quản giáo khác đều cho lệnh thu gom dụng cụ và kéo ba đội về. Trên
đƣờng đi, tôi thấy tên cán bộ Quyền nhìn tôi bằng đôi mắt rất căm hận. Lúc đó cũng đã
gần đến giờ tan việc. Vì thế, vừa nhập trại xong là đến lúc ngƣời trực nhà đi lấy khoai mì
về phát.
Khi chúng tôi vừa bê bát khoai mì vào nhà, thì cán bộ trực trại gọi tên ba ngƣời
chúng tôi (Ty, Triển và tôi) ra và dẫn đi vào nhà kỷ luật ngay.
Tên Quyền lại xuất hiện trƣớc nhà cùm. Hắn nhìn vào tôi chầm chầm nhƣ muốn
nhảy vào đánh chết. Tôi cũng trừng mắt lại nhìn tỏ vẻ không biết sợ. Quyền trƣớc đây
từng làm quản giáo đội của tôi, và đã từng nghe đến các việc táo bạo mà tôi làm, nên y
cũng rút lui sớm.
Sáng hôm sau, khi tiếng kẻng báo giờ lao động. Tôi nghe nhiều tiếng vang từ khu
nhà giam số bốn ở góc trại:
- No Eat No Work
Tiếng la lập đi lập lại nhiều lần, mỗi lúc một lớn vì có sự phụ hoạ của nhiều nhà
khác.
Thế là khoảng xế trƣa, có tiếng mở khoá. Chúng tôi đƣợc tháo cùm trả về đội.
Thì ra, các đội, bắt đầu từ nhà bốn của chúng tôi, đã không nhận phần ăn sáng và
tuyên bố không lao động cho đến khi nào trại thả chúng tôi ra. Cán bộ giáo dục, trực trại,
rồi đến trƣởng trại đã vào thƣơng thảo và cuối cùng, họ thả chúng tôi ra.
Vài ngày sau khi sinh hoạt trở lại bình thƣờng, trại đã lùa chúng tôi vào cùm trở lại
cùng với thêm nhiều anh khác mà tội danh rất mơ hồ.
Phần 7: Hạt Vàng Trong Bãi Bùn Đen
Có lẽ vì thù ghét Cộng Sản quá, nên chúng ta chỉ nhìn thấy những xấu xa của họ,
coi tất cả cán bộ Cộng Sản đều hung ác, thâm hiểm và dốt nát, ngờ nghệch. Nhƣng thực
tế, đôi khi trong chặng đƣờng khổ nạn, chúng tôi cũng tìm thấy đó đây những tấm lòng
nhân hậu, chƣa biến chất bởi sự giáo dục đồi trụy của chủ nghĩa Cộng Sản vô luân, vô
nhân.
Cán bộ Ngà coi đội 13 chúng tôi rất lâu. Câu nói thƣờng xuyên của anh là:
- Các anh cải tạo lâu dài, làm vừa vừa để còn sức khỏe mà về với gia đình.
Anh không bao giờ đặt ra chỉ tiêu cho đội hay cá nhân các đội viên. Trong lúc đội
làm việc, thì anh chạy ngƣợc chạy xuôi kiếm khi thì mớ khoai, khi mớ sắn đem về cho
đội nấu ăn tại chỗ. Trong một thời gian dài, không có anh nào trong đội bị làm khó dễ
hay la mắng nặng lời.
♦ Đỗ Văn Phúc 80
Cán bộ Hoa, trắng trẻo đẹp trai, cao lớn và rất hiền lành. Biết săn sóc cho anh em
trong đội. Cán bộ Lƣơng ngƣời Hà Tĩnh, nhƣng chắc thuộc thành phần bần nông mà
không đƣợc ƣu đãi trong chế độ. Có lần, khi trò chuyện về giai cấp xã hội, anh đã thổ lộ:
- Người ta nói “con vua thì lại làm vua”. Mình con nhà khó, suốt đời khổ cực.
Khi tại nhà lô của đội, nơi cất giữ nông cụ và hoa màu cũng nhƣ những mớ khoai
để “cải thiện” bị một anh hình sự nào đó bẻ khoá vào trộm thực phẩm. Cán bộ Lƣơng hỏi
ý kiến xem ai có cách gì để tránh mất cắp.
Có một ý kiến táo bạo đề ra là làm một cái bẫy bên trong cửa. Ai léng phéng mở
cửa sẽ bị một cây cuốc rơi xuống đánh vào ngƣời. Cán bộ Lƣơng đã tần ngần vài phút rồi
nói:
- Vì một chút thức ăn mà làm hại người ta như thế thì không nên.
Chúng tôi dƣ biết sau nhiều năm vào Miền Nam tiếp xúc với dân Nam và qua việc
hàng ngày trò chuyện với các cựu sĩ quan Việt Nam Cộng Hoà, rất nhiều cán bộ binh lính
Cộng Sản đã mở mắt và nhận ra đƣợc đâu là chân lý. Chẳng qua vì chút quyền lợi cấp
bách của đời sống mà họ phải bám vào cơ cấu của nhà nƣớc.
Vì thế, đã có một cán bộ “giáo dục” thấy tôi vào ra nhà kỷ luật nhiều lần, đã nói
nhỏ:
- Anh Phúc muốn vào rừng chống Cộng, muốn vượt biên, hay làm gì khác, thì phải
sống và còn sức khoẻ là tiên quyết.
Ngay trong thành phần trật tự thi đua, cũng có những ngƣời tốt. Thƣờng trại xử
dụng tù hình sự để làm thi đua trật tự. Vì thế, họ rất hỗn láo với tù nhân dù đáng tuổi cha
ông. Họ rất đắc lực với trại, vì họ nuôi hy vọng sớm giảm án. Việc đƣa Dƣơng Đ. M.,
một tù sĩ quan, làm trƣởng ban Thi Đua Trật Tự phân trại E là một biệt lệ.
Ở phân trại E, Trƣởng ban Thi đua (tiền nhiệm của Dƣơng Đ. M.) là anh Hân. Hân
là sinh viên Đại học Sài Gòn, đi nghĩa vụ quân sự đào ngũ tại chiến trƣờng Kampuchea
và bị tù. Hân rất mến các chú, các anh quân đội Cộng Hoà. Anh luôn tìm cách che chở và
giúp đỡ cho tù nhân trong khả năng và phƣơng tiện của mình.
Anh trật tự Trực, sĩ quan bộ đội ngƣời Bắc, lúc đầu cũng rất khó. Về sau đƣợc cảm
hoá, anh cũng tỏ ra thân thiện dễ dãi với anh em tù nhân.
Một trật tự ở phân trại B, anh Của, ngƣời Tây Ninh, là một sĩ quan của Việt Cộng.
Khuôn mặt anh vuông, xƣơng xẩu, trông rất hung ác. Mỗi khi nói chuyện, hai hàm răng
nghiến vào nhau. Anh Của là hung thần của Phân trại B. Nhƣng từ khi có Thiếu tá
Nguyễn Chí Hiền – là ngƣời cùng đạo Cao Đài nhƣ anh Của - chuyển vào B và tiếp xúc
với Của, Của có phần lơi ra. Sau này Của nhƣ trở thành tà lọt cho anh Hiền. Anh Hiền là
Tiểu đoàn trƣởng xuất sắc của Sƣ Đoàn 5 BB. Sau đó, anh về làm Quận trƣởng Quận
Châu Thành, tỉnh Bình Dƣơng. Trong trại, anh Hiền luôn giữ một tác phong nghiêm
trang, đƣờng bệ nhƣ thể anh vẫn còn làm một Tiểu đoàn trƣởng nổi danh của Sƣ đoàn. Vì
thế, đám trật tự thi đua cũng phải nể anh.
Phần 8: Những Khuôn Mặt Đáng Nhớ
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 81
Không thể không nhắc đến những ngƣời đặc biệt trong trại ít nhiều đã để lại trong
lòng anh em tù nhân, những ấn tƣợng đặc biệt..
Sƣ huynh Phạm Quang Hồng, thuộc dòng Đa Minh (?), bị án 20 năm khổ sai vì tội
tham gia lực lƣợng chống đối. Sƣ huynh còn trẻ, cao ráo, khôi ngô. Tuy cuộc sống trong
tù khổ ải, anh vẫn luôn tỏ vẻ vui tƣơi vì anh cũng là Hƣớng đạo sinh nên tuân theo điều
luật “gặp khó khăn vẫn vui tƣơi.” Qua anh, tôi học đƣợc rất nhiều điều. Anh dạy cho tôi
hát các bài hát trong các phim The Inn of the Sixth Happiness, The Sound of Music,
và các bản Thánh Ca… Tôi không nghe các tác giả nhắc đến Sƣ huynh trong các hồi ký.
Hiện nay, Sƣ Huynh đã là Linh Mục Chánh Xứ tại một Giáo Xứ ở Perth, Tây Úc.
Trung tá Vũ Đức Nghiêm20, ngƣời nhạc sĩ tài hoa mà chúng ta từng thổn thức
những câu hát mƣợt mà của ông qua giọng ca ngọt ngào của ca sĩ Thanh Lan:
…
Thương em dáng vai gầy xinh xinh
Thương em mắt nai vàng long lanh
Thương em tóc buông lơi dịu dàng
Thương em mong manh, như một cành lan21
Anh từ trại Nam Hà ngoài Bắc chuyển về Xuân Phƣớc vào khoảng 1980 cùng đợt
với hàng trăm sĩ quan cấp tá khác. Anh em tại Phân trại E và B (về sau này) đã đón tiếp
anh rất niềm nở. Vì ngoài tƣ cách một đàn anh trong quân đội, một nhạc sĩ tài hoa, anh
còn là một ngƣời nhân hậu đáng mến mà đã quy kết xung quanh anh một nhóm tín hữu
Tin Lành ngày đêm cùng cầu nguyện. Khi cao trào chống đối của anh em tù nhân lên cao,
anh đã viết những bản nhạc xuất sắc để động viên. Tôi còn nhớ bài hát mà anh diễn tả
tâm trạng của một ngƣời tù cám ơn ngƣời vợ yêu của mình đã lặn lội núi non đi thăm
chồng nơi trại tù xa xôi rừng thiêng nƣớc độc. Bài hát có tựa đề Muôn Trùng Xa Em Về
rất cảm động và đƣợc các anh em trong trại yêu thích.
Khi nụ hôn trao nhau vội vàng
Còn ấm chút hương môi
Ta đã xa nhau rồi.
Tay rời tay, con tim bồi hồi
Sầu chất ngất chia phôi,
Thương nhớ dâng nghẹn lời.
Muôn trùng xa, em về
Bụi mờ vương theo bước em đi
Mặn nồng xưa ray rút cơn mê
Đưa em về, biết nói gì, giây phút từ ly.
Gượng cười bên nhau phút cuối,
20 Qua Hoàng Lan Chi của đài VOVN, tôi đã tiếp xúc đƣợc với anh Nghiêm hiện ở California.
21 Nhạc phẩm Gọi Ngƣời Yêu Dấu.
♦ Đỗ Văn Phúc 82
Nghẹn ngào bâng khuâng tiếc nuối
Xót xa người nơi chân mây
Âm thầm tháng năm lưu đày
Miệng cười nhưng tim héo hắt
Ngậm ngùi long lanh ánh mắt
Dáng em, đường dài đơn côi,
Vai gầy, chiếc bóng lẻ loi.
Bao ngày qua, trong nơi ngục tù
Chợt thoáng chút hương xưa
Sao đắng cay không ngờ
Thương tuổi xanh, phôi pha đợi chờ
Đành sống với ước mơ
Năm tháng trôi hững hờ
Mong thời gian nhiệm mầu
Làm người quên bao nỗi thương đau
Lời thề xưa đêm sáng muôn sao
Hẹn cùng ta muôn kiếp bên nhau
Xin đợi chờ, anh sẽ về, chung sống dài lâu.
Một ngƣời, mà cái tên cũng đủ nói lên tấm lòng của anh: Nguyễn Thi Ân22. Có lẽ
khi song thân anh đặt tên cho anh, đã nhìn thấy ý muốn của Chúa (Ân là một tín hữu Tin
Lành rất ngoan đạo) gửi gắm vào anh. Anh rất nhân hậu, điềm đạm và rộng rãi chia sớt
với hay bất cứ ai đến hỏi xin anh, dù thân hay sơ, hay dù chƣa quen biết. Anh lại là một
ngƣời ngoan đạo. Tôi chƣa thấy anh bỏ một lần cầu nguyện nào trƣớc các bữa ăn. Mỗi
lần thăm nuôi, anh giao tất cả thức ăn cho bạn cùng mâm. Muốn cho ai thì cho, muốn lấy
gì ăn thì lấy. Trong điều kiện thiếu thốn, đói khát ở trại tù, mà xử sự nhƣ thế thật hiếm có
trên đời.
Tôi sực nhớ đến Thiếu tá Bửu Chí, làm đội trƣởng đội nông nghiệp một thời gian
dài. Anh hiền lành và vui vẻ. Tuy nhiên trong cƣơng vị đội trƣởng, anh phải thúc dục
chúng tôi làm việc để khỏi bị rầy rà. Tôi rất ân hận vì đã có vài lần nóng nảy xúc phạm
anh. Giờ này trên hành tinh bao la này, không biết anh đang sống nơi đâu. Xin anh rộng
lòng tha thứ cho đứa em hỗn láo này. Tôi vẫn quý mến anh và cầu chúc anh một cuộc đời
an lạc, phù hợp với bản chất hiền hoà của anh..
Vào những thời điểm tƣơng đối dễ chịu, mỗi tốì chúng tôi thƣờng quây quần nghe
kể chuyện. Có ba ngƣời nổi tiếng về tài kể chuyện. Một anh tù chính trị còn trẻ gốc ở Ban
Mê Thuột mà tôi đã quên tên. Ngƣời thứ hai là Thiếu tá Phan Vĩnh Thánh (phi công L-
19) chuyên kể chuyện vui. Ngƣời thứ ba là Võ Xuân Hy23. Hy là cựu Hƣớng đạo sinh ở
22 Nguyễn Thi Ân hiện ở Utah
23 Võ Xuân Hy hiện ở Westminster, California
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 83
Huế; dáng cao cao, đẹp trai và dễ mến. Hy kể chuyện rất có duyên và hấp dẫn. Anh
thƣờng đệm hai tiếng “biết chƣa” nhƣ ta thƣờng dùng “you know” khi nói chuyện bằng
Anh ngữ tại Hoa Kỳ. Từ truyện kiếm hiệp Kim Dung đến các loại truyện trinh thám kiểu
Hoàng Hải Thủy. Anh thuộc lòng từng tên nhân vật, từng chi tiết; mà có khi anh còn
thêm thắt cho tăng phần hấp dẫn.
Cả hai anh Thiên Ân và Xuân Hy đều là những sĩ quan bất khuất và tƣ cách vững
vàng. Họ là những tấm gƣơng cho nhiều anh em khác noi theo.
Vào giữa năm 1980, trại cho gọi khoảng 40 ngƣời để yêu cầu viết lý lịch chi tiết,
mà chúng tôi gọi đùa là “tiểu sử đời tù”. Họ cung cấp giấy bút không hạn chế, và cho thời
gian cũng vô hạn:
- Các anh cứ thư thả, suy nghĩ cho kỹ. Viết cho thật đầy đủ, thật chính xác, thật
nhiều chi tiết về cuộc đời mình từ khi sinh ra cho đến ngày hôm nay. Đừng giấu giếm
điều gì, vì cách mạng đã biết hết về các anh.
Biết hết rồi thì bắt viết làm gì? Rõ xạo. Tuy nhiên, chúng tôi cũng cứ lợi dụng thời
gian này để khỏi đi ra ngoài cuốc đất; ở trong trại lại có dịp “ca cóng”24, tha hồ liên lạc
tiếp xúc trò chuyện với các anh từ các nhà khác tụ họp lại.
Vì không có ai theo dõi ra mặt, chúng tôi cứ lề mề lo chuyện riêng tƣ cho đến gần
9 giờ sáng, mới đem giấy viết ra bắt đầu. Đến chừng ba bốn giờ chiều là kéo nhau xuống
nhà bếp đun nấu thức ăn.
Chuyện thửa còn bé thơ rồi đi học tiểu học thì mấy ai nhớ đƣợc. Thay vì viết các
chi tiết hệ trọng, chúng tôi viết ba hoa những đoạn văn tả cảnh, tả tình lê thê kéo dài hàng
chục trang giấy. Vì trại ra chỉ tiêu mỗi ngày phải viết vài ba trang, tôi đã viết với khổ chữ
lớn mà đứng xa chục mét vẫn có thể đọc đƣợc. Lại viết hàng đôi, nên mỗi trang nhiều
lắm chừng vài chục chữ.
Ba tuần sau, trại đã thấy âm mƣu kéo dài của chúng tôi, nên bắt chúng tôi phải tập
trung lại trong những nhà ăn và không cho đi đâu cả.
Nhiều anh đã chán nản bỏ cuộc. Họ viết vội vàng cho xong rồi giao nộp. Từ gần
bốn chục anh, chỉ còn lại khoảng năm anh. Cán bộ trực trại xách còng vào còng chân
chúng tôi vào chân bàn từ sang cho đến chiều để chúng tôi khỏi chạy lui chạy tới, ca cóng
linh tinh.
Có lẽ tôi đã viết hơn trăm trang giấy mà vẫn chƣa nói hết giai đoạn ở quân ngũ.
Chỉ riêng việc tả cảnh Đà Lạt, tôi đã xài hết hơn mƣời trang giấy. Sau khoảng 40 ngày,
chỉ còn lại Phạm Chí Thành và tôi. Rồi trại mất kiên nhẫn trƣớc, ra lệnh chúng tôi ngƣng
viết, trở về đội đi lao động nhƣ cũ.
Phạm Chí Thành đã ở xà lim nhiều hơn ở tập thể trong suốt tám năm tù, nhƣng
không biết tại sao đã không chịu đi định cƣ trong chƣơng trình Tị nạn HO. Đến nay, sau
gần 20 năm, anh mới làm đơn xin đi. Nhƣng do rắc rối nào đó, anh bị ngƣời phỏng vấn
của Ủy Ban tái xét từ chối vì họ nghi giấy tờ giả mạo.
24 Ca cóng chỉ việc nấu nƣớng.
♦ Đỗ Văn Phúc 84
Có lẽ chúng tôi phải soạn một bộ “Who‟s Who in Prisons” mới kể hết những
ngƣời tù công chính trong các trại giam của Cộng Sản, những ngƣời mà ngày nay gặp lại,
chúng tôi rất hãnh diện vì đƣợc từng quen biết với họ.
Điều đáng khâm phục không phải chỉ vì họ công chính, bất khuất; mà vì tấm lòng
son sắt đối với lý tƣởng sống mà họ từng theo đuổi, cho dù trong hoàn cảnh hoàn toàn vô
vọng.
Ngày về giải phóng Sài Gòn đối với chúng tôi giờ chỉ còn trong ƣớc mơ.
"Tôi đã gặp em, bỡ ngỡ tình cờ.
Đôi mắt nai tơ, đến từ thành phố.
Ngục tù tối tăm, nói với cuộc đời,
Sài Gòn có vui, Sài Gòn có vui?
Em ngước nhìn tôi, cúi đầu nói nhỏ
Còn gì nữa đâu, thành phố mộng mơ
Sài Gòn dấu yêu, vẫn thường nhắc nhở
Sài Gòn chỉ vui khi các anh về
Tôi sẽ về, đòi lại quê hương đã mất,
Tôi sẽ về, cùng em lau khô giòng nước mắt
Đem tiếng hát cười, dâng đời khúc hát yêu thương
Cám ơn Sài gòn, Tôi sẽ trở về
Tôi sẽ về, quỳ bên Thánh giá bao dung
Tôi sẽ nguyện cầu, cho tình yêu và cuộc sống
Tôi sẽ cùng em, dạo chơi phố xá thênh thang,
Cám ơn Sài Gòn, tôi sẽ trở về
Sài Gòn dấu yêu, Sài Gòn dấu yêu
Tôi sẽ trở về"25
Phần 9: Tết Trong Tù
Ngƣời ta bảo rằng: Nhất nhật tại tù, Thiên thu tại ngoại. Tôi ở tù gần mƣời năm, từ
tháng 5 năm 1975 đến tháng 2 năm 1985, tổng cộng ba nghìn bốn trăm sáu mƣơi lăm
ngày, nhân lên một nghìn, vị chi là ba triệu bốn trăm năm. Nếu bỏ đi con số lẻ chẳng
thèm tính, thì tôi đã sống lâu hơn cụ Bành Tổ bên Tàu. Ðó là nhờ “lượng khoan hồng
nhân đạo của Ðảng và nhà nước Việt Nam Cộng Sản anh hùng, đỉnh cao nhất của trí tuệ
loài người, lương tâm nhân loại, vân vân và vân vân.” Cũng nhờ ân điển vời vợi đó, anh
em chúng tôi đƣợc hƣởng trọn bao nhiêu cái tết tù cô đơn, đói khát tƣởng ở tận cùng vực
sâu của nhân loại, con ngƣời dù cơ hàn đến đâu cũng không mƣờng tƣợng nổi.
25 Một đoạn trong bài hát “Sài Gòn Chỉ Vui Khi Các Anh Về” của Duy Trác.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 85
Ba năm tù đầu tiên, khi còn ở trong bàn tay quản lý của bộ đội, khách quan mà nói
thì cũng tƣơng đối khá. Vì bộ đội Bắc Việt cũng chỉ là con em của dân, phải chịu thi hành
nghĩa vụ quân sự mà đi chiến đấu chết thay cho bọn đồ tể Hà Nội. Tuy đƣợc giáo dục
lòng hận thù sâu sắc đối với anh em quân sĩ miền Nam, những cán binh cấp thấp vẫn tỏ ra
chút gì phóng khoáng hơn. Nhất là sau thời gian tiếp xúc thấy anh em quân nhân miền
Nam không giống nhƣ hình ảnh họ biết qua tuyên truyền của Hà Nội. Họ cƣ xử nhẹ
nhàng hơn. Thực tình mà nói, thì chính những ngƣời này cũng hiểu lầm về chính sách cải
tạo của đảng, họ cho rằng chúng tôi là những học viên, chỉ phải chịu qua một thời gian
ngắn là trở về cùng với họ chung lƣng đấu cật xây dựng Tổ quốc, bình đẳng với họ. Chỉ
có bọn lớn cấp, nham hiểm, tàn độc luôn úp mở về số phận chúng tôi.
Tết đầu năm 1976, khi chúng tôi ở trại K2, Long Khánh, nơi trƣớc đó là hậu cứ
của một Trung đoàn thuộc Sƣ đoàn 18 BB. Một vụ nổ dữ dội xảy ra những ngày gần Tết
phá hủy gần sạch các dãy nhà, gây thƣơng vong cho một số anh em chúng tôi và bọn lính
cai tù. Chúng tôi đƣợc gia đình thăm viếng lần đầu tiên sau 8 tháng xa cách. Những xúc
động, bồi hồi, hứa hẹn... Chúng tôi còn u mê, tin tƣởng ngày về không còn xa, khuyến
khích vợ con làm đơn từ lo bảo lãnh để mau đƣợc về đoàn tụ, dù phải chịu đi lập nghiệp
vùng kinh tế mới. Sau này, mới biết những lá đơn do vợ con mình lặn lội đi các nơi, hao
tốn bao thời giờ, tiền bạc (Thuở đó Cộng sàn sắp xếp lại các đơn vị hành chánh; muốn
chứng một lá đơn có khi phải vƣợt hàng trăm cây số, mất cả tuần lễ) đƣợc chúng xử dụng
làm toilet paper. Ôi bao tình cảm, nỗi niềm hy vọng đặt vào tờ giấy mỏng manh đã bị bọn
thú vật trắng trợn dày đạp lên. Ba năm đầu, gian khổ nhiều, có chết chóc, thƣơng tật do
phải làm những công tác lao động hiểm nghèo, nhƣng về ăn uống, tƣơng đối có khá.
Ngày Tết, có dủ thịt cá, bánh trái, thuốc lá và nhất là có chút thì giờ nhàn rỗi để cùng
nhau tâm sự, ôn kể chuyện gia đình, trao đổi nhau ƣớc vọng ngày xuân.
Nhƣng từ sau Tết 1978, khi bộ đội bàn giao quyền quản lý cho bọn bò vàng Công
an thì chúng tôi nhƣ bƣớc sụp một bƣớc dài xuống tận cùng mƣời tầng địa ngục. Ðến
đây, trang sử cuộc đời chúng tôi đã qua một bƣớc ngoặt vĩ đại, an bài với bao cay đắng,
tuyệt vọng. Ngày về sẽ là ảo ảnh, vợ con từ đây ngàn đời vĩnh biệt. Tuổi thanh xuân hoa
mộng từ đây bị chôn vùi nơi những vùng rừng thiêng, nƣớc độc. Bọn cán bộ nói thẳng ra
với chúng tôi: “Khi nào bò đực đẻ con thì các anh được về”. Chế độ tù khắc nghiệt
nhƣng không làm chúng tôi đau đớn bằng suy nghĩ về gia đình. Vợ con bé bỏng, mẹ già
gần đất xa trời từ nay chỉ còn trong hoài niệm. Ngoài cái khổ cực về thể xác, chúng tôi
còn chịu cái đau đớn tủi nhục của sự đối xử không nhân tính của bọn thất học vô loài.
Chúng tƣớc đoạt của chúng tôi từ tƣ trang, thực phẩm cho đến nhân phẩm. Chúng đày
đoạ chúng tôi tệ hơn đối với loài súc vật, giam đói bỏ khát, và đem chút khoai mì ra
khuyến dụ lòng chính trực, lƣơng tâm của chúng tôi. Chúng tôi thắng, trong cuộc đấu
tranh cam go này, khi sức chịu đựng đến tận cùng mà một con ngƣời xƣơng thịt có thể
chịu đựng nổi. Biên giới của ngƣời anh hùng và kẻ hèn mạt là ở đây, đƣợc thử thách bằng
miếng cơm thừa của bọn cai ngục.
Ngày đầu tiên đƣợc chuyển ra trại giam công an, mở màn là cuộc khám xét hành
trang tận tình. Chúng tịch thu tất cả, tất cả, chỉ trừ chiếc chiếu rách, vài bộ áo quần tù in
chằng chịt dấu cải tạo. Thuốc men, thực phẩm bị tịch thu ráo trọi. Để rồi sau đó, chúng
♦ Đỗ Văn Phúc 86
phát ngày hai bữa khoai mì độc ăn không đủ bén môi với một muỗng nƣớc muối. Ăn nhƣ
thế, mà hàng ngày mƣời tiếng đồng hồ phơi mình ngoài nắng gắt hay những cơn mƣa
triền miên của miền Trung nghèo, khắc nghiệt, lao động cật lực với những chỉ tiêu phi lý
mà bọn cán bộ đặt ra. Dĩ nhiên chúng tôi biết cách đối phó để khỏi đem sức tàn của mình
phục vụ kẻ thù. Lúc thì giả đau, lúc thì đồng lòng lãng công, phá hoại hoa màu, dụng
cụ...Sau cơn đói kéo dài cho đến ngày gần Tết, bọn cán bộ, qua các tên tay sai nhà
trƣởng, thi đua trật tự, cho biết:
- Tết đến, Rờ Nượng khoan hồng Rân đạo (lại khoan hồng nhân đạo!) và sự quan
tâm của Nãnh đạo, các anh sẽ được ăn Tết đầy đủ. Trại cho mổ hai con bò, ba con Nợn,
có bánh đa, một gói thuốc Ná xây Rựng, kẹo Nạc, Rưa cải…
Nghe mà thèm chảy nƣớc miếng. Chiều ba mƣơi, nhà bếp tấp nập, tiếng dao thớt
cụp cụp nghe sao mà êm ái lạ, hƣơng thơm bay ngào ngạt. Ai nấy chuẩn bị chén bát để
lãnh phần. Kìa hai anh trực ngày đang khiêng thức ăn về, tiếng xôn xao nổi lên, chúng tôi
bắt bạn với nhau để cùng chia xẻ cái Tết tù hẩm hiu. Nhƣng buồn sao và thất vọng sao,
khi trong cái thau cỡ số mƣời chỉ lỏng bỏng những nƣớc và nƣớc; tận đáy thau có vài
miếng da bò cắt nhƣ miếng mứt dừa. Thau thịt “nợn” thì gồm những miếng xƣơng, tí
“nòng”, tí huyết. Thau “rƣa cải” thì lòng thòng nguyên cây cải dài từ ngọn cho đến cuống
rễ. Vì muốn đạt chỉ tiêu về cân lƣợng, bọn Cộng Sảnchỉ cho thu hoạch cây cải sau khi nó
ra hoa, đem về ngâm nguyên cây trong hồ nƣớc muối, sau khi nhúng vào một cái chảo
gọi là rửa qua. Quí bạn có khi nào nhai thử miếng vỏ xe đạp thì sẽ hình dung chúng tôi đã
ăn da bò nhƣ thế nào. Dƣa cải thì thật sự nó dai nhách nhƣ cái bao tải, nhai qua nhai lại
cho có chút nƣớc xong nhả ra nhƣ các bà cụ già nhai trầu. Chỉ có cục xƣơng heo, gặm
cho hết phần gân có dính tí mỡ, tí thịt, rồi cất đi. Ngày ngày cho thêm muối, kho lui kho
tới, và sau vài tuần cố gấng dùng mấy cái răng hàm đã khập khễnh, tiêu hoá luôn phần
mà cả con chó đói cũng chê. Chắc quí vị sẽ hỏi: “thế bao nhiêu thịt đi đâu?”. Thƣa, thịt
ngon thì giao cho nhà bếp tiểu táo của bọn chỉ huy trại, thịt vừa thì đại táo của bọn cán
bộ, thịt bạc nhạc thì bọn trật tự thi đua, nhà bếp thiếm xực.
Sau năm đó, hàng năm bọn Việt cộng cho phép gia đình ra thăm định kỳ nửa năm
một lần, và gửi quà theo đƣờng bƣu điện hàng tháng vì lý do đƣợc giải thích nhƣ sau:
- Nhà Lước Lói chung, và Trại Lói riêng có nhiều khó khăn, không No cho các anh
đầy đủ, vì thế cho phép các anh được nhận quà để có sức khoẻ.
Thế là Tết đến, một số nhỏ các anh có gia đình tƣơng đối khá ăn Tết rất ra chi. Họ
tụ tập với nhau từng nhóm năm, mƣời ngƣời hùn hạp làm đủ các thứ, mứt bánh, xào nấu
từ mƣời ngày trƣớc Tết, kéo dài cả mƣời ngày sau Tết. Chỉ tội nghiệp cho các anh mồ
côi, nằm đắp chiếc chăn rách, ôm bụng đói nghe những tiếng nhai nuốt nhồm nhoàm,
ngửi hƣơng vị thơm tho của cá thịt mà tủi cho thân phận mình. Chỉ những anh em nghèo
dễ dàng chia sẻ với nhau. Thƣờng, anh em chúng tôi ngồi tụm với nhau, kể ra vô số món
ăn ngon do mình tự sáng chế, ôi thôi dủ loại cao lƣơng mỹ vị, chúng tôi gọi là ăn hàm
thụ. Nhớ nhất là Phan công Danh, một nhạc sĩ, họa sĩ tài ba, chiều chiều làm bộ thơ thẩn
gần chỗ hội trƣờng, thấy vắng đôi mắt cú vọ của bọn trật tự, là nhanh nhƣ cắt, vặt lấy vặt
để mớ cỏ kiểng trồng làm hàng rào. Ðem về, ngâm với nƣớc muối làm thành một thứ
Salad độn cho đầy cái bụng lép. Những anh bạo hơn thì làm bộ khai bệnh, trong lúc ngồi
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 87
chờ xin thuốc, vọt ra vƣờn thuốc Nam hái trộm các loại rau
do bọn y tá trồng vừa làm thuốc “dân tộc” vừa để cải thiện
bữa ăn của họ.
Gần ngày Tết, bọn cán bộ thƣờng yêu cầu anh em làm
cho chúng lồng đèn. Tôi vốn khéo tay, đƣợc đội nhờ ở nhà
làm, khỏi ra lao động. Dùng bất cứ thứ gì kiếm đƣợc, vì bọn
cán cũng nghèo, không mua nổi giấy màu, mực viết. Màu thì
dùng lá cây làm màu xanh, hoa mồng tơi làm màu tím, thuốc
đỏ làm màu đỏ, kí ninh làm màu vàng. Giấy thì lƣợm lặt đủ
thứ dán lại. Tôi ở nhà, lợi dụng thời gian nghỉ ngơi, lén nấu
nƣớng ăn uống, lâu lâu bày giấy, hồ ra kẻo tên cán nóng ruột
mò vào xem. Ngày giao nộp, tên cán vui vẻ cho anh em nhổ
khoai mì, nấu một nồi ăn “bồi dƣỡng” tại nơi lao động, trong
khi anh ta vào trại để lấy lồng đèn. Tội nghiệp, khi tôi đƣa
cho anh cái đèn, vẻ thất vọng hiện lên rõ rệt, vì cái lồng đèn méo mó, màu thì nguệch
ngoạc, tối tăm. Anh cán bộ vội trở ra, trút cơn giận dữ đạp đổ thùng khoai mì sắp chín.
Thế là ba mƣơi anh em đành tiu nghỉu nhìn những củ mì H 34 lăn lóc giữa đất đá. Sau
này một vài anh em trách tôi, nhƣng biết làm sao!!!
Phần 10: Tù Trong Tù
Trong căn phòng tối mịt mù này, tôi không còn ý thức rõ rệt về thời gian. Tôi
chẳng nhớ đã bị đƣa vào cùm nơi đây bao nhiêu ngày rồi. Dễ cũng đến hơn hai tháng chứ
không ít đâu. Những ngƣời tù thay phiên nhau vào ra ở phòng hai bên đã nhiều bận mà
tôi thì vẫn cứ trụ trì trên chiếc bệ xi măng lạnh cóng này; với hai cổ chân xích cứng vào
thanh sắt 12 li bằng hai chiếc cùm xoắn oan nghiệt.
Mỗi ngày, tên cai tù cùng một tên trật tự vào đƣa cơm một lần. Theo thông lệ là
phần ăn trƣa. Có lúc chúng đem vào khoảng 9 giờ sáng, khi nhà bếp vừa ra chảo bánh
khoai mì đầu tiên. Có khi mãi đến giờ lao động buổi chiều mới nghe tiếng dép lẹp kẹp
của chúng. Hai mƣơi bốn tiếng đồng hồ chờ đợi, chỉ để nhận khi thì vài lát khoai mì luộc,
khi thì một góc chiếc bánh cũng bằng bột khoai mì chỉ nhỏ bằng phần tƣ bao thuốc lá.
Chẳng phải vì đói mà chúng tôi mong sớm đến bữa ăn đâu. Chẳng qua là muốn cho ngày
tháng qua mau kẻo nằm mãi trong xà lim cũng buồn chán và kiệt sức quá đỗi.
Tôi vào ra xà lim nhƣ ngƣời ta đi chợ. Ở cái trại Xuân Phƣớc này, một chút vi
phạm cũng đủ là cớ để bọn cai tù đọc bản án cùm 7 ngày, mƣời lăm ngày nhƣ chơi. Chỉ
cần tên ăng ten nào đó hót bậy một câu với cán bộ quản giáo, là thấy trƣớc mắt hàng
tháng dài trong nhà đá lạnh lẽo. Phân trại E chứa khoảng gần 700 tù nhân cải tạo. Ða số
là thành phần quân nhân; có khoảng mƣời lăm phần trăm là các anh bị bắt sau 1975 do
các hoạt động chống đối. Một số thuộc nhóm Vinh Sơn, một số thuộc lực lƣơng Fulro bị
bắt từ các tỉnh Tây Nguyên đƣa về. Xung quanh phân trại E là các phân trại chứa tù hình
sự có án từ mƣời lăm, 20 năm đến chung thân, tử hình. Ði sâu vào phía núi khoảng 10
cây số là phân trại B, giam giữ các quân cán chính mà theo Cộng Sản là thành phần nguy
♦ Đỗ Văn Phúc 88
hiểm nhất. Tôi đã ở phân trại E gần năm năm, sau ba năm chuyển vòng vòng từ các trại ở
Long Khánh, Biên Hoà ra Hàm Tân. Cứ mỗi lần chuyển trại là thấy bị đẩy xuống thêm
một tầng của địa ngục; là thấy ngày về một xa xôi, và đi dần đến tuyệt vọng. Coi nhƣ
chôn chặt cuộc dời trong cái thung lũng khỉ ho cò gáy này thôi. Ba năm sau cùng, tôi
cũng đƣơc ƣu ái cho vào phân trại B để nếm cho đủ mùi khổ nhục trần gian trƣớc khi
lãnh tờ giấy ra trại trở về với gia đình sau đúng 10 năm tròn làm kiếp tù.
Mấy ngày trƣớc đây, tên cán bộ an ninh vào mở cùm dẫn tôi ra làm việc. Làm việc
có nghĩa là bị hỏi cung trong một không khí vừa hăm doạ vừa vuốt ve. Khi thanh sắt vừa
đƣợc kéo ra, tôi nhanh chóng tháo cùm để cho hai chân vội vàng hƣởng ngay cái giây
phút nhẹ nhàng hiếm có. Chiếc cùm do chính tên cán bộ lựa chọn sao cho siết cứng vào
cổ chân, đã làm rách da ở phía nhƣợng chân tôi. Chỉ nửa giờ sau khi bị cùm là có ngay
cảm giác đau đớn tột độ. Hai lòng bàn chân úp sát vào vách không cho phép tù nhân ngồi
thẳng dậy. Chỉ có hai vị thế. Một là nằm dài ra, hai là gƣợng nhổm lên một chút. Sức
nặng của hai chân tì lên thanh sắt nhỏ 10 li, dần dần nhƣ một khối đá nặng làm tăng lên
sự đau đớn. Cơn đau này kéo dài ít lắm vài tuần lễ trƣớc khi cơn đói và lạnh làm cho tù
nhân gầy guộc nhanh chóng để cảm nhận sự lỏng lẻo của chiếc cùm.
Bị đƣa ra hỏi cung cũng là một điều may mắn. Không cần biết những gì đang chờ
đợi trong căn phòng u ám kia, sau khuôn mặt gian xảo, độc ác của những tên cán bộ an
ninh trại. Chỉ cần cho đôi chân đƣợc thoải mái vài giờ đồng hồ. Ðƣợc ra ngoài nhìn thấy
ánh sáng mặt trời, hít thở chút không khí trong lành, và nhìn thấy đƣợc sinh hoạt của anh
em là vui lắm rồi. Nhất là một dịp để vục mặt xuống uống cho đã thèm từ bất cứ nguồn
nƣớc nào. Có khi là vũng nƣớc đọng nơi góc tƣờng, có khi là từ chảo nƣớc rửa cạnh nhà
bếp. Cũng có khi may mắn, ngắt đƣơc cọng rau sam, rau dệu ven đƣờng. Ðến rau trai dai
nhách cũng không chừa.
Tuy có các vƣờn rau bát ngát xung quanh trại do anh em tù ngày đêm chăm bón,
nhƣng suốt năm dài, hoạ hoằn lắm chỉ đƣợc ăn vài ba bữa có rau tƣơi. Mà lại là các ngọn
rau đã già dai nhƣ giẻ rách. Thứ nào non mềm thì thu hoạch đƣa ra nhà bếp cán bộ hết
rồi. Anh em tù phải tự cải thiện lấy bằng các loại rau rừng hay lẹ tay chôm nhẹ từ các
luống rau. Ða phần là chẳng rửa ráy gì, cho nhanh vào miệng nuốt vội kẻo bị cán bộ bắt
gặp là mang hoạ vào thân. Ngƣời bên ngoài đã thế, thì ngƣời trong xà lim càng thảm hại
hơn. Chất rau, chất ngọt, chất thịt là những thứ chỉ có trong giấc mơ của ngƣời tù. Ngay
cả nƣớc uống, tù nằm xà lim cũng chỉ đƣợc cấp cho vừa đủ nhấp thấm môi. Mỗi ngày
chừng một phần tƣ lon nƣớc, đong ra đƣợc ba bốn muỗng canh thôi.
Vì thế, cứ đƣợc mở cùm ra ngoài là vui rồi. Ðối phó ra sao ta sẽ liệu tính. Phải tìm
cách để kéo dài thời gian hỏi cung; phải tìm cớ để đƣợc ra thêm, dù phải căng thẳng
chuẩn bị để khỏi bị sơ hở, sa bẫy bọn an ninh mà hại cho bạn bè hay chính bản thân
mình.
Chút kinh nghiệm mà anh em chúng tôi truyền nhau là cứ chối, chối phăng tất cả,
ngay dù có bị chúng nó nắm đƣợc đầu dây mối nhợ. Vì có nhận tội, thì cũng bị cùm tiếp
tục để cho chúng khai thác dài dài để mong truy ra thêm nhiều vấn đề khác. Mà có chối
thì cũng bị giam thêm cho đến khi nào chúng thấy không thể khai thác gì đƣợc. Khi thân
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 89
xác sắp kiệt quệ, nghĩa là khi tên cán bộ đánh giá cái thân tàn ma dại kia không cho ra thì
sớm muộn cũng bị tử thần lôi đi. Ðó là lúc chúng vêu mồm khoe khoang cái nhân đạo
của đảng, của cách mạng cho ra khỏi cùm để học tập, lao động cho sớm tiến bộ. Chẳng
phải chúng coi trọng cái sinh mạng khốn khổ của ngƣời tù đâu. Nhƣng có những cái chết
mà chúng thấy không cần thiết bằng để cho sống lây lất mà lao động làm tôi mọi cho
chúng cũng nhƣ một thứ lợi khí tuyên truyền để làm ổn định trật tự trong trại giam.
Lần nào ra làm việc thì tên cán bộ cũng cho ngƣời đem vào một bát cơm trắng, có
chút thịt từ nhà bếp cán bộ. Ðặc biệt là có vài điếu thuốc thơm. Có anh em tù nhân khẳng
khái không thèm nếm bát cơm ngon lành đó. Có anh cho rằng ăn thì ăn, mà cứng đầu thì
cứ cứng đầu. Tội gì không ăn để cho cơ thể có chút sinh lực mà chịu đựng. Tôi đã ra làm
việc tổng cộng ba lần trong thời gian bị cùm ba tháng vào dịp Giáng sinh năm 1979 vì tội
chống đối. Ngày đầu tiên vào cùm, chúng lột sạch trên ngƣời chỉ chừa bộ áo quần tù bằng
vải mỏng màu xám tro. Không chăn, không chiếu, không cả chiếc mù xoa, đôi dép. Trong
cơn lạnh mùa đông của núi rừng, ngày đêm co ro run cầm cập. Cố nhắm mắt cho qua
ngày đêm dài dằng dặc cũng không xong. Tấm lƣng chịu lạnh riết rồi cơ quan bài tiết
cũng bị hƣ luôn, không tự kiểm soát đƣợc việc tiểu tiện. Tự dƣng thấy ƣớt mông là biết
mình đái; thấy chất nhờn chảy ra trong quần là biết mình đã xuất tinh. Lần đầu, tên cán
bộ Hiến gọi tôi ra khoảng mƣời lăm ngày sau khi vào xà lim, tôi đã đem chuyện Hồ Chí
Minh cởi áo lạnh cho tù binh Pháp mà thuyết phục y; so sánh giữa kẻ thù ngoại chủng và
ngƣời “trại viên cải tạo” đồng màu da để mong y có chút nhân tố nào còn sót lại trong
thâm tâm. Ðêm đó, khi trở về nhà cùm, tôi đƣợc tên trật tự quẳng vào cho chiếc chiếu. Ðó
là giây phút hạnh phúc tuyệt vời nhất. Hoá ra hạnh phúc của con ngƣời thật đơn giản và
mang tính tƣơng đối. Những ai sống sang giàu, nhung lụa có bao giờ tƣởng tƣợng đƣợc
một muỗng cơm, một bát nƣớc, một tấm chiếu rách là cả một thiên đƣờng của những
ngƣời cùng khổ.
Nhờ tấm chiếu đó, tôi yên thân đƣợc thêm một thời gian để chịu đựng cơn đói và
khát. Hai lần ra làm việc sau này cũng chẳng bên nào thắng lợi. Tôi chẳng đòi hỏi đƣợc
thêm gì, cũng chẳng nhƣờng một bƣớc nào. Vì quả tình thì có gì mà khai với báo ngoài
việc tôi đã hành động chống đối và chịu sự trừng phạt đến mức
này. Việc anh em bên ngoài âm thầm tổ chức sinh hoạt Giáng
Sinh, viết khẩu hiệu dán đầy phòng giam, tôi biết rõ các bạn tôi
ai hô, ai ứng. Chẳng Phạm Ðức Nhì, Nguyễn Tú Cƣờng, thì
Hoàng Ngọc Thủy, Phạm Văn Hải, Huỳnh Văn Bá Vạn chứ còn
ai vào đây. Nhƣng tôi nằm trong cùm thì tại sao mà hỏi tôi? Mà
nếu tôi ở ngoài thì có bắn chết, anh em tôi cũng chẳng khai nhau
ra. Ai xui bị tó thì rán chịu một mình. Tụi Quang què, Cao H.
V., Dƣơng Ð. M. thì bị coi nhƣ chó ghẻ; ai chơi với chúng mà
chúng biết đầu dây mối nhợ. Tiếc là những năm sau cùng, Ngô
Văn L. phản thùng. Từ nhân vật tranh đấu rất anh dũng đã trở cờ
làm ăng ten khi bị đƣa vào phân trại B. Có lẽ thời gian tù lâu quá
làm cho anh ta mỏi mòn, tƣởng có thể lập công mà về sớm.
♦ Đỗ Văn Phúc 90
Phần 11: Mưu Sinh Trong Trại Tù
Khó mà nói cho thật hết hay thật rõ ràng để cho mọi ngƣời thấy đƣợc những đày
ải, khổ nhục mà những ngƣời tù nhân phải chịu đựng nhiều năm trong các trại tù cải tạo
sau khi miền Nam bị Bắc Việt chiếm đoạt. Những ngƣời bị giam giữ này lại không phải
là thành phần hình sự, can án cƣớp của giết ngƣời; mà là hàng trăm ngàn quân nhân, viên
chức từng phục vụ trong chính quyền Cộng hoà Việt Nam đối kháng với Cộng Sản miền
Bắc. Họ đƣợc Cộng Sản gọi bằng mỹ danh là các trại viên học tập cải tạo, nhƣng thực ra
là các tù khổ sai vô hạn định mà chủ trƣơng cải tạo chỉ là một sự trả thù dã man của
những ngƣời thắng thế đối với kẻ bại trận.
Ai đã đọc qua cuốn sách Quần Ðảo Ngục Tù (The Gulag Archipelago) của
Alexander Solzhenitsyn hay đã xem cuốn phim Papillon do tài tử lừng danh Steve
McQueen đóng thì chỉ mới hình dung đƣợc một phần những điều mà những ngƣời tù tại
Việt Nam sau 1975 phải chịu đƣng. Tuy rằng hàng trăm trại cải tạo dựng nên từ Bắc vào
Nam vào cuối thế kỷ 20, nhƣng tất cả đều mang bản chất man rợ của thời Trung cổ và
những sự tra tấn, khủng bố tinh vi hơn của Gestapo thời Ðức Quốc Xã.
Ngoài con số ngàn đã chết trong tù vì bệnh hoạn không thuốc men chữa chạy, vì
kiệt sức do lao động khổ sai mà không có bồi dƣỡng, vì bị tra tấn hành hạ, biệt giam;
những ngƣời tù còn lại đã sống sót do nuôi dƣỡng một tinh thần lạc quan, hy vọng và biết
cách đối phó trong từng trƣờng hợp khó khăn.
Chúng tôi là 5 anh em sĩ quan từng sinh hoạt trong các đoàn hƣớng đạo Huế cùng
chung một phân trại E, trại A-20 Xuân Phƣớc. Ðó là Võ Trịnh Xuân, Cái Trọng Ty, Võ
Xuân Hy, Trần Văn Chung và tôi. Không nhớ trong trƣờng hợp nào, và lúc nào anh em
chúng tôi đã nhận ra nhau. Có lẽ do cái phong thái rất Hƣớng đạo của nhau chăng?
Chúng tôi chƣa hề quen nhau ngoài đời cũ. Nhƣng một khi đã đƣa những bàn tay trái nắm
chặt lấy nhau, chúng tôi liền trở thành thân tín và sẵn sàng thổ lộ cho nhau những suy tƣ
mà không hề e dè lo lắng nhƣ khi nói chuyện với các anh em khác. Trong những thời
điểm khủng bố căng thẳng nhất, chúng tôi chƣa thấy anh em hƣớng đạo nào làm điều sai
quấy vừa về đạo lý, vừa về lý tƣởng chính trị. Chƣa thấy anh em nào bán rẻ tƣ cách vì
miếng ăn trong khi cơn đói, thèm vật vã. Chƣa thấy anh em nào chịu quỵ lụy để đƣợc
hƣởng đặc ân từ cán bộ nhà giam. Chúng tôi đã thực hiện trọn vẹn ba lời hứa và 10 điều
luật Hƣớng đạo. Và chính nhờ sự giáo dục tinh thần và kỹ năng của Hƣớng đạo, mà
chúng tôi đã vƣợt thắng những trở ngại thách thức mà đủ đánh gục những con ngƣời
trung bình.
Các em tráng sinh và thiếu sinh tại Hoa Kỳ chắc không có dịp nào va chạm những
khó khăn quá mức để cần học hỏi kinh nghiệm của chúng tôi ở trong tù. Nhƣng tƣởng
cũng nên kể ra để ôn lại chút kỷ niệm mƣu sinh trong trại cải tạo để các em thấy đƣợc
khả năng ứng phó của con ngƣời trong những điều kiện ngặt nghèo nhất.
Trong tù thì đói triền miên năm tháng. Chất bột căn bản là khoai mì công nghiệp
giã nhỏ đúc thành bánh cỡ bằng gói thuốc lá, hay xắt lát và phơi khô. Ngày có hai bữa
mỗi lần là một cái bánh hoặc chục lát khoai mì đã luộc chín. Buổi sáng trƣớc giờ di lao
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 91
động, tù đƣợc phát chút ít lát khoai mì luộc. Tuy nhiên, tiêu chuẩn không đồng đều, mà
tùy thuộc vào sự đánh giá hàng tháng của cai tù về các mặt lao động và chấp hành nội
quy. Có ngƣời ăn một cái bánh rƣỡi, có ngƣời chỉ đƣợc ba phần tƣ cái bánh. Thức ăn thì
quanh năm chỉ toàn là nƣớc muối. Không rau, không thịt cá trừ ba ngày lễ chính: Tết
nguyên đán, 2 tháng Chín, và 30 tháng Tƣ.
Ðói nhƣ thế nên tù nhân phải tìm mọi cách để tự “cải thiện”. Hoặc lén bắt con
nhái, con rắn, chuột; hoặc vặt trộm mớ rau, tìm hái các loại cỏ ăn đƣợc. Nhƣng phải kín
đáo đừng để bị cai tù bắt đƣợc.
Việc cho thăm nuôi hay nhận quà từ gia đình không phải là quyền lợi của tù nhân
nhƣ thƣờng thấy ở các nƣớc tự do. Ðó là một thứ ân huệ mà ban quản lý trại tù dùng để
ràng buộc tù nhân phải làm việc hay tuân thủ các quy định của trại. Ngƣời tù bình
thƣờng, không có vấn đề với trại sẽ đƣợc phép nhận 10 kí lô quà mỗi tháng, hay đƣợc gặp
gia đình hai lần trong một năm. Dĩ nhiên với điều kiện là gia đình có đủ khả năng kinh tế
để mua quà hay đi thăm.
Dù có quà từ gia đình hay không, hầu nhƣ tất cả tù nhân đều có nhu cầu phải nấu
nƣớng. Ngƣời có quà thì nấu thêm chút cơm khô, hâm nóng thịt cá. Ngƣời không có quà
(chúng tôi gọi đùa là Con Bà Phƣớc) thì luộc chút rau, hay nấu giùm cho các anh có của
để đƣợc chia chút thức ăn. Khi ra hiện trƣờng lao động, thì cho cơm khô hay thức ăn vào
một cái lon gô; đặt ké vào bếp lửa của anh tù nhân nấu nƣớc sôi cho đội tù. Khi về trại,
thì phải nấu lén. Vì trại cấm hẳn việc nấu nƣớng trong nhà giam.
Tuy trại có quy định cho phép nấu nƣớng vào ngày chủ nhật mỗi tuần tại một nơi
nào đó ngoài phạm vi phòng giam. Quy định này cũng thất thƣờng nhƣ mƣa nắng.
Nấu nƣớng ngoài trời ngày chủ nhật tuy đƣợc phép
cũng chẳng thoải mái nhƣ khi chúng ta đi cắm trại đâu. Thì
giờ rất eo hẹp, chỉ vài mƣơi phút trƣớc khi điểm danh tối mà
phải làm sao cho chín nồi cơm, soong thịt. Có lúc trời mƣa
nhƣ trút, gió thổi ào ào tứ bề. Mặt đất ủng nƣớc, củi vụn ƣớt
nhƣ vừa vớt dƣới sông lên. Lửa mồi từ cục than lấy ở bếp trại,
chuyền tay nhau. Vừa nhóm đƣợc chút lửa là hơi nƣớc từ mặt
đất bốc lên làm tắt ngúm. Chúng tôi phải lót một lớp dày các
thứ khô ráo, chọn ba cục đá làm chân lò. Một hai anh cầm tấm
nylon che phía trên để một anh ngồi chồm hổm bên dƣới phì phò thổi lửa. Khói lùa vào
mắt cay xè nhƣng vẫn cố gầy lên ngọn lửa bằng cách châm thêm chất đốt bằng giấy báo
hay túi nhựa. Vừa thổi, vừa quạt, vừa lau nƣớc mắt. Nƣớc mƣa cứ tuôn ào xuống ƣớt
đẫm cả áo quần. Những kỹ năng học đƣợc từ thời thiếu niên đi Hƣớng Ðạo hay bài mƣu
sinh học đƣợc ở quân trƣờng nay mới có dịp đem ra áp dụng thực tế. Ngoài chiến trƣờng
có cam go cũng không đến nổi nhƣ trong trại tù, vả lại đã có anh lính hoả đàu quân lo cho
rồi.
Ðộc đáo nhất là nấu lén trong nhà. Anh em chúng tôi đều tự làm lấy mỗi ngƣời ít
nhất một cái lò vừa đủ cho cái lon guigoz. Lon guigoz là thứ nồi thông dụng nhất, có thể
đun nƣớc, nấu cơm hay kho thịt cá. Tù nhân làm một cái đai sắt và quai xách gắn vào
khoảng phía trên thành lon. Một lon guigoz cơm là phần ăn một ngày để tạm có sức khỏe
♦ Đỗ Văn Phúc 92
chịu đựng. Chúng tôi dùng một cái lon có đƣờng kính lớn hơn nhƣ cỡ lon cà phê thƣờng
thấy hiện nay tại các siêu thị tại Mỹ để làm lò. Có hai loại lò: lò than, lò đun hoả tốc.
Than vụn thì ăn cắp từ bếp trại, rƣới nƣớc cho tắt đi rồi cất dấu trong nhà giam. Hoả tốc
là loại nhiên liệu bằng bao nhựa gói đồ cuốn bên ngoài một nùi giẻ. Thứ nhiên liệu này
rất dễ cháy, cho nhiệt cao, nhƣng bốc khói đen ngòm và khét lẹt, và phải đƣợc khều luôn
để khỏi bị tắt ngũm. Lỡ xui lửa tắt, khói sẽ bay đầy nhà, mùi khét toả rất xa. Vô tình nhƣ
thể “lạy ông tôi ở bụi này” báo động cho bọn trật tự thi đua tìm đến để bắt quả tang.
Những ngƣời tù, khi nấu lén trong nhà thƣờng thủ sẵn một xô đầy nƣớc lạnh ở một
góc nhà. Ðƣợc báo động là nhúng cả cái lò dang cháy vào xô nƣớc. Có anh đẩy cái lò
than vào dƣới cái đòn rồi ngồi lên, làm mặt tỉnh táo đang chơi cờ hay làm một thứ gì đó
vô hại. Lửa nóng dƣới đít mà phải gồng mình chịu trận cho đến khi hết sự hiểm nguy. Tôi
cũng nhiều lần hú vía. Một hôm đang đun một lon nƣớc sôi để nấu mấy vắt mì thì nghe
tiếng tên trật tự vang lên ngoài sân:
- Có mùi hoả tốc, lại có anh nào nấu nướng linh tinh trong nhà.
Không kịp nhảy xuống dấu lò (và cũng quýnh quá chẳng biết dấu vào đâu), tôi cho
tất cả vừa lò vừa lon nƣớc gần sôi vào cái bao bàng (loại túi xách đan bằng lá các bà đi
buôn thƣờng dùng ở Việt Nam) và treo lên xà nhà. Khi tên trật tự đến gần, tôi đang làm
bộ căng thẳng với một nƣớc cờ chiếu bí. Trực, tên trật tự, dừng lại xem vừa hỏi:
- Ai đang nấu hoả tốc? Mùi khói bay đầy nhà.
Chẳng ai lên tiếng trả lời. Trực nhìn soi mói từng góc nhà vẫn không thấy gì trong
khi tôi ngồi bồn chồn vì lò hỏa tốc có thể tắt ngấm bất cứ lúc nào; và nếu thế thì khói sẽ
bay tuôn ra nhƣ khói tàu lửa. Một phần sợ cái lò nghiêng, nhựa và lửa sẽ tràn ra cháy
luôn cái túi; hoặc nƣớc sôi trào ra sẽ tạo nên âm thanh xèo xèo là thua cuộc.
Tên Trực tìm một lúc, không tìm thấy gì và cũng không hào hứng quan sát bàn cờ
mà chẳng ai động quân nên bỏ đi sau khi buông một vài đe dọa.
Ngoài cái nguy cơ dễ bị phát hiện, lò hoả tốc còn mang lại nguy hại cho sức khoẻ.
Vì mỗi ngày phải hít vào buổng phổi loại khói độc do sự cháy của chất hoá học tổng hợp.
Tuy nhiên cái đói là nguy cơ truớc mắt. Nỗi nguy xa không thắng đƣợc cái nguy gần. Vả
lại, trong khoàn cảnh khắc nghiệt này, liệu chúng tôi có sống sót cho đến ngày nhận lãnh
cái hậu quả của khói độc không mà lo với lắng!
Có lò, đã giấu giếm hàng ngày, rồi phải nghĩ cách giữ nó khỏi bị tịch thu mỗi khi
cán bộ khám phòng. Việc khám phòng xẩy ra hàng tháng, thƣờng là bất chợt để tù nhân
không phòng bị kịp. Ðang tập trung ở sân trại chờ đi lao động, thì bị gọi lần lƣợt từng nhà
trở về thu xếp hết hành trang đem ra sân. Tù nhân ngồi thành hai, ba dãy. Trải manh
chiếu hay tấm vải ra, lôi hết áo quần đồ đạc nhƣ bày bán chợ trời, rồi ngồi chờ cai tù và
trật tự đến khám từng ngƣời. Trong lúc đó, vài tên trật tự và tù hình sự sẽ vào nhà, lục lọi
không chừa một khe hở để tìm xem tù nhân có giấu giếm gì không. Một viên thuốc tây
nhỏ bằng nửa hạt đậu cũng không thoát với chúng nó. Ngoài sân, cai tù và trật tự nắn nót
từng món đồ, vạch miệng, sờ nách, lần háng để khám xét. Chúng tịch thu các thứ bén
nhọn, bật lửa, sách vở, những thức ăn bị cấm, và các loại không đƣợc phép dùng trong
nhà giam. Có khi chúng tịch thu luôn những vật đã cho phép nhận, nhƣ cơm khô, soong
nồi, viện lý do tình hình an ninh thay đổi. Nói chung, chúng khám xét và tịch thu rất tuỳ
tiện. Là thân tù, chỉ biết cam chịu, không biết khiếu nại cùng ai.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 93
Ấy thế mà nhiều anh em đã giữ đƣợc cái lò, ngay cả loại lò lớn kê đƣợc cái nồi
hai, nồi ba. Làm thế nào ƣ? Cứ tuân theo nguyên tắc tình báo: “Chỗ sơ hở nhất chính là
nơi an toàn nhất.” Tôi đã để cái lò chình ình ngay giữa sân, cạnh gốc dừa. Bọn trật tự ƣa
nhìn các nơi kín đáo, ngóc nghách mà chẳng mấy để mắt đến chỗ rất hớ hênh. Một
nguyên tắc khác đã giúp tôi giữ đƣợc bật lửa, con dao trong hàng năm trời. Ðó là: đừng
để bị khám thì sẽ không mất đồ. Trung sách là nắm bật lửa, con dao trong lòng bàn tay.
Chờ tên trật tự khám xong một nửa đồ đạc của mình rồi xin phép tên cán bộ cho xếp gọn
thứ đã khám vào túi. Lợi dụng lúc này, thả thứ quốc cấm vào túi xách. Thƣợng sách là
khi sắp hàng ngoài sân, nên ngồi ở khoảng giữa hay gần cuối. Sau một hồi khám xét, trật
tự và cai tù sẽ bắt đầu thấm mệt. Tù khám xong thu xếp đi vào đi ra tạo cảnh lộn xộn. Ta
cứ ung dung thu xếp đồ đạc cho vào túi và làm mặt tỉnh bơ đem túi xách ba lô trở vào
phòng nhƣ một ngƣời đã đƣợc khám xét xong. Ðừng nói con dao cái bật lửa; ngay cả cây
súng lục (nếu có) cũng dấu đƣợc. Miễn là có bản lãnh và bình tĩnh.
Chúng tôi đã từng đem vào trại cả buồng chuối, bó củi, chục củ khoai lang mà
không hề bị tịch thu khi bị khám xét ngoài cổng trƣớc khi nhập trại.
Năm 1979, khi trại mua trồng hàng ngàn cây dừa con; chỉ có lác đác vài cây sống
và lớn lên. Ðại đa số trái dừa giống chui vào bụng tù nhân. Chúng tôi bẻ cây con cắm
xuống đất, lấy trái dừa ăn tại chỗ hoặc mang về phòng nạo lấy cơm dừa và mộng dừa.
Hàng trăm vỏ và gáo dừa cứ tống lên trần nhà phi tang mà cả năm sau, bọn trật tự mới
tìm thấy.
Mƣu sinh trong trại tù còn nhiều hình thái khác, để ứng phó trong nhiều lãnh vực
nhƣ sức khoẻ, tâm lý, sinh lý, vân vân. Tất cả đều nhằm vào mục đích tự thích nghi với
các điều kiện khắt khe để sống còn trong một thời gian tù rất dài, có khi gần cả đời ngƣời
nhƣ trƣờng hợp nhà thơ Nguyễn Chí Thiện, Phạm Trần Anh hay tiến sĩ Nguyễn Hữu
Luyện.
Cái đói khát và sự khủng bố về tinh thần lẫn vật chất trong nhà tù Cộng Sản vƣợt
quá giới hạn chịu đựng của con ngƣời. Phải có một ý chí, một bản lãnh vững vàng mới
giữ đƣợc tƣ cách, không bị kéo xuống hàng một sinh vật giành giật, xâu xé nhau vì miếng
ăn. Những ngƣời có thăm nuôi, có của ăn dồi dào đủ hƣơng vị dễ dàng bĩu môi lắc đầu
khi thấy bạn đồng cảnh mình đánh cắp củ khoai, con gà, hay vặt ngọn rau của trại, của cai
tù. Trên quan điểm chính trị và đạo lý thông thƣờng, lấy của kẻ thù đang đày đoạ mình để
nuôi sống bản thân không có gì là sai trái cả. Chúng tôi đã thấy những ngƣời giàu có đã
bán mình vì chút ân huệ của trại; ngƣợc lại cũng thấy những anh em nghèo đói mà tự chế
và tự thắng đƣợc nhu cầu bản thân, nổi bật lên nhƣ những tấm gƣơng cao quý.
Dĩ nhiên, con ngƣời ít nhiều có một bản năng thích ứng do thiên phú; nhƣng sẽ trở
nên dễ dàng hơn nếu có kinh qua một quá trình đào tạo từ các phong trào sinh hoạt thanh
niên nhƣ Hƣớng Ðạo, hay đuợc chuẩn bị từ các khoá học trong quân ngũ. Nhƣng có
những yếu tố rất quan trọng, đó là lòng tự trọng cá nhân, niềm tự hào của quá khứ xuất
thân và sự ràng buộc của những giáo dục gia đình, hƣớng đạo, quân ngũ đã giúp cho anh
em chúng tôi đứng vững vàng trong hoàn cảnh oan nghiệt.
♦ Đỗ Văn Phúc 94
Phần 12: Không Nơi Ẩn Nấp
Ở các trại khác còn nghe chuyện tù trốn thoát chứ tại Xuân Phƣớc thì con kiến
cũng không ra lọt. Ðể phòng ngừa tù trốn trại, bọn cán bộ cấm ngặt gia đình tiếp tế các
thực phẩm khô. Những đội tù gồm quân nhân chế độ cũ chỉ đƣợc lao động quanh quẩn
gần trại; bao quanh là các đội hình sự. Khi xuất trại, dù mƣa hay nắng, anh em phải đi
chân đất. Mùa hè, cơn nắng miền trung nung cháy con đƣờng đất, bƣớc chân đi nhƣ dẫm
lên than hồng. Mùa mƣa, đƣờng sá ngập bùn lầy lội, trong lúc bọn cán bộ ngồi trong căn
nhà lô, ăn uống lu bù, thì anh em tù vẫn phải làm việc. Bọn Việt cộng dùng sự tắm rửa
nhƣ một ân huệ cho những ai làm đủ chỉ tiêu trong ngày; dù là tắm vội vàng trong một
khúc suối đọng, nƣớc quậy lên đen ngầu toàn rác rƣởi pha với phân ngƣời. Trƣớc khi ra
khỏi trại, các đội phải ngồi chờ đến phiên, là lúc bọn thi đua đảo qua đảo lại kiểm soát
xem có ai mang theo thứ gì không. Chúng tôi chỉ đƣợc mang theo một bình nhựa đựng
nƣớc uống mà thôi. Khi nhập trại lại một màn lục soát rất kỹ, xem tù có hái trộm rau trái
hay mang vào những vật cấm. Việc xét phòng xảy ra thƣờng xuyên hàng tháng. Tuy vậy
trong chúng tôi vẫn có ngƣời dấu đƣợc con dao, hộp quẹt, giấy mực... Hoá ra chỗ lộ liễu
nhất vẫn là chỗ kín nhất. Có lần tôi để chiếc lò than (chúng cấm nấu nƣớng trong phòng)
chình ình ngay giữa sân mà không tên nào phát hiện. Trốn, thì cũng nhiều anh trốn,
nhƣng thoát thì không. Ða số là bị bắt lại ngay quanh quẩn trong địa phƣơng vì dân ở đây
họ sẵn sàng báo cho công an để đổi lấy thực phẩm. Ði ra xa thì không phƣơng kế mƣu
sinh. Ðâu cũng là núi, rừng. Nƣớc thì độc, trái cây không có, thú rừng cũng không. Rừng
phía tây chạy ngút ngàn về hƣớng Phú bổn; rừng phía Nam dẫn vào trại tù A-30 chẳng
kém phần dã man; ra Bắc thì lọt vào khu căn cứ du kích cũ của chúng, chỉ thấy toàn
những khuôn mặt thù nghịch. Năm 1980, có mƣời bốn anh em (trong đó có Trung Úy
Trần Lƣu Úy, phi công F-5; Đại Úy Lê Thái Chân, Pháo binh Dù) thoát khỏi trại, giết
một tên chủ tịch xã ngƣời thƣợng, cƣớp súng đi về hƣớng Phú Bổn; nhƣng sau đó bị du
kích Thƣợng truy đuổi và bắn chết hết, chỉ còn Lê Thái Chân bị bắt về chịu án 18 năm.
Có lần, một anh bên hình sự trốn về đƣợc gần sáu tháng, trốn lên miệt rừng làm rẫy, cũng
bị bắt lại. Trại này có đủ cán bộ và thì giờ cộng với sự kiên nhẫn, chúng mò về tận quê
nhà ngƣời tù, phục kích hàng tháng trời cho đến khi bắt lại mới thôi.
Nhớ lại những ngày đầu tiên, ngay sau khi Việt cộng cƣỡng chiếm miền Nam,
chúng cho trƣng bày những hình ảnh trong trại tù Côn sơn mà chúng gọi là “tội ác Mỹ
Ngụy”. Hình ảnh ngƣời tù bị nhốt trong những chuồng cọp, bị tra tấn đánh đập... Chúng
viết những lời lẽ rất khích động về việc ngƣợc đãi tàn nhẫn do chế độ Việt Nam Cộng
Hoà hành xử đối với tù phiến cộng. Nhìn kỹ mới thấy những tấm hình đó rất cũ, chụp từ
thời còn mồ ma thực dân Pháp, với những ngƣời lính cai tù mặc chiếc quần sọt rộng
thùng thình, trên đầu đội mũ vải rộng vành của lính viễn chinh. Tất cả những gì xấu xa
mà chúng có, chúng đều gán cho ta; còn dành về phần chúng những gì cao quý nhất, tốt
đẹp nhất. Thời chiến tranh, chúng ta đã tôn trọng Công ƣớc Geneve về việc đối xử với tù
binh. Chúng ta trả chi phí ba dollars mỗi ngày cho một ngƣời tù binh. Họ tổ chức lấy ban
kiểm thực, đƣợc quyền từ chối những thực phẩm thiếu chất lƣợng. Mỗi tuần phải cho họ
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 95
hai bữa ăn ngọt, hoặc chè, hoặc bánh. Ðau ốm thì có cả container thuốc tây để điều trị.
Tôi nhớ có lần gặp chuyến bay chuyển tù từ Saigon ra Ðà Nẵng, ngƣời tù Cộng Sản đƣợc
phát bữa trƣa gồm bánh mì và cá hộp Sumaco hoặc một khoanh chả lụa. Những ngƣời
này khi đƣợc trao trả về Bắc sau Hiệp định Paris có lẽ không dám nói ra sự thực. Vì trong
chế độ Cộng Sản, ai nói điều tốt cho kẻ địch là phản động. Ðối với tù nhân là cán bộ, du
kích miền Nam, tuy không đƣợc hƣởng quy chế tù binh, có thể bị đánh đập ngay khi vừa
bị bắt để tra vấn. Nhƣng một khi đã chuyển vào nhà giam, nếu không có hành vi phá rối,
cũng đƣợc đối xử rất nhân đạo.
Phần 13: Án Cải Tạo!
Ðúng là ở Xuân Phƣớc không thấy ngày về :
Ðến đây thì ở lại đây,
Ðến khi bén rễ xanh cây, chửa về.
Vài vị linh mục trong nhóm Vinh Sơn, ra toà nhận án 5 năm. Thời gian trôi qua,
hết hạn 5 năm, chờ hoài không thấy kêu lên làm thủ tục trả tự do, các vị mới hỏi và đƣợc
trả lời:
- Tội các anh lớn lắm, đáng ra phải ra toà nhận thêm án, nhưng cách mạng khoan
hồng chuyển qua tập trung cải tạo, khi nào xét thấy tiến bộ sẽ cho về.
Thế đấy, cái luật pháp xã hội chủ nghĩa là thế đấy. Trên một tờ báo Nhân Dân
(năm 1983, không nhớ ngày), khi trả lời một câu hỏi về sự khác nhau giữa án tù và tập
trung cải tạo, chúng đã giải thích rằng: “Án tập trung cải tạo dành cho những tội mà xét
ra chƣa đáng phải cho ra toà,” (có nghĩa là nhẹ lắm?), chúng liệt kê một số tội nhƣ “Làm
gián điệp, âm mƣu chống đối, lũng đoạn kinh tế...” (giải thích thế này thì có trời mà
hiểu!). Một thanh niên tên là Nguyễn Văn Phƣớc, bị bắt tháng 5-1975 vì tội ngủ qua đêm
trong nhà ngƣời quen, khi công an đến xét hộ khẩu không có tên. Chú bị án tập trung cải
tạo 3 năm, mãi cho đến năm 1985 mới đƣợc tha về. Những thanh niên tù hình sự miền
Bắc khi vào tù cải tạo đều gây thêm án giết ngƣời để đƣợc ra toà lãnh án 5, 10 năm để
còn hy vọng có ngày về hơn là chịu án tập trung cải tạo.
Xã hội chủ nghĩa không có luật pháp. Cộng Sản Trung hoa cƣớp lục địa năm
1949, mãi đến năm 1972 mới có bộ hình luật. Cộng Sản Việt Nam nắm quyền từ năm
1945, đến 1982 mới cho ra đời bản dự thảo hình luật. Khi chƣa có luật, chúng lên tiếng
chỉ trích rằng luật pháp là công cụ của bọn tƣ bản để áp chế nhân dân. Khi sắp có luật,
cũng cái mồm nham nhở của chúng lên án quan thầy cũ là Trung cộng (khi đó là kẻ thù
không đội trời chung) đã xử oan ức cho hàng triệu ngƣời vì không có luật trong hàng
chục năm dài, trong đó hàng trăm ngàn ngƣời bị giết oan! Lật lọng, lẻo mép vốn là bản
chất của Cộng Sản.
Trong những năm đầu thập niên 80, một số cán bộ sau khi ở trong Nam lâu ngày,
tiếp xúc đƣợc với dân Nam đã phần nào có cái nhìn khác đối với chúng tôi. Họ cảm phục
♦ Đỗ Văn Phúc 96
chúng tôi về trình độ, tƣ cách nên cƣ xử mềm mỏng hơn. Có cán bộ nhƣ anh Ngà, anh
Hoa chẳng bao giờ để cho chúng tôi làm việc quá sức. Các anh hàng ngày chạy ngƣợc
chạy xuôi kiếm cho chúng tôi giỏ khoai lang, nồi rau muống. Họ muốn trò chuyện và học
hỏi nơi chúng tôi. Cán bộ Lƣơng, trong lúc nói chuyện quá trớn, tôi đề cập đến vấn đề
giai cấp; anh đã chép miệng thở dài: “giai cấp nghèo khổ vẫn muôn đời nghèo khổ, chỉ có
giai cấp lãnh đạo là sƣớng thôi.”
Một chuyện đáng nói về một ngƣời mà đa số anh em đã quá dè chừng và nghi ngờ.
Cựu trung tá Việt cộng Huỳnh Cự, sau khi ra hồi chánh với chế độ cộng hoà, đã đƣợc cử
làm phụ tá bộ Chiêu hồi. Anh ở tù cùng trại, cùng nhà với tôi. Oái oăm thay, tên Thân
Nhƣ Yên, trƣởng trại, trƣớc đây là thuộc cấp của Cự. Một hôm nhân đứng gần, tôi nghe
tên Yên nói với anh Cự:
- Từ ngày anh ra theo giặc, bọn chúng tôi khốn đốn vì anh...
Câu nói này nhƣ một bản án nặng nề đè lên cuộc sống tù vô vọng của Cự. Chúng
nó cho anh làm đội trƣởng, nhà trƣởng vì đoán rằng anh sẽ ra sức lập công -tội anh là tội
chết mà. Anh chỉ tích cực trong lao động, và những mặt nổi, nhƣ sinh hoạt, học tập. Còn
báo cáo thầm kín thì không có ai biết đƣợc. Lúc mới quen anh, tôi ƣa nói chuyện và ít khi
cảnh giác. Có lần tôi nói về Hồ chí Minh nhiều điều. Anh khẽ nói vào tai tôi:
- Cẩn thận cái miệng, cái mồm; nói gì khác thì cũng còn đường sống, chứ đụng
vào lãnh tụ, chúng nó đập chết.
Tôi điếng ngƣời, mấy tuần lễ nhƣ ngồi trên lửa, chờ chúng gọi ra làm việc. Nhƣng
thời gian qua khá lâu không thấy gì xảy ra. Tôi biết anh Cự cũng thâm thù Cộng Sản,và
anh không khi nào hại ngƣời cùng chiến tuyến mà anh đã lựa chọn. Anh hiểu Cộng Sản,
nên biết chọn cho mình cách cƣ xử đúng mực nhất để sống qua ngày.
Sáu năm ở trại tù Xuân Phƣớc, thấy anh em lần lƣợt ra về. Ðó là nhờ các phong
trào đấu tranh của các hội đoàn, các chính phủ bên trời Tây. Tôi tập cho mình quên đi
ngày tháng, thờ ơ với việc đi, ở, hay về. Ba năm sau cùng tôi không tỏ ra mặt chống đối
bên ngoài hung hăng nhƣ trƣớc nữa, và cũng chẳng thấy nôn nóng mỗi khi sắp đến ngày
có đợt tha tù. Qua thƣ nhà, tôi biết mẹ tôi nhờ chiếc tủ lạnh, hàng ngày bán nƣớc đá cho
bà con lối xóm; vợ tôi thì bán gạo đong từng lít vớt vát qua ngày. Con cái thì lớn dần
trong sự ngƣợc đãi. Có ƣu tƣ về gia đình cũng chẳng giúp giải quyết đƣợc gì. Bao nhiêu
bà vợ, vì vô vọng, vì hoàn cảnh cần nơi nƣơng tựa đã đành gạt lệ sang ngang. Tôi còn
hạnh phúc biết có ngƣời vợ vẫn ngày đêm ngóng chồng; nhƣ mẹ tôi thủa xa xƣa, một
lòng thờ chồng nuôi con khôn lớn. So với cảnh tù không án phạt, cái án tử hình e nhẹ
nhàng thơ thới hơn nhiều; vì chết một lần thôi là xong nợ đời. Tù cải tạo cứ dai dẳng nhìn
gia đình tan vỡ, nhìn thân xác tiêu hao, ý chí bị bào mòn, đau đớn lắm.
Nói sao cho hết bao đau thƣơng cùng cực mà Cộng Sản đã đổ lên cuộc sống chúng
ta. Bao gia đình vĩnh viễn không còn thấy mặt ngƣời thân mà khi ra đi còn hẹn sẽ về sau
mƣời lăm ngày cải tạo! Thân phụ tôi bị Việt Minh (tiền thân của Việt Cộng) bắt đi năm
1948 khi tôi vừa lên hai. Ngƣời bị đƣa ra Thanh hoá, giam ở trại Lý Bá Sơ cho đến 1954
đƣợc thả ra theo quy định của Hiệp định Geneve. Nhƣng ngƣời không về đƣợc đến nhà.
Cộng Sản đã tổ chức đón đƣờng thủ tiêu ngay tại Vinh những ngƣời Quốc gia mà họ e sợ
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 97
về sau này. Sống trong trại tù của những năm cuối thế kỷ 20 đã khắc nghiệt nhƣ thế, thực
lòng tôi không thể hình dung nổi cái dã man và cùng cực mà các cụ phải trải qua trong
trại Lý Bá Sơ, Ðầm Ðùn ba mƣơi năm trƣớc đó. Nếu có một địa ngục nhƣ lời các tôn
giáo thƣờng răn đe, thì chắc hẳn địa ngục đó cũng không sánh đƣợc với cái địa ngục mà
Cộng Sản đã dành cho ngƣời quốc gia và những ai không theo họ.
Mỗi năm trôi qua, tâm hồn chai lì thêm một tí. Vì chẳng hy vọng ngày về, nên dại
gì mà lo lắng, ƣu tƣ. Cứ coi nhƣ vô vi, sáng chui ra, chiều chui vào cái chuồng chật ních
nhốt hàng trăm ngƣời, đủ thứ bệnh truyền nhiễm. Ơn trời cho ai nấy sống, cũng ơn trời
kêu ai nấy dạ. Có nghe tin đồn sẽ có đợt về ngày Tết, lòng tôi cũng trơ đi, không mảy
may suy nghĩ đến. Cho đến ngày Tết 1985, nghe đến tên mình, ngồi giữa hội trƣờng, tôi
cũng chẳng vui, chẳng thấy mừng, lạ thật!
Đối với tôi, ra khỏi trại Xuân Phƣớc chẳng qua là một sự di chuyển từ nhà tù nhỏ
đến một nhà tù lớn hơn mà thôi. Nhƣng đƣợc một điều là ở cái nhà tù lớn này, chúng tôi
đƣợc gần gủi với gia đình để cùng nhau chia xẻ những ngày còn lại trong sự ngƣợc đãi và
hận thù.
Nguyễn Tuân, trong cuốn “Hà Nội Ta Ðánh Mỹ Giỏi” kể lể chi tiết về khẩu phần
ăn ngày Tết của Hà Nội dành cho tù binh Hoa Kỳ. Với cái bánh chƣng, vài miếng thịt,
ông đã dành nguyên một phần mƣời cuốn sách để ca ngợi lòng nhân đạo của bọn Cộng
Sản khi cho tù ăn uống nhƣ thế. Tội nghiệp cho cái xã hội bần cùng, miếng cơm không ra
gì cũng trở thành một thứ ân sủng quý báu và đƣợc nêu ra nhƣ một hành vi cao cả!
Giờ đây, hơn hai mƣơi năm sau ngày ra tù, gần mƣời tám năm trên miền đất tự do,
hƣởng thụ dủ thứ ngon vật lạ, hƣởng thụ đủ thứ tự do, làm ngƣời với đầy đủ ý nghĩa, tôi
vẫn lấy làm lạ sao con ngƣời có thể phải chịu đựng phi lý sự đối xử tàn tệ, dã man. Càng
thƣơng hơn, thông cảm sâu sắc với những nỗi bất hạnh của bạn bè, chiến hữu và đồng
bào còn kẹt ở nơi tận cùng địa ngục đó.
Ngày nay đây, hỡi các bạn từng chia xẻ niềm đau thƣơng tủi nhục trong vòng lao
lý; hỡi những ai đang sống trong phồn hoa, sung mãn, quý vị nhân danh nhân quyền, tự
do, xin hãy hƣớng lòng về những đồng chí, những đồng bào đang quằn quại trong các
ngục tù Cộng Sản vì sự nghiệp đấu tranh cho dân chủ, dân sinh, xin hãy làm một điều gì
đó, dù nhỏ nhặt đến đâu, ngõ hầu rút ngắn lại các chế độ phi nhân, giải phóng con ngƣời,
trả lại cho họ quyền sống xứng đáng lúc cả nhân loại đã bƣớc vào thế kỷ 21 tràn đầy hạnh
phúc, thịnh vƣợng.
♦ Đỗ Văn Phúc 98
Một Chuyến Thăm Anh
(Kính tặng các chị, vợ tù nhân chính trị Việt Nam)
Lắc lƣ trên chiếc xe đò nêm chật ngƣời đã hơn hai tiếng đồng hồ, Thoa cố nhƣớng
mắt chống lại cơn buồn ngủ vì đã gần nhƣ thức trắng mấy đêm nay. Con đƣờng từ Vũng
Tàu, Sài Gòn ra Ngả Ba Chí Thạnh chỉ vài trăm cây số nhƣng phải mất hai ngày mới tới.
Một phần do đƣờng sau chiến tranh đã bị tàn phá nặng nề mà không sửa chữa; phần do
cái phƣơng tiện thổ tả là chiếc xe đò già nua, chạy bằng than đá cứ khục khặc nhƣ những
cụ già ho suyển đêm mùa đông. Khổ tâm nhất là số lƣợng hành khách nhồi nhét trên xe
còn hơn cá mòi sắp trong hộp Sumaco, cộng với nạn cắp trộm xảy ra ngay trên xe làm
hành khách cứ phải cố tỉnh táo, khƣ khƣ ôm hành lý vào lòng, từng phút canh chừng
ngƣời đồng hành bên cạnh, ngƣời đồng hành phía sau.
Từ khi nhận đƣợc thƣ của chồng báo tin trại cho phép thăm nuôi, cùng với một
“đơn đặt hàng” hơn nửa trang giấy, Thoa vừa mừng vừa lo. Mừng vì sau hơn hai năm
không đƣợc gặp chồng vì anh cứ bị trại biệt giam và trừng phạt cúp thăm nuôi, nay sắp có
dịp đƣợc gặp lại nhau, dù chỉ trong vòng nửa giờ ngắn ngủi. Xa đến đâu, gian nan đến
đâu, nàng cũng không ngại ngùng để đi đến tận nơi thăm viếng ngƣời chồng đang bị đày
đọa trong cái địa ngục mang mỹ danh “Trại Cải Tạo Xuân Phƣớc”.
Mừng chƣa trọn, thì nỗi lo lại kéo đến. Từ gần cả chục năm nay, sau ngày bọn
Cộng Sản vào chiếm miền Nam bắt các anh vào trại tù; thì các chị cũng hứng chịu vô vàn
khốn đốn. Trƣớc hết là mất sinh kế. Chỉ có lác đác vài chị trong nghề giáo thì còn đƣợc
tạm lƣu dụng với đồng lƣơng kém cỏi và bị theo dõi hà hiếp ngày đêm. Làm vợ một quân
nhân rày đây mai đó, Thoa chẳng thể nào có một việc làm nhất định dù có đủ bằng
chuyên môn. Ngày trƣớc, lo cho một mẹ chồng và bốn đứa con, cả gia đình chỉ trông cậy
vào đồng lƣơng của anh và nguồn thu nhập ít ỏi từ hai bàn bi da đặt trƣớc nhà. Nay Việt
Cộng vào, ai còn vui vẻ mà chơi nữa. Lớp trai tráng thì phần đi vào tù, phần nào không
dính chế độ cũ thì đi thanh niên xung phong. Nhiều gia đình phải bị buộc rời thành phố
để đi xây dựng khu kinh tế mới mà thực chất là một sự lƣu đày để trả thù đối với thành
phần thị dân khá giả, cũng nhƣ để công khai cƣỡng chiếm nhà cửa tài sản họ.
Rồi qua hai lần đổi tiền mà dân miền Nam coi nhƣ mất trắng.
Rồi qua những chiến dịch đánh từ tƣ sản xuống đến tiểu thuơng để dọn đƣờng cho
cái gọi là cải cách thƣơng nghiệp xã hội chủ nghĩa.
Cả gia đình sáu miệng ăn của Thoa chỉ còn trông cậy vào tài xoay chuyển của
nàng. Khi thì mua mớ cá lén lút đem lên Sài Gòn bán; khi thì nửa đêm cùng đứa con trai
lớn mới 6. 7 tuổi ra tận bãi Dâu, chở ì ạch trên chiếc xe đạp những thứ cá vụn đem về làm
mắm bán cho bà con lối xóm. Có khi phải lặn lội xuống tận miền Tây mua chục ký gạo
đem về kiếm chút lời. Một thiếu nữ xinh tƣơi mơn mởn ngày nào của xứ Hoa Anh Đào
nay chỉ còn lại hình dạng tồi tàn, ốm o đen đúa của một “con buôn chui nhủi”. Nàng phải
học bao mánh mung thủ đoạn để qua mặt bọn đao phủ thuế vụ dày đặc trên những chặng
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 99
đƣờng. Nàng phải quen với lối ngủ bờ ngủ bụi vất vả trăm bề để bảo vệ miếng ăn nghèo
nàn cho mẹ già và đàn con thơ.
Vì thế, khi nhận lá thƣ của chồng, khô khan đầy những câu đúng bài bản rập
khuôn cải tạo - lại kèm theo bản kê khai những thứ nhu yếu phẩm mà anh đã đắn đo rất
nhiều mới viết ra, nàng bồi hồi và lo lắng. Lấy đâu ra tiền để vửa chi phí cho chuyến đi
xa hàng trăm cây số từ Vũng Tàu ra tận miền Trung và mua những thức ăn, đồ dùng cần
thiết cho ngƣời chồng tù tội.
Biết hoàn cảnh của gia đình bên ngoài, đa số tù nhân chính trị đều rất khổ tâm khi
phải xin vợ con. Trong tù, hàng năm dài với những bữa ăn không đủ với khoai mì và
nƣớc muối - thậm chí có khi không có muối để ăn- thì cái gì cũng thèm cả. Ngƣời tù đã
phải ăn bất cứ con vật nào kể cả côn trùng, bò sát nào vô phúc lọt vào tầm tay của các
anh. Các anh cũng chẳng chừa loại cỏ nào, miễn là nhét cho đầy cái bao tử luôn luôn
trống rỗng. Trừ một số ít mà gia đình còn khá giả hay có thân nhân từ ngoại quốc gửi về
tiếp tế, thì đa số chỉ dám xin vài ký cơm khô, ít cá khô hay sang hơn là mắm ruốc xào sả
ớt. Đƣờng tán thì rất cần vì cơ thể không thể thiếu nó. Vật dụng cần thiết thì cái khăn
mặt, bánh xà phòng, bàn chải răng… Thƣ xin quà của Đức cũng đơn giản thế thôi nhƣng
anh vẫn thấy áy náy vô cùng.
Nhƣng chớ nghĩ rằng nó đơn giản đối với những gia đình bên ngoài đang lo vật
lộn với cuộc sống. Ngƣời tù, khi có dịp lén lút gửi lá thƣ về nhà, có thể không ngại gì mà
không thành tâm bộc lộ hết những hoàn cảnh của mình. Nhƣng trái lại, ít thấy trƣờng hợp
mà những bà mẹ, những ngƣời vợ dám kể ra nỗi cơ cực của họ. Họ âm thầm chịu đựng
và giữ im lặng để cho ngƣời đang khổ nạn trong bao lớp hàng rào kẽm gai kia còn ấp ủ
chút hy vọng mà sống sót trở về. Kể lể đau thƣơng ra phỏng có giải quyết đƣợc gì? Họa
chăng chỉ làm cho ngƣời tù trong kia thêm quẩn trí mà có những hành vi có hại cho bản
thân. Đã có nhiều trƣờng hợp còn đau thƣơng hơn sự nghèo đói về vật chất. Có những bà
vợ không chịu nổi khó khăn, đã nén lòng mà bỏ con cái sang ngang, có khi với chính bọn
thù. Có những ngƣời cha, mẹ già đã quá mỏi mòn chờ tin con mà ra đi về bên kia thế giới
trong uất hận cô đơn. Có lẽ sức chịu đựng của những ngƣời tù khó vƣợt qua những cơn
mất mát đau thƣơng này dù họ còn nhiều dũng cảm và nghị lực để đứng vững trƣớc tra
tấn, hành nhục của quân thù.
Suốt cả tuần lễ trƣớc ngày đi, Thoa phải vất vả lắm mới xin xong giấy phép đi
đƣờng. Chạy từ khóm, lên phƣờng rồi lên huyện; nơi đâu cũng chỉ thấy những đôi mắt cú
vọ, gầm gừ và những lời khi thì mỉa mai, khi thì giáo điều. Nào là : động viên chồng lao
động tốt, học tập tốt, động viên; cách mạng khoan hồng… Nàng cứ già mù sa mƣa vâng
vâng dạ dạ để đƣợc việc.
Bà Hai, mẹ chồng, thì đã nấu những nồi cơm đem sấy khô và mua mắm ruốc về
xào với sả thêm chút thịt bằm. Biết con đói thèm, bà cũng rán gói thêm vài cặp bánh
chƣng. Nhờ chiếc tủ lạnh cũ, mẹ làm nƣớc đá bán cho bà con lối xóm dành dụm cả năm
trời để chờ dịp bới xách cho đứa con trai độc nhất của mình. Đã có rất nhiều thời điểm
mẹ và con dâu, cháu phải ăn bo bò, khoai lang sùng. Có khi cả nhà đi nhặt rau sam, rau
dệu mọc ven đƣờng để ăn. Lòng ngƣời mẹ, ngƣời vợ là thế đó. Nó còn bao la hơn cái đại
dƣơng mà ngƣời ta thƣờng ví von trong những câu thơ, bài hát.
♦ Đỗ Văn Phúc 100
Xế chiều, sau khi qua chiếc cầu Đà Rằng dài nhất nƣớc và chạy thêm chừng vài
cây số, xe đã đến ngả ba Chí Thạnh, nơi các bà vợ tù Xuân Phƣớc sẽ đón xe làm để vào
tận Đồng Xuân. Thoa xuống xe, khệ nệ xách hai tay hai xách túi quà nặng trĩu lê lết qua
bên vệ đƣờng để tìm xe lam đi tiếp. May thay, còn một chuyến xe chót. Cùng đi trên xe
đó có hai chị cũng đi thăm chồng nên họ nhập bọn với nhau dễ dàng và cởi mở. Chị Son,
vợ anh Phạm Hoàng Duyên trƣớc đây là sĩ quan Cảnh Sát, cũng đi từ Vũng Tàu nên tỏ vẻ
thân thiện và giúp đỡ nhất. Chị hƣớng dẫn từng chút làm thế nào để tránh bị cƣớp giật,
móc túi; chị nhắc thức ăn gì có thể qua đƣợc sự khám xét của trại, thứ nào có thể nấu
ngay tại nhà thăm nuôi, thứ nào để tù có thể cất dành ăn lâu, vân vân và vân vân. Chị đi
thăm nhiều lần nên rành lắm.
Xe lam chạy chậm trên con đƣờng đất đi vào quân Đồng Xuân và đỗ tại ga Xuân
Phƣớc. Từ đây, hai bên đƣờng đã có rải rác nhà dân vừa mới xây dựng trở lại. Những căn
nhà tranh vách đất ba gian nho nhỏ nhƣ những chiếc bánh ú. Dân tình xứ này chán lắm.
Họ toàn là dân từng theo và sống trong vùng chiến khu của Việt Cộng nên đƣợc bố trí ở
quanh trại tù nhƣ để tạo thêm một vòng đai ngăn tù. Họ đƣợc hứa hẹn một số gạo thƣởng
nếu báo cáo hay bắt đƣợc tù trốn trại. Nhƣ thế, cộng với một vòng núi bao quanh, trại A-
20 Xuân Phƣớc đƣợc xem là kiên cố và là nơi mà con kiến cũng khó lọt ra ngoài đƣợc.
May chỉ mang ít quà, nên Thoa cũng lết vào cổng trại A theo kịp các bà bạn. Họ
trình giấy tờ cho một anh công an có bộ mặt non choẹt nhƣng cố làm ra mình là quan
trọng.
- Chị này thăm Phạm Hoàng Duyên ở phân trại E thì chờ đây. Chị kia thăm Võ
Văn Đức thì đi vào phân trại B.
- Trại B là ở đâu anh?
- Chị phải gọi tôi nà cán bộ, không đƣợc gọi anh.
- Vậy thì ở đâu cán bộ?
- Ra ngoài kia, đi rẽ sang tay trái theo con đƣờng xe bò chừng hai ki nô mét.
- Giờ này tối rồi làm sao mà đi thêm đƣợc. Cán bộ cho ở lại tạm chờ sáng mai
đƣợc không?
- Đƣợc nàm thao mà đƣợc. Ai cho chị ở đây! Đi đi.
Nhìn ra bên ngoài, trời đã tối sầm lại. Ngoài ngọn đèn mù mờ trong cái chòi tiếp
thân nhân này, chỉ còn bóng đêm đầy đe dọa. Thoa rùng mình nghĩ đến khoảng đƣờng bất
trắc còn lại. Biết không thể năn nỉ đƣợc những anh cán bộ vô cảm này, nàng lặng lẻ quay
bƣớc. Hai tay đã mỏi đừ vẫn phải cố nâng hai túi quà giờ này nhƣ đã nặng thêm lên.
Con đƣờng vào phân trại B đi qua xuyên rừng. Hai bên đƣờng là những lùm cây
rậm có vẻ rình rập. Bóng đêm và thú dữ, rắn rết thiếu gì. Trong lòng nàng đã thấy chột
dạ, chỉ muốn ngồi bệt xuống gần nơi cổng trại E rồi ra sao thì ra, để chờ trời sáng; một
phần tình thƣơng nhớ chồng thôi thúc giúp nàng tăng thêm sức mạnh và lòng can đảm.
Nàng vừa đi vừa lâm râm cầu nguyện. Nhớ những ngày đi thăm chồng trong vùng hành
quân, súng đạn bom mình cũng nguy hiểm vô vàn nàng còn vƣợt qua đƣợc kia mà. Thỉnh
thoảng, nàng lại nghĩ về các con ở nhà. May mà không đem chúng theo; nhƣng dù sao có
chúng, cũng đỡ cho mình cô đơn.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 101
Đƣờng thì vẫn thấy xa hun hút. Đi mò mẩm trong gần một tiếng mà tƣởng chừng
nhƣ càng đi vào hoang dã. Những ánh sao trên trời cho chút ánh sáng mờ mờ để còn thấy
lối đi. Qua những khoảng đƣờng có cây cao, thì phải nói là hoàn toàn tối tăm.
Thoa phải thỉnh thoảng đứng lại đặt hai túi xách xuống mà thở dốc. Hai cánh tay
đã mỏi nhừ, không còn sức để nâng. Sau cùng, nàng nghĩ ra một cách, tuy chậm, nhƣng
đỡ vất vả. Thoa để một túi xách bên đƣờng, dùng cả hai tay ôm túi còn lại. Đi khoảng hai
chục mét, để xuống và quay trở lại bê túi xách kia. Cứ thế, nàng đi tới đi lui nhƣ một con
kiến tha mồi. Bổng, vụt một cái. Một bóng ngƣời từ đâu đó nhảy xổ ra. Thoa hoảng hốt
giật nẩy mình và cảm nhận sự hiểm nguy của một thân đàn bà giữa chốn rừng hoang
vắng. Nàng dụt túi xách xuống và dợm bỏ chạy. Nhƣng cái bóng ngƣời đó đã chắn ngay
trƣớc mặt. Từ khuôn mặt không thấy đƣợc, thốt ra một câu hỏi rất hiền hoà:
- Chị đi thăm ai mà khuya khoắt thế này? Không sợ sao?
Vẫn chƣa hoàn hồn, nhƣng cảm thấy tạm an tâm, Thoa đáp:
- Tôi đi thăm chồng ở trại E, họ chỉ vào trại B. Đã tối mà họ không cho ở tạm
để chờ sáng.
- Chị thăm anh nào thế? Tên gì?
- Tên Đức, Võ Văn Đức, ở đội 7.
- Ôi dà, anh Đức thì ai mà không biết. Em là tù hình sự đi tự giác, giờ này
mới về trại. Để em mang phụ chị hai túi xách. Chị cứ đi theo em, không sao đâu.
Nghe đến đây, Thoa thấy càng yên tâm. Hai ngƣời vừa đi vừa trò chuyện. Long,
ngƣời tù hình sự kể cho Thoa nghe những chuyện về Đức.
- Anh ấy lì lắm chị. Cán bộ quản giáo trực trại gì cũng phải né anh. Tội
nghiệp, anh cứ vào cùm liên tục. Chống đối mà! Trại họ đâu có tha. Em hồi đó cũng đi
lính, “giải phóng” vào em theo bạn bè đi cƣớp bị bắt xử 15 năm. Ở đƣợc 7 năm rồi, chờ
giảm án.
- Chú về rồi làm gì mà sống?
- Chƣa biết, chị. Chắc phải vƣợt biên thôi. Chớ không khéo lại vào tù.
Cho đến khi hai cẳng chân đã rả rời, Thoa mới thấy vài ánh đèn từ trại hắt ra.
- Tới rồi đó. Chị đi vào căn nhà bên trái mà trình giấy. Ngày mai anh mới ra
đƣợc. Chị mƣợn nồi mà nấu nƣớng. Tụi em có chất củi sẵn gần bếp cho mấy gia đình
thăm nuôi.
Thoa ngỏ lời cám ơn và lấy ra một cặp bánhchƣng biếu cho Long. Nhƣng Long
không nhận
- Chị để dành cho anh ấy. Tụi em đi tự giác kiếm ăn đƣợc thoải mái, thịt cá
gì không thiếu.
Thoa cảm động thầm nhủ: “Chú ấy là lính cũ hèn chi tốt đến thế.”
Trong căn nhà tranh nhỏ dựng đơn sơ chếch phiá ngoài cổng trại, đã có hai gia
đình đang lui cui nấu nƣớng thức ăn. Vài em bé bồn chồn đứng chờ bên mẹ. Thoa chờ
chừng khoảng 10 phút thì thấy có một anh công an lùn từ trong dãy nhà trại đi ra. Anh ta
tự xƣng là cán bộ giáo dục. Với một giọng xách mé, anh ta hất hàm hỏi:
- Thăm ai? Đội mấy?
- Dạ, chồng tôi là Võ Văn Đức, Đội 7.
- Chị chờ đây. để tôi vào xem lại hồ sơ.
♦ Đỗ Văn Phúc 102
Lại chờ. Một bà đã lớn tuổi đến bên nhỏ nhẹ nói:
- Em kiếm một chỗ cất đồ và dọn dẹp nghỉ lƣng đi. Em ở đâu tới? Đƣờng xa
chắc mệt lắm.
Anh cán bộ giáo dục đã quay trở lại, lần này thêm một anh khác trông còn hách
dịch hơn. Anh này dáng cao, ốm, có cái miệng chu ra nhƣ mõm chuột chù.
- Tôi báo cho chị biết, anh Đức vi phạm nội quy nhiều lần, chây lƣời lao
động, có thái độ chống đối. Chúng tôi cúp thăm nuôi một kỳ này. Khi nào anh Đức tiến
bộ, chúng tôi sẽ cho gặp gia đình.
- Mấy cán bộ thông cảm, tôi có giáy báo của trại. Đi từ trong Nam ra mất cả
hai ngày trời. Xin cho tôi gặp chồng tôi năm mƣời phút cũng đƣợc.
- Nói không là không. Chị phải viết thƣ giáo dục anh ấy thực tâm cải tạo thì
mới hƣởng lƣợng khoan hồng của đảng và nhà nƣớc cho về sum họp.
- Tôi van cán bộ. Đã hai năm nay không đƣợc thăm gặp anh ấy…
- Chị đừng van nài vô ích. Trại đã có chính sách. Đánh kẻ chạy đi chứ không
đánh ngƣời trở lại. Những ngƣời nhƣ anh Đức lẽ ra là bắn bỏ, nhƣng trại tạo điều kiện
cho cải tạo. Thời gian nhanh chậm là do anh ấy. Chị phải động viên anh ấy.
- Thì cán bộ có cho tôi đƣợc gặp một vài phút, tôi mới động viên đƣợc chứ.
- Chị này lý sự nhỉ! Thôi ở đây tạm rồi ngày mai đi về. Không cho là không
cho.
- Đã không cho thăm thì sao lại cho gửi giấy báo? Làm mất bao nhiêu công
sức ngƣời ta.
Hai anh cán bộ lƣờm Thoa một phát sắc nhƣ dao rồi lạnh lùng bỏ đi.
Ngồi thụp xuống chiếc giƣờng tre, Thoa bật lên khóc nức nở. Bao nhiêu công sức
lặn lội đƣờng xa ra thăm chồng mà không đƣợc gặp mặt. Đã có ít lắm hai lần khi anh còn
ở trại Hàm Tân, nàng cũng nghe những lời cảnh cáo răn đe về anh. Nhƣng họ còn cho
gặp gỡ năm mƣời phút để trao chút quà và vội vàng nói lời thƣơng nhớ ủi an. Tủi thân,
nàng lại đâm ra trách chồng. Đi cải tạo sao không chịu an phận qua ngày nhƣ mọi ngƣời.
Cứng đầu cứng cổ làm chi cho khổ thân mình, khổ lây vợ con. Cứ thế biết ngày nào về
anh ơi!
Thoa lại khóc. Vợ chồng chỉ cách nhau không hơn trăm mét, qua hai lớp hàng rào
và một cái hào sâu kia thôi, mà chẳng đƣợc thấy nhau. Giờ này chắc anh đã ngủ, có biết
vợ anh đang ngồi thổn thức ở đây không? Hai giỏ quà mang cả tình thƣơng gia đình cho
anh họ cũng không cho gửi vào. Biết bao giờ mới lại đƣợc gặp nhau đây?
Mấy bà thăm nuôi kéo đến vỗ về an ủi. Chị Huệ, vợ anh Hùynh Văn Bá Vạn cùng
từ Vũng Tàu ra - nhanh trí đƣa ra đề nghị.
- Thế này chị Thoa. Ngày mai chị đƣa giỏ qua cho em, em nhờ anh Vạn dem
vào cho anh Đức. Chị có muốn nhắn gì thì nhắn miệng. Em cố giúp cho.
- Cám ơn chị. Chỉ nhờ anh Vạn nói với anh ấy biết là có em ra thăm. Anh ấy
đừng cƣơng quá, chỉ hại thân mình không về đƣợc với vợ con. Đã gần mƣời năm tù tội
rồi. Ai cấp nhỏ nhƣ anh cũng đã về từ lâu.
- Thôi rán chịu vậy. Không năn nỉ chúng nó đƣợc đâu. Em biết cái thằng cán
bộ cao cao đó. Nó là thằng Hùng. Nó ác lắm và hỗn nữa.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 103
Phía bên trong những hàng rào tre nhọn chơm chởm, tiếng kẻng báo giờ đã vang
lên nghe rợn ngƣời. Có lẽ đó là lúc tù nhân phải đi ngủ. Vài tiếng lên đạn rắng rắc của
mấy vệ binh trên chòi làm cho Thoa chợt thấy sợ hãi bâng quơ. Nàng để nguyên cả áo
quần đang mặc, nằm dài xuống quay mặt vào vách mà suy nghĩ mông lung. Nàng thầm
nguyện sao cho đêm nay, đƣợc mơ thấy anh và anh cũng nằm mơ thấy nàng để ít ra họ
còn gặp nhau trong giấc mộng.
Bên kia, các bà cũng đã thu dọn xong và lục tục đi ngủ. Một cây đèn dầu leo lét
đặt ngay trên chiếc bàn giữa nhà.
Thoa buông một tiếng thở dài sƣờn sƣợt. Đêm nay sẽ rất dài, dài chừng vô tận.
Tiếng côn trùng ngân nga trong đêm rừng tịch mịch nhƣ ru thêm điệu buồn ai oán trong
lòng ngƣời vợ tù nhân.
(Khởi sự viết từ năm 1992, sửa chữa và thêm thắt nhiều trong 20 năm qua).
Chương 5 : Phụ Lục 1
Những bài viết liên quan đến trại tù
Ai Giết Cha Tôi?
Thƣơng tiếc một anh hùng:
cố Đại Úy Quách Dược Thanh, Cựu Sinh Viên Sĩ Quan Đại Học Chiến Tranh Chính
Trị, Đà Lạt.
Chịu đựng đƣợc bao đày ải trong tù đã là hay. Nhƣng ngẩng đầu đứng thẳng trƣớc
đe dọa của gông cùm, họng súng thì thật xứng là anh hùng. Đất nƣớc chúng ta đã sản sinh
và quân đội đã đào tạo không ít những anh hùng. Đó là hàng trăm ngàn thanh niên đã lên
đƣờng tình nguyện tòng quân chiến đấu ngăn quân thù Cộng Sản xâm lƣợc miền Nam.
Đó là hàng vạn những chiến binh quyết chiến đấu bảo vệ từng tấc đất quê hƣơng mà
chiến trƣờng Trị Thiên, Cổ thành Quảng Trị, Kontum, Bình Long vẫn còn lƣu dấu tích.
Đó là những Lê Văn Hƣng, Lê Nguyên Vỹ, Trần Văn Hai, Nguyễn Khoa Nam, Hồ Ngọc
Cẩn và nhiều nữa, đã chọn cái chết phút cuối cuộc chiến để bảo toàn khí tiết. Và còn
nhiều, rất nhiều gƣơng bất khuất đấu tranh trong trại tù để bảo vệ chính nghĩa và lý tƣởng
của mình. Nhiều ngƣời đã bị Cộng Sản sát hại một cách hèn hạ trong xà lim, bắn chết tại
hàng rào trại hay bên ven rừng chỉ vì không thể làm cho họ khuất phục. Những con đại
bàng dù gãy cánh sa cơ, vẫn không để lẫn mình trong đám gà vịt.
Quách Dƣợc Thanh là một trong những tấm gƣơng bất khuất đó.
♦ Đỗ Văn Phúc 104
Năm 1966, khi trƣờng Đại học Chiến Tranh Chính Trị tuyển mộ sinh viên cho
khoá đầu tiên, Quách Dƣợc Thanh bỏ nghề giáo của mình, từ giã Rạch Giá, miền đồng
bằng sông Cửu để thi và trúng tuyển vào trƣờng. Là một trong những sinh viên sĩ quan
lớn tuổi nhất trong khoá, Quách Dƣợc Thanh đƣợc anh em mến trọng và đặt cho biệt
danh là Quách Già. Thanh có một kiến thức sâu rộng về nhiều lãnh vực, có tài ăn nói,
hùng biện, có sức thuyết phục cao. Đặc biệt giọng nói rất trầm và mạnh. Vì thế anh đƣợc
chọn làm xƣớng ngôn viên trong các buổi lễ của trƣờng. Đêm gắn alpha hay đêm truy
điệu của lễ mãn khoá, Thanh là ngƣời đã đọc bản văn tế truy điệu. Đêm Đà Lạt lạnh lẽo,
không gian uy nghi trầm lắng, tiếng anh vọng lên giữa những ánh đuốc chập chùng làm ai
nấy “rợn ngƣời” và cảm động tột độ vì nhƣ cảm thấy anh hồn của bao chiến sĩ đƣợc gọi
về, đang lẩn quẩn đâu đây để chứng kiến lời thề của mấy trăm ngƣời tân sĩ quan mà mai
đây sẽ tiếp tục đem xƣơng máu tô thắm màu cờ. Ngoài ra Thanh có rất nhiều tài năng:
Anh là một đấu thủ bóng bàn xuất sắc. Anh cùng với Nguyễn Mạnh Vỹ đã đoạt chức vô
địch bóng bàn đôi nam do thị xã Đà Lạt tổ chức. Anh còn là một tay billard lão luyện,
không ai qua mặt nổi. Về văn nghệ, Thanh rất có tài đóng kịch nhất là hài kịch.
Thanh đã đƣợc giữ lại trƣờng làm việc tại Quân huấn vụ để dạy dỗ các khóa đàn
em. Với kinh nghiệm những năm đi dạy trƣớc khi nhập ngũ, anh đã trở thành một trong
những giảng viên xuất sắc của trƣờng.
Sau khi mất miền Nam, anh không đi trình diện nên bị Cộng Sản vũ trang đến nhà
bắt đƣa vào trại cải tạo Chi Lăng thuộc vùng 4 chiến thuật. Trại nằm bên đƣờng đi vào
Mộc Hoá, Cai Lậy, sau khi qua cầu Phƣớc Mỹ Tây. Nơi đây, giam giữ gần 3000 cựu
quân nhân từ cấp chuẩn úy cho đến cấp Đại tá. Theo anh Nguyễn Văn Tiến (Pháo binh
Sƣ đoàn 7 BB), là ngƣời ở chung trại tù trong thời gian đó, thì trong trại, còn có cựu Đại
tá Nguyễn Đức Xích (Tỉnh trƣởng Gia Định thời cố Tổng Thống Ngô Đình Diệm), và
linh mục Hoàng Đình Khang, cùng với Quách Dƣợc Thanh là những ngƣời bất khuất
nhất. Trong hoàn cảnh cực kỳ đói khát, đày đoạ, các anh đã luôn chứng tỏ tinh thần bất
khuất truớc những kẻ thù thấp kém. Vì thế, các anh luôn bị theo dõi, đe dọa. Bọn cai tù
xem các anh là những cái gai cần loại trừ và tìm dịp để hành động.
Trong những cuộc sinh hoạt học tập về đề tài chính trị, họ luôn dùng lý luận bẻ
gãy mọi luận điệu tuyên truyền dối trá của bọn quản giáo. Trƣớc mặt hàng trăm ngƣời tù
cải tạo, đó là một điều xấu hổ, nhục nhã cho bọn cai tù dù chúng có toàn quyền sinh sát.
Vào khoảng tháng 10 năm 1979, tên Ba Minh, cán bộ giáo dục Liên trại 2 (đƣợc di
chuyển về Vƣờn Đào khi có sự đe doạ của quân Khmer Đỏ) ngầm ra lệnh cho Thanh bỏ
tài liệu vào tƣ trang của cựu Đại tá Xích để hãm hại ông. Quách Dƣợc Thanh từ chối.
Ngay sau khi Đại tá Xích bị giam conex và bị đƣa ra hàng rào trại bắn chết hai tháng sau
đó với tội danh là mƣu trốn trại. Thanh biết sẽ đến lƣợt mình nên tƣơng kế tựu kế, anh
viết một thƣ tuyệt mệnh đề tên Ba Minh là ngƣời nhận, trong đó Thanh ngỏ ý nhờ Ba
Minh săn sóc giùm gia đình. Khi bọn lính đến bắt Thanh biệt giam sau đó đƣa vào trong
conex, chúng lục soát tƣ trang và đem trình lá thƣ cho tên chính ủy liên trại là Trần
Thâu26. Ba Minh liền bị hạ tầng và thuyên chuyễn đi nơi khác. Trần Thâu tập họp toàn
26 Tên Ba Thâu này hiện đã về hƣu, sinh sống ở Kiên Giang
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 105
trại, tuyên bồ rằng Quách Dƣợc Thanh là phần tử cực kỳ phản động, nguy hiểm, đã âm
mƣu chia rẽ nội bộ của chúng. Sau mƣời lăm ngày nhốt trong conex không cho ăn uống,
một buổi tối giữa tháng 12, 1979, khoảng 9 giờ, tên tham mƣu trƣởng liên trại (cấp đại úy
VC, quê ở Vĩnh Bình)) mở cửa conex dùng tay xiết cổ Thanh cho đến chết. Sự việc này
diễn ra không xa nhà giam giữ các anh em tù cảỉ tạo. Theo một nhân chúng, anh Hoàng
Trang (viết trên báo Văn Nghệ Tiền Phong số 354, trang 44), những ngày cuối cùng của
đời anh, Quách Dƣợc Thanh đã đấm cửa Conex kêu gào xin nƣớc uống vì quá khát.
Nhƣng chẳng có ai dám cho, vì conex thì khoá kín và để cạnh vọng lính gác và nhà của
bọn lính Vệ binh Cộng Sản. Anh Hoàng Trang cho biết là đêm chúng giết anh, tất cả tù
nhân đều nghe tiếng vẫy vùng của anh, nhƣng ai cũng tƣởng là anh vì quá khát mà lăn lóc
la hét thôi. Xác anh sau đó bị vùi nông bên ven đƣờng. Bọn Cộng Sản tàn nhẫn đến độ
san bằng đất, không cho đắp lên một nấm mộ27. Lúc đó anh vừa 37 tuổi, cách đây hai
mƣơi mốt năm, để lại vợ và bốn con, mà hai cháu lớn nhất sanh đôi lúc đó mới 8 tuổi.
Vì gia đình cố dấu chuyện đau thƣơng về cái chết tàn khốc của anh, nên hai mƣơi
lăm năm sau, các con của anh - nay đã trƣởng thành, có gia đình - mới bắt đầu tìm kiếm,
góp nhặt những chi tiết về anh để đƣợc biết rõ hơn về ngƣời cha anh hùng và bạc phƣớc
của mình. Không nên trách các cháu trễ tràng vì trên đất Mỹ rộng lớn này, khó lòng cho
các cháu toại nguyện nhanh chóng điều mong ƣớc của mình.
Cháu Quách Giao Châu, qua trang web của tôi, đã gửi email thăm dò và thổ lộ tâm
tình của một ngƣời con gái mất cha trong một hoàn cảnh cực kỳ đau thƣơng. Cháu đã cho
phép tôi chọn và chuyển dịch cũng nhƣ nhuận sắc 3 lá thƣ của cháu để gửi gắm đến các
cha chú và bạn bè thế hệ hai nhƣ một chứng tích về tội ác của Cộng Sản Việt Nam đối
với các thế hệ sau, nhƣ lời cháu đã viết trong thƣ :”It is not the loss of lives through
fighting, but the true casualty is far more reaching. The war didn't stop with the loss of
South Vietnam. It didn't stop with the loss of my father. The loss extends to me, my
siblings, my father's family, my cousins, my children, my children's children. The loss is
immeasurable. That is the true cost of war.”
(Chiến tranh không chỉ đem lại cái chết của những người lính tại trận tiền, mà còn
là những thiệt hại sâu xa hơn. Miền Nam mất, nhưng chiến tranh vẫn còn chưa dừng lại.
Chiến tranh không chấm dứt với cái chết của cha cháu, nó còn kéo dài trong đời sống
của cháu, của anh chị em cháu, gia đình, bà con, và cả thế hệ sau. Sự mất mát này là vô
bờ bến. Nó mới chính là cái giá thực sự của chiến tranh)
19 tháng 10 năm 2005
Who Killed My Father?
How Captain Quach Duoc Thanh Was Murdered In Communist Concentration
Camp
By Michael Do
27 Ngƣời em trai của anh Thanh đã tìm đƣợc mộ và cải táng.
♦ Đỗ Văn Phúc 106
We name heroes those who are capable to survive years being imprisoned,
tortured, and starved in the hand of the enemies. It is not rare when people are brave
enough to stand upright and speak the truth even if it probably leads to their death. Those
are our superheroes whose names we would never forget.
Right after the Vietnam War ended in April 1975, dozens of high ranking officers
chose the death rather than to surrender to the enemies in defending their moral integrity.
Generals Le Van Hung, Le Nguyen Vy, Nguyen Khoa Nam, Pham Van Phu, Tran Van
Hai, Ho Ngoc Can, to name a few. In the so-called re-education camps throughout the
country, we have learned numerous cases that our fellow detainees stood up against the
Communist cadres for the righteousness without fear of being killed. As a result, many
were isolated in the darkness and murdered mercilessly.
The death of Captain Quach Duoc Thanh is one of such cases.
In 1966, the Republic of Vietnam Armed Forces‟ Polwar College recruited cadets
for its first class who after 30 months would be commissioned as political officers at
army company level. The young Quach Duoc Thanh quitted his teaching job at his
hometown Rach Gia to begin new military career at the Polwar College. Of 168 officer
candidates, Thanh was one of the oldest. He was given the nick name “Quach Gia” (The
old Thanh). Thanh had a broad knowledge on every subject. His warm voice was so
convincing made him the Master of Ceremony of all events during the years in college.
He won the Dalat city championship in table tennis (dual with Cadet Nguyen Manh Vy.)
He was very good in Chinese chess, pool table, and acting in comedy.
After graduation, 2nd Lieutenant Thanh was assigned to the Political Education
Department of the college where his background and skills would later earn him the full
admiration of the cadets of the following classes.
Thanh was arrested at home by two armed Viet Cong months after the fall of
South Vietnam. He was sent to Chi Lang camp in the former 4th military tactical region.
On the eve of the invasion threat of the Khmer Rouge, the prisoners were moved to a new
camp Vuon Dao,. The camp was built close to the road that leads to Moc Hoa, Cai Lay
District. There were about 3000 South Vietnamese soldiers ranking from CWO‟s to
Colonels. Among them the most steadfast were Colonel Nguyen Duc Xich (Gia Dinh
Province Chief under the late President Ngo Dinh Diem), the venerable Hoang Dinh
Khang of Catholic church, and Captain Quach Duoc Thanh. Despite of starvation, torture,
they always showed the courage and steadfastness in the face of the enemy. To the camp
authorities, they became the obstacle to be annihilated.
In October 1979, Ba Minh, the camp Communist party political commissar,
accused Colonel Nguyen Duc Xich of being agent left behind by the American CIA and
locked him in an old US army container. One day, as the guards escorted Colonel Xich to
go out the barbed wire perimeter, they shot him from the back and told the prisoners that
Xich was attempting to escape. Thanh could not avoid the same destiny. They put him in
the container in 15 days without food and drink. At about 9 o‟clock one night in
December 1979, a VC captain unlocked the container and found Thanh was still alive. He
then beat and suffocated Thanh to death. The event occurred not far from the barracks
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 107
where prisoners were sleeping. Many years have passed, but Vuon Dao camp exdetainees
still recall the story with horror. Thanh died at age 37, survived by his wife and
four children.
Ms. Quach Giao Chau, Thanh‟s eldest child was 8 when visited her father the last
time just months before the murder. She had unsuccessfully searched for more
information on her father for 25 years until recently found my website and hoped that I
could help her to collect such info.
Thanks to my classmates and other ex-detainees from camp Chi Lang, I could
provide Giao Chau with enough details on how her father had lived and died. I also have
her permission to make the letters public for the next generation to learn how their fathers
have endured the ordeal in the Communist prisons.
Bạn Ơi, Xin Ðừng Quên Mình Là
Người Tị Nạn Chính Trị
Những điều cần nói thẳng với nhau, dù sẽ rất đau lòng
Hàng chục ngàn đồng bào thuyền nhân đã và đang bị đƣa ngƣợc về Việt Nam, nơi
họ trƣớc đây đã từng bị ngƣợc đãi và đối xử bạo tàn bởi nhóm cầm quyền Cộng Sản.
Trong lịch sử thế giới, chƣa có giai đoạn nào mà có hàng triệu triệu con ngƣời phải ngậm
ngùi lìa bỏ quê hƣơng ra đi tìm đất sống nhƣ thời đại chúng ta, sau khi ngụy quyền Cộng
Sản đƣợc thiết lập tại Nga Sô Viết, Trung Hoa, Việt Nam, Cu Ba, và các nƣớc Ðông Âu.
Mà nào phải ra đi dễ dàng đâu. Ðem cả tài sản, sinh mạng và hạnh phúc mong manh để
thoát khỏi móng vuốt của bạo quyền. Phải chịu bị đập đầu thả trên biển khơi; phải chịu
nhìn vợ con mình bị luân phiên hãm hiếp bởi bọn hải tặc, phải ngậm ngùi biết tin vợ con
bị đem bán cho các nhà thổ ở Thái Lan. Hàng chục ngàn (hay hàng trăm ngàn đây, chỉ có
trời biết!) đã vĩnh viễn không bao giờ thấy đƣợc bến bờ tự do, mà phải gửi thân trong
bụng cá. Hàng trăm ngàn khác chen chúc trong các căn nhà tồi tàn gọi là trại tạm cƣ, tị
nạn. Hàng chục năm sống nhƣ những ngƣời tù trên mảnh đất tự do mà không một mảy
may hy vọng đƣợc đi định cƣ. Hàng chục ngàn em bé không biết đến tuổi thơ, không biết
đến học đƣờng, vui chơi hồn nhiên, mà phải hàng ngày chứng kiến cuộc sống chật hẹp,
giành giựt và thảm trạng trong trại tị nạn. Ngƣòi ra đi chịu cảnh đau đớn của kẻ ra đi,
ngƣời không thoát đƣợc lại bị Cộng Sản đem nhốt vào các trại tù, may ra có vài lƣợng
vàng thì mới chạy thoát ra dƣợc, thế là lại hoàn tay trắng, và vô phƣơng làm lại cuộc đời.
Trong hàng chục ngàn ngƣời thuyền hân còn lại tại các trại tị nạn Ðông nam Á,
biết bao cảnh áp bức bóc lột lại xảy ra cho họ. Khi mà sự quyết định cho mỗi trƣờng hợp
sau cơn thanh lọc nằm trong tay bọn chức quyền sở tại vô lƣơng. Lại tham nhũng, lại yêu
sách xác thịt. Các cô gái thơ ngây đã phải hiến mình cho bọn Thái Lan, Nam Dƣơng, Mã
Lai để đƣợc sống yên ổn, hay may ra đƣợc chọn cho đi định cƣ.
♦ Đỗ Văn Phúc 108
Lòng nhân từ của nhân loại rồi cũng đến lúc cạn dần, ngƣời ta không còn chịu
đựng đƣợc hàng chục năm cƣu mang những ngƣời tị nạn Việt nam nữa. Ngƣòi ta tìm
cách giải quyết để trả về Việt nam những ngƣời mà qua thanh lọc bị đánh giá là ra đi tìm
sinh kế chứ không phải thuộc loại tị nạn chính trị. Làm nhƣ những nhà hoạt động xã hội
không biết gì về kinh tế xã hội. Làm nhƣ họ không hiểu gì về lý thuyết Mác xít Lê nin.
Họ tách rời tị nạn chính trị và kinh tế ra làm hai phạm trù biệt lập với nhau. Chúng ta
đồng ý rằng trong hàng trăm ngàn thuyền nhân, có đa số ra đi để tìm phƣơng sống ấm no,
hạnh phúc. Ðiều đó cũng hợp lý thôi. Vì làm ngƣời ai không mƣu cầu một cuộc sống đầy
đủ, xứng đáng với khả năng và giá trị thực của mình. Một cuộc sống nhƣ thế không thể
nào có đƣợc trong xã hội Cộng Sản, khi mà mọi quyền làm ngƣời bị tƣớc đoạt, khi mà
mọi sinh hoạt từ nhỏ cho đến lớn trong mọi lãnh vực đều nằm trong tay một tập thể nhỏ
là đảng viên Cộng Sản. Không phải chỉ có Cộng Sản chủ trƣơng kinh tế đi liền với chính
trị, mà thực tế bất cứ trong xã hội nào cũng thế, chính trị tốt thì kinh tế mới vững theo.
Con ngƣời có quyền chính trị mới phát huy đƣợc quyền về kinh tế. Vậy thì, tị nạn chính
trị hay tị nạn kinh tế cũng đều là hệ quả của một sự kiện, cũng dều có những động cơ
chính đáng nhƣ nhau.
Những ngƣời Việt hải ngoại đã làm việc hết lòng can thiệp cho thuyền nhân. Bản
thân những thuyền nhân cũng đã làm hết sức mình: tranh đấu, tự thiêu, tuyệt thực, bạo
loạn nhƣ mới đây đã xảy ra tại trại Whitehead, Hồng Kông. Thế nhƣng đều vô vọng, vì
không có quốc gia nào chịu tiếp nhận, mà các nƣớc có trại tị nạn thì cần phải giải quyết
cho xong. Chúng ta ngậm ngùi thay cho họ. Biết bao cuốn truyện đã ra đời, nói lên thực
trạng đau lòng của xã hội Việt Nam, tả thực những cảnh bạo tàn áp bức trong trại tù, nêu
lên những tấm cho những ngƣời phải trở về. Chúng ta cầu nguyện cho những ai đã hy
sinh. Và chúng ta chỉ còn một con đƣờng, một con đƣờng duy nhất để giúp họ, và giúp
cả đồng bào Việt Nam đang quằn quại trong chế độ Cộng Sản.
Ðó là đẩy mạnh đấu tranh cho một nền dân chủ, tự do trên quê hƣơng Việt Nam,
xóa bỏ chế độ độc tài thối nát dù Cộng Sản hay sau này che đậy dƣới hình thức khác.
Có ai trong anh em cựu quân nhân VNCH trƣớc đây khi còn ở trong trại tù, hay
khi đã ra khỏi nhà tù nhỏ, về sống trong sự kìm kẹp của nhà tù lớn, mà không ao ƣớc
đƣợc thoát ra đi để làm một điều gì đó cho quê hƣơng. Biết bao anh em ta đã thầm bảo
nhau là dù đến đất khách có làm nghề quét đƣờng cũng còn sƣớng hơn sống trong chế độ
Cộng Sản. Mục đích của ra đi là tìm tự do cho bản thân, tìm lẽ sống cho gia đình, tìm
tƣơng lai cho con cháu. Mục đích của ra đi là làm chứng nhân cho một chế độ phi nhân,
là góp phần vào công cuộc cứu nƣớc. Ðố có ai nói ra đi là vì cơm áo! Ðố có ai nói ra đi là
làm giàu và hƣởng thụ.
Chƣơng trình Định Cƣ Cựu Tù Nhân Chính Trị đã đến kịp thời, cứu vớt gần nhƣ
toàn bộ anh em từng bị tù đày nhiều năm, có nhiều cay đắng với Cộng Sản, và anh em đã
tự hào ra đi với danh xƣng tị nạn chính trị. Các anh đã đến Hoa Kỳ trong một tinh thần
phấn chấn, hăm hở trong những năm đầu. Nhiều anh dù lớn tuổi, sức yếu đã bắt tay vào
hoạt động; đã tham gia hội đoàn, đã viết ra hàng trăm cuốn sách về đời sống lao tù, nêu
gƣơng anh hùng, dũng cảm của đồng bào, chiến sĩ chống lại bạo quyền. Những hội đoàn
Cựu Quân Nhân, Cựu Tù Nhân Chính Trị... đã mạnh mẽ hẳn lên, góp một phần không
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 109
nhỏ vào sinh hoạt địa phƣơng, làm nòng cốt cho mọi hoạt động chống cộng mà bọn Cộng
Sản phải khiếp sợ, không dám bén mãng.
Thế nhƣng, một số anh em đã dần dần vong thân. Dần dần trở nên quá nặng vì
cơm áo, đua đòi trong cuộc sống vật chất của xã hội tƣ bản. Một số anh em quay lƣng với
công tác chung.. Không một ai dám lấy một tƣ cách gì để trách cứ các anh đƣợc, vì quyền
sống nhƣ thế nào, là quyền bất khả xâm phạm của các anh trong chế độ hoàn toàn tự do
này. Ðó là quyền thiêng liêng tối thƣợng đƣợc ghi rõ trong hiến pháp. Các anh có toàn
quyền mƣu cầu cuộc sống thật đầy đủ, hạnh phúc, không có luật nào bắt các anh phải
nghĩ đến ngƣời khác, phải hy sinh cho hạnh phúc kẻ khác. Không có luật nào bắt các anh
phải giữ đúng những điều các anh đã từng tâm niệm trƣớc khi ra đi. Chỉ có một thứ luật
tiềm ẩn trong lƣơng tâm mỗi ngƣời ma thôi.
Chúng tôi đã biết có trƣờng hợp ngƣời vƣợt biên, bị cƣỡng hiếp, đến đƣợc đất tự
do là viết truyện, viết báo để vạch trần những tàn bạo của Cộng Sản. Nhƣng sau một thời
gian làm nên giàu có, sau khi Hoa kỳ bỏ cấm vận đã đi đi về về Việt Nam tính chuyện
đầu tƣ, nhập cảng. Chúng tôi cũng biết có vài anh có thân nhân gần gủi bị Cộng Sản giết,
nhƣng cũng ham tiền mà làm tay sai cho Cộng Sản. Cũng nhƣ bao tai to mặt lớn của thời
Cộng Hoà đâm ra đần độn, đòi hoà hợp, hoà giải với Cộng Sản. Tha thứ là một đức tính,
chẳng ai muốn lƣu giữ hận thù, vì nó chỉ làm cho cuộc sống trở nên nặng nề. Nhƣng đừng
quên rằng kẻ thù vẫn còn mạnh và còn xảo quyệt. Những tháng dài trong căn nhà tù hôi
hám, những ngày lao động khổ sai dƣới ánh nắng gay gắt miền trung Xuân Phuớc, hay
cơn lạnh cắt da trại Nam Hà, những lời mạ nhục hỗn hào của bọn cai tù thất học. Xin
đừng quên, đừng bao giờ quên.
Thử làm một phép tính đơn giản để thấy chế độ Cộng Sản đã sống sót 30 năm qua
nhờ ai. Trƣớc 1975, tiền viện trợ của Hoa Kỳ dành cho Việt Nam Cộng Hoà mỗi năm
khoảng 1.5 tỷ đô la; vừa trang bị súng đạn, chiến cụ, vừa trả lƣơng cho quân nhân viên
chức, vừa phát triển kinh tế, điều hành hàng trăm chƣơng trình bình định xây dựng... Khi
Cộng Sản suy sụp về kinh tế, đã vuốt ve ngƣời Việt hải ngoại, từ chửi bới là bọn Việt
gian phản động chuyển qua nịnh bợ là Việt kiều yêu nƣớc, chúng đã móc đƣợc của hơn
triệu đồng bào hải ngoại từ ba đến 6 tỷ dollars mỗi năm (dự tính năm 2007 là 9 tỷ đô la
kiều hối đƣợc chuyển về Việt Nam). Với số tiền khổng lồ này, chúng đã thoi thóp sống
để tiếp tục đàn áp nhân dân. Nhiều ngƣời Việt vừa mới ra đi tị nạn, vƣợt biên một vài
năm đã quay trở về thăm quê hƣơng, không những chỉ đem tiền đóng góp cho Cộng Sản,
mà còn vô tình làm phƣơng tiện cho Cộng Sản tuyên truyền về chế độ cởi mở của chúng.
Sự việc này khác nào đóng lại cánh cửa dành cho những ngƣời Việt khác đang muốn đi
tìm tự do.
Ðã bao nhiêu năm qua làm việc hội, chúng tôi thấy các anh xa dần, quan điểm một
vài anh đã có thay đổi. Một lần, chúng tôi đi tham dự cuộc họp mặt thƣờng niên của một
hội gồm những anh em CQN trẻ thuộc một nghành nòng cốt của Quân lực, nghe các anh
biểu quyết với đa số rằng các anh chỉ muốn duy trì hội để gặp mặt tƣơng thân mà thôi,
không muốn cho hội tham gia vào các sinh hoạt chính trị khác. Chúng tôi thấy buồn vô
cùng, vì đang mong tìm đƣợc ngƣời đi cùng đƣờng, hoá ra chỉ gặp những ngƣời ngồi
cùng bàn. Chúng ta đã đến lúc mệt mỏi không muốn đi mà chỉ muốn ngồi rồi ƣ? Các hội
đoàn Cựu Quân Nhân các nơi với chỉ một vài anh trong Ban Chấp hành đã đem hết tâm
♦ Đỗ Văn Phúc 110
huyết ra phục vụ, từ công tác tƣơng trợ, thông tin, sinh hoạt. Anh em đã bỏ ra những giờ
quý báu thay vì săn sóc gia đình, an hƣởng một chút sau những ngày làm việc nhọc mệt,
thậm chí có anh đã bỏ cả giờ làm việc kiếm tiền để chu toàn công tác hội. Tại Austin,
những năm trong chƣơng trình tạm gọi là H.O., có đến hàng trăm gia đình mới đến. Gần
nhƣ BCH hội chƣa bỏ sót ai mà không có chút quan tâm săn sóc giúp đỡ trong thời gian
ban đầu và ngay cả về sau mỗi khi họ gặp đau yếu, khó khăn. Sự giúp đỡ tuy các anh thấy
nhỏ nhoi, nhƣng thực sự đem cộng lại sẽ thấy là cả một điều to tát mà chỉ có những ngƣời
thực sự có một lý tƣởng mới làm đƣợc. Hội không phải muốn nêu ra để kể ơn, nhƣng quả
thực là có anh đã hiểu sai lạc về công việc chúng tôi. Hoặc có anh tƣởng chúng tôi cũng
nhƣ các hội từ thiện có ngân sách tài trợ, có hƣởng lƣơng để chỉ làm công việc này thôi.
Thử tƣởng tƣợng những đêm mùa đông lạnh cóng, những thành viên trong BCH hội đã
phải ra phi trƣờng ngồi chờ hàng giờ để đón một gia đình, có khi máy bay đến trễ, có khi
phi vụ bị hoản lại một đêm. Ðƣa đón xong về đến nhà đã nửa đêm, chỉ còn ngủ dăm ba
tiềng là dậy đi làm việc. Có anh làm ca đêm 12 tiếng, sáng ra thay vì về ngủ một giấc cho
lại sức, đã phải đi đƣa một gia đình đi khám bệnh, thƣờng phải ngồi vừa làm thông dịch,
vừa chờ đợi cho đến trƣa. Anh Lê Việt Hùng bỏ lở hàng chục ngày làm việc phụ trội thứ
bảy để lo hƣờng dẫn lớp học Ðiện tử. Khi còn chủ trƣơng tờ báo Lửa Việt, Anh Nguyễn
Văn Nhàn bỏ ra mỗi tháng ít ra là 3 ngày tròn để lo đi đƣa báo, thu tiền. Bản thân chúng
tôi, từ khi bắt đầu lay out, viết bài, in bài, lo gửi invoice, mail báo..., mất hoàn toàn giờ
nghỉ ngơi cuối ngày, cuối tuần. Dù cho tờ báo làm để kiếm tiền bỏ túi, thì cũng chẳng
xứng công chút nào. Phƣơng chi số tiền thu nhập là hoàn toàn chi dùng cho công tác xã
hội và sinh hoạt hội. Bù lại, hội trông mong điều gì ở các anh? Chắc chắn không phải là
tình cảm cá nhân với cá nhân, không phải sự biết ơn đối với một cá nhân nào, mà là sự
đóng góp hợp tác vì mục đích chung, sự có mặt thƣờng xuyên để nói lên sức mạnh đoàn
kết quốc gia.
Khi mà bang giao với Hoa kỳ mở đƣờng cho Việt cộng chính thức đi vào xứ sở tự
do để hoạt động, thì sức mạnh của hội đoàn Quốc gia cần đƣợc củng cố. Nhƣ một vũng
đất trủng, nếu ta không đổ nuớc của ta vào đƣợc, thì kẻ thù sẽ đổ nƣớc của chúng vào.
Hội đoàn Quốc gia mạnh là yếu tố cho sự ngăn chặn hoạt động của Cộng Sản. Mà hội có
mạnh là do sự góp mặt của các anh. Các anh khác với quần chúng trong sinh hoạt chính
trị. Vì quần chúng thì không có ý thức mà cần đƣợc hƣớng dẫn, lôi kéo. Các anh cũng
nhƣ chúng tôi, đều có ý thức ngang nhau, cùng đều chia sẻ những đau thƣơng, hận thù,
cùng đều là nòng cốt để hƣớng dẫn sinh hoạt quần chúng. Nếu sinh hoạt hội không linh
động, hấp dẫn, đó là sự hạn chế không thể khắc phục khi những ngƣời làm việc hội chỉ là
những ngƣời tình nguyện, bỏ thì giờ riêng ra làm, dù có muôn ngàn sáng kiến cũng bó tay
vì thiếu tài chánh, thiếu thì giờ và phƣơng tiện. Mỗi năm hội chỉ có vài ba lần sinh hoạt
lớn có ý nghĩa quan trọng, nâng cao uy tín trong địa phƣơng, các anh không nhín chút thì
giờ vui chơi để đến sao? Có anh trách chúng tôi đã không gửi thƣ mời, xin thƣa chỉ năm
ngoái đây hàng trăm thƣ mời gửi đi, có ít lắm 20 thƣ bị gửi trả lại vì khôngcó ngƣời nhận;
thƣ mời đăng trên báo, gọi điện thoại đến nhiều anh, nhƣng rút cục nghe trả lời rằng các
anh bận, hay mệt không đi đƣợc. Buồn thay, những nơi tổ chức Karaoke, khiêu vũ thì có
hàng trăm ngƣời đến, dù phải đi cả hàng trăm dặm. Chúng tôi đã suy nghĩ rất kỹ khi phải
nói lên thực trạng đau lòng này, đƣa ra công khai trên báo. Trong lúc vận động quyên tiền
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 111
ủng hộ Nguyễn Chí Thiện, đã có một anh hỏi ngƣợc lại: “ai giúp tôi mà tôi giúp ông
Nguyễn Chí Thiện?” Cũng lúc vận động họp mặt để cám ơn các cơ quan thiện nguyện địa
phƣơng từng giúp đỡ anh em HO trong những ngày tháng đầu tiên mới dịnh cƣ, có ngƣời
nói: “Họ làm việc ăn lƣơng thì việc gì phải cám ơn trọng thể.” Tôi không dám tin rằng có
những ngƣời thốt ra những câu nói nhƣ vậy. Quan hệ xã hội là một mối tƣơng giao ân
nghĩa. Ngƣời bán hàng cám ơn khách bỏ đồng tiền ra mua sắm, mang lại lợi nhuận cho
anh ta; thì ngƣợc lại ngƣời khách cũng cám ơn ngƣời bán đã cung cấp dịch vụ, nhu cầu
cho mình. Trong chế độ Cộng Sản, dù bị đàn áp, bóc lột, thậm chí trong nhà tù khổ sai,
chúng ta vẫn bị bắt buộc hàng ngày lên tiếng nhớ ơn bác và đảng. Chính quyền chúng ta
chƣa hề kể ơn với công dân, nhƣng thực ra đã làm rất nhiều cho ngƣời dân của mình. Tôi
còn nhớ có nhà trí thức nọ đã nói: “Tôi ơn gì với xã hội, tôi đỗ đạt là do chăm học, tôi đi
làm mới kiếm đƣợc đồng lƣơng chứ xã hội cho tôi cái gì?”
Không, chúng tôi cố không tin rằng anh thực tâm nói ra điều vô ý thức nhƣ thế.
Trong trƣờng hợp chúng ta, nếu không có những ngƣời góp sức vào cuộc vận động và
những hội doàn tranh đấu, thì ngày nay chúng ta và gia đình còn lầm lũi nhọc nhằn bên
kia bờ Thái Bình Dƣơng. Chúng ta còn còng lƣng đạp xe xích lô trên đƣờng đầy ổ gà để
nhận đồng tiền không dủ ăn sáng. Chúng ta còn nhọc nhằn trên cánh đồng một khu kinh
tế mới nào đó. Nếu không có các cơ quan thiện nguyện bỏ tiền ra cho mƣợn để mua vé
máy bay, chúng tôi tin chắc rằng không tới vài phần trăm là có thể chạy vạy lo đƣợc
phƣơng tiện mà đi. Nếu không có các cơ quan địa phƣơng, chúng ta nhƣ ngƣời mù, ngƣời
câm trong cái xã hội hoàn toàn xa lạ này, lấy đâu mà có nơi ăn, chốn ở, có công việc làm
kiếm đƣợc đủ qua ngày chờ vƣơn lên.
Sống trong xã hội, là đã phải chịu ơn xã hội. Ðó là đạo lý làm ngƣời mà thế hệ
chúng ta đã từng đƣợc dạy dỗ khi còn thơ. Bƣng chén cơm lên miệng ăn, chúng ta đƣợc
dạy phải nhớ ơn ngƣời nông dân chân lấm tay bùn dãi dầu mƣa nắng trên các mảnh ruộng
khô. Ngày nay, ở trong những căn nhà đầy dủ tiện nghi, đi xe trên những xa lộ êm ái, lẽ
nào ta lại vô ơn đối với những thế hệ đã đóng góp, xây dựng từ bao năm nay. Nhớ lại
trong chế độ Cộng Sản, chúng bắt ta vào tù, đày đọa hàng bao năm dài, ly tán gia đình,
bạc đãi vợ con ta, mà chúng ta vẫn phải hàng ngày nói ra hay viết lên giấy những câu nhớ
ơn cách mạng... Trong khi dƣới chế độ Cộng hoà, bao nhiêu ngƣời học hành đổ đạt nhờ
phƣơng tiện và tài khoản quốc gia, ít ngƣời thấy rằng đó là cái ơn sâu phải đền đáp.
Nghịch lý là ở đó. Mỉa mai là ở đó.
Ngày nay, tại Hoa Kỳ, chúng ta đã chứng kiến đến 80 phần trăm anh em HO thành
công, mua nhà mới, mua xe mới, con cái học hành thành đạt. Chúng tôi tin rằng đại đa số
các anh vẫn ghi khắc trong lòng chút thâm tình đối với những ngƣời đã đến với mình
hgay trong giây phút đầu tiên.
Chúng tôi tin rằng chỉ có một số rất nhỏ quan tâm về cơm áo và hƣởng thụ còn đại
đa số vẫn nuôi trong lòng một lý tƣởng để làm gì cho quê hƣơng.
Xin đừng để những năm tháng lao tù trở thành vô nghĩa. Xin đừng để những điều
mà bạn bè chiến hữu, đồng bào còn ở lại gửi gắm nơi ta trở nên mỉa mai. Xin đừng để
những ngƣời ngoại quốc nhìn chúng ta và nói: “đây cũng chỉ là những ngƣời tị nạn kinh
tế mà thôi.”
♦ Đỗ Văn Phúc 112
Đài Truyền Hình NEWS 8 Austin giới thiệu Đỗ Văn Phúc nhân ngày Quốc Hận 30
tháng 4, 2005
Nhan đề: Cựu Chiến Binh Việt Nam Kể Lại Những Chuyện Khủng Khiếp Trong Trại
Tù
Vietnamese war veteran recounts horrors of
prison
By: Bob Robuck
The University of Texas Vietnamese Student
Association observed the 30th anniversary of the fall
of Saigon on Saturday with a banquet and vigil called
Black April.
The fall marks the day the United States pulled
out of Vietnam, ending the war.
The event's keynote speaker was a Vietnamese
war veteran who witnessed many atrocities during the
war.
Michael Do spent nine years in the Vietnamese
military forces, and even though the horror of the war
still lingers in his memory, it's what happened
afterward that forever changed his life.
"One month after April 30th, they broadcast on
radio and television for all the officers to go to a, they
called a school, to learn, to study the new policy. But
actually it was a prison," Do said.
At age 28, after serving nine years in the infantry
and air force and having seen and done so many things, Do
was made a prisoner. And what was supposed to be a 10-
day re-education turned into 10 years of torture and
starvation.
"We had only two spoons of rice a day and nothing
else but salt water for a whole year. There were only three
times we had a little piece of meat, no vegetables, and that's
all we had for the whole year. And we survived by catching
whatever moved," he said.
Life became so excrutiating, and Do worried about his family so much, that he did
the only thing he could do to survive. He tried to forget.
"The family, the wife, your mother, your children, get rid of them from your mind.
Think nothing about them, because if you think, you can't even help them," Do said.
Michael Do, Present
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 113
Finally, 10 years later and after enduring so much, Do was finally released. But he
still wasn't free. "They still watched my every movement," he added.
In 1990, Do brought his entire family to the United States. It was his first taste of
freedom - and of a new
life. "It's like from the hell to the heaven. When I stepped on the US soil on May 9,
1990, I felt reborn. I got a new life," he said.
Since moving to the States, Do has worked for the CIA counter-terrorism program,
received his Bachelor's degree in engineering and a Master's in management.
http://www.news8austin.com/content/your_news/?SecID=278&ArID=136376
http://www.michaelpdo.com/News8.htm
Đài Phát Thanh Việt Nam Hải Ngoại Phỏng vấn Nhà Văn Đỗ Văn Phúc
LC: Tác giả Đỗ Văn Phúc đã có bài đăng trên Mạch Sống số 66 và 67. Sắp tới đây, ông
sẽ xuất bản cuốn hồi ký trong tù có tựa đề " Cuối Tầng Địa Ngục" Quyển sách này sẽ có
lời giới thiệu của Ts Nguyễn Đình Thắng ( Chủ Nhiệm nguyệt san Mạch Sống), nhiều
nhận xét khích lệ của các văn hữu, bạn tù, và độc giả khác, cũng như của Hoàng Lan Chi
phóng viên Sóng Thần (VA) và Đài Phát Thanh Việt Nam Hải Ngoại. Trước khi mời ông
ĐVP, chúng tôi xin tóm tắt về tiểu sử của ông.
Đỗ Văn Phúc sinh năm 1946 tại Quảng Trị, tốt nghiệp khoá 1 Đại học Chiến Tranh
Chính Trị Đà Lạt. Ông phục vụ tại Sư đoàn 5 Bộ binh và Sư Đoàn 2 Không quân. Giải
ngũ năm 1974 vì bệnh Thyroid. Sau 1975, ông đã bị giam cầm 10 năm qua các trại tù
Long Khánh, Suối Máu, Hàm Tân và Xuân Phước. Ông đến Hoa Kỳ năm 1990 trong
chương trình HO-1, từ đó đến nay, ông tích cực hoạt động chính trị bằng các bài chính
luận sắc bén và các buổi diễn thuyết cho nhiều đối tượng, đặc biệt là với thanh niên và
sinh viên. Ông hiện là Chủ tịch Hội Chiến sĩ VNCH tại Austin, Ủy viên Điều hành tại Hải
Ngoại của Hội Tù Nhân Chính trị Tôn Giáo VN, hội viên sáng lập Hội Các Nhà Văn VN
Lưu Vong. Ông hiện cộng tác với hàng chục tờ báo tại Hoa Kỳ, Canada, và Úc Đại Lợi.
Bây giờ xin quý vị theo dõi buổi phỏng vấn của Hoàng Lan Chi với tác giả Đỗ Văn Phúc.
Xin chào ông ĐVP
ĐP: Xin kính chào quý thính giả Đài Phát Thanh Việt Nam Hải Ngọai, chào chị Hoàng
Lan Chi
LC: Thƣa ông, Ông sắp ra mắt "Cuối Tầng Địa Ngục" coi nhƣ môt tập hồi ký về những
năm tháng tù đày. Xin ông cho biết sách đƣợc thai nghén từ bao giờ, dày bao trang, và có
những gì đặc biệt vì nhƣ ông biết, loại sách này đƣợc viết khá nhiều?
♦ Đỗ Văn Phúc 114
ĐP: Khi mới đến Hoa Kỳ, tôi đã bắt đầu viết vài bài về trại tù Xuân Phƣớc A-20. Mục
đích là để luôn luôn nhắc nhở những gì mà bọn Cộng Sản phi nhân đã làm đối với anh em
quân nhân VNCH. Sách gồm 5 chƣơng. Bốn chƣơng đầu về bốn trại tù : Long Khánh,
Suối Máu, Hàm Tân, và Xuân Phƣớc. Độ dài ngắn mỗi chƣơng là do thời gian ở tù của
tôi tại mỗi trại. Cuốn sách phải là một chứng tích trung thực và tƣơng đối đầy đủ về một
giai đoạn đau thƣơng của những quân cán chính VNCH. Về tình cảnh anh em trong tù,
tôi cố gắng nêu lên những khắc khoải, lo âu, nhƣng vẫn luôn giữ đƣợc tinh thần, ý chí.
Tôi muốn cuốn sách là một bản hùng ca nói lên tinh thần bất khuất của anh em chúng ta
dù sống trong vô vọng, đói khát, bị đe doạ, khủng bố từng giờ, vừa là bản bi ca về những
tấm gƣơng sáng chói của những anh em tuẫn tiết trong tù và tình cảm gia đình dạt dào
trong tâm tƣ ngƣời tù cũng nhƣ ngƣời thân bên ngoài xã hội. Dù tôi không có khả năng
để viết một tác phẩm xuất sắc, thì ít nhất, tôi cũng để lại cho thế hệ sau biết rằng cha anh
của các em đã sống và chiến đấu anh hùng nhƣ thế nào để chống chỏi lại hoàn cảnh khắc
nghiệt và kẻ thủ gian ác trong các trại tập trung mà mức độ tàn bạo không thua kém các
trại tập trung của Đức Quốc Xã. Ngoài ra, qua cuốn sách, tôi muốn gửi một thông điệp
cho những chế độ phi nhân biết rằng, không bạo lực nào có thể dập tắt được ý chí
quyết sống của con người.
Tôi muốn cuốn sách ra mắt sớm, vì có hàng ngàn anh em các trại đó hiện còn sống và
đang cƣ trú tại Hoa Kỳ, sẽ đánh giá cho tính trung thực của cuốn hồi ký. Nhƣ ký giả Vũ
Ánh, hiện là Chủ bút Nhật báo Ngƣời Việt ở Cali, nhà văn Nguyễn Chí Thiệp hiện ở
Houston, nhà văn Trần Yên Hòa ở California, nhà văn Duy Lam, nhạc sĩ Vũ Đức
Nghiêm.…
Khi các phân đoạn đƣợc đăng trên trang KBC Hải Ngoại, Cánh Thép, Vietland, Việt Báo,
Viễn Đông, Ánh Dƣơng, Đối Thoại vân vân. Chỉ trong vòng chƣa tới một tháng, đã có
hàng ngàn ngƣời đọc. Các bài đăng trên Saigongate đều có số lƣợng độc giả cao gần cả
ngàn ngƣời mỗi bài. Trên trang Thƣ Viện Việt Nam, chỉ trong một tuần, đã có hơn 2500
lƣợt độc giả. Có rất nhiều độc gỉa đã gửi thƣ khích lệ, tán thƣởng.
Sách dày 260 trang, bìa do họa sĩ Hoàng Việt (nhóm Vietland) vẽ.
ĐP: Chiến tranh Việt Nam dai dẳng và khốc liệt nhất từ sau Thế Chiến thứ 2. Chế độ lao
tù của Cộng Sản Việt Nam cũng dã man nhất trong các chế độ lao tù trên thế giới. Thế
nhƣng đã có một Papillon của Henri Charrière, Quần Đảo Ngục Tù của Aleksandr I.
Solzhenitsyn, mà chƣa có cuốn sách nào có tầm cỡ của Việt Nam để diễn tả đầy đủ nỗi cơ
cực đọa đày trong lao tù Cộng Sản. Sau khi vài bài viết về trại tù A-20 đƣợc đăng trên
báo và trên web, nhiều vị đã gửi email và điện thoại khuyến khích tôi viết trọn bộ hồi ký
kể từ ngày đầu cho đến ngày ra trại. Ngoài ra, tôi đang nỗ lực viết bằng Anh Ngữ cuốn
hồi ký này cho độc giả ngoại quốc và các em Việt Nam không đọc đƣợc tiếng Việt.
LC: Ngƣời ta gọi trại Xuân Phƣớc là trại trừng giới, xin ông giải thích?
ĐP: Theo tâm lý thông thƣờng, ai ở trại nào, cũng đều cho trại tù của mình là kinh hoàng
nhất. Mỗi trại tù có một đƣờng lối, chế độ khác nhau. Nhƣng phải nói trại A-20 Xuân
Phƣớc, hay A-30 cùng ở Phú Yên là hai trại trừng giới của miền Nam. Đó là nơi giam giữ
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 115
thành phần tù quân chính mà Cộng Sản cho là bất trị hoặc đám hình sự bị án chung thân,
tử hình. Trại tù này đã đƣợc nhà văn Nguyễn Chí Thiệp viết đến trong cuốn “Trại Kiên
Giam”, nhà văn Phạm Trần Anh viết trong cuốn Đoạn Trường Bất Khuất. Về mặt dã
man tàn bạo, thì trại A-20 có lẽ thua xa các trại Kà Tum, Vƣờn Đào, Đầm Đùn và nhiều
trại cực Nam… Những nơi đó, họ giết ngƣời nhƣ nghoé. Bọn Việt Cộng Miền Nam man
rợ và hiếu sát, đầy thú tính. coi mạng ngƣời nhƣ cỏ rác. Nhƣng ngƣợc lại, Trại A-20 thì
sự khủng bố tinh vi hơn. Đó là đúc kết kinh nghiệm coi tù của mấy chục năm Cộng
Sảntại miền Bắc, cọng với bản chất man trá, đểu cáng của bọn Công an Cộng Sảngốc
Thanh Nghệ Tĩnh.
Chúng nó không giết mình ngay, mà cho chết dần mòn vừa về thể xác vừa về ý chí. Thế
mới độc
LC: Vâng, hy vọng với những sƣ kiện xác thực, nhân chứng rõ ràng và cách hành văn
mạch lạc, lôi cuốn sẽ khiến CTĐN sẽ đƣợc đón nhận nồng nhiệt. Xin cho biết, muốn mua
sách thì liên lạc thế nào, và giá sách bao nhiêu?
ĐP: Sách sẽ đƣợc bán tại các nhà sách ở các thành phố lớn, giá bán 15 dollars (cộng 3
dollars cƣớc phí bƣu điện, nếu ở xa). Hoặc liên lạc email về
cuoitangdianguc@yahoo.com
LC: Bây giờ, xin phép đi sâu vào cá nhân một chút, ông sinh truởng ở Quảng Trị, vùng
đất địa linh nhân kiệt này đã ảnh hƣởng thế nào đến ông?
ĐP: Không rõ chị Hoàng Lan Chi muốn nói đến ảnh hƣởng về cá tính hay về sự nghiệp.
Quý vị cũng biết rằng các vùng đất Quảng ở hai phía Bắc và Nam của xứ Huế thơ mộng
là những vùng đất nghèo khổ, dân tình lam lũ. Vì thế, từ bao đời, ngƣời dân bốn Quảng
phải cật lực đấu tranh bền bỉ trong cuộc sống. Hậu quả là ngƣời Quảng rất kiên cƣờng,
dứt khoát. Về mặt xã hội, họ là những ngƣời hiếu học và bền chí. Về mặt chính trị, họ rất
trung kiên và cƣơng quyết. Dù theo bên Quốc Gia hay Cộng Sản, họ rất trung thành và
bất khuất. Trong thời chiến tranh Quốc Cộng, các đảng phái Quốc Gia nhƣ Quốc Dân
Đảng, Đại Việt đã rất vững mạnh ở các tỉnh này. Và ngay cả đảng Cộng Sản cũng thế. Vì
thế, đó là vùng đảng tranh mãnh liệt và đổ nhiều máu nhất trong nƣớc.
LC: Ông chọn ngành chính trị từ Đại Học CTCT Đà Lạt rồi Vạn Hạnh. Vây trong gia
phả của ông, có ai hoạt động cách mạng và giòng máu ấy truyền đến ông?
ĐP: Gia đình bên ngoại tôi có vài vị theo kháng chiến chống Pháp và kẹt lại theo Việt
Minh. Sau 1975 đã trở về trong tâm tƣ chán nản, thất vọng và bất mãn cùng cực. Gia
đình bên nội của tôi ngƣợc lại, phục vụ vƣơng quyền nhà Nguyễn và hai chế độ Cộng
Hoà; không có ai theo Cộng Sản. Cha tôi từng bị Phát Xít Nhật đƣa ra chém đầu. May
nhờ chú là Cảnh Sát Trƣởng Thành Phố Huế cứu kịp. Sau đó, Ngƣời lại bị Việt Minh bắt
cóc đƣa ra giam giữ và thủ tiêu ở trại Lý Bá Sơ ngoài Thanh Hoá. Vì thế, tôi đã bắt đầu
có những suy nghĩ rất nặng về chính trị từ lúc bé.
♦ Đỗ Văn Phúc 116
LC: Trƣớc 75, Ông có thƣờng viết bài xã luận chính trị không và cho các báo nào?
ĐP: Từ những năm 1970, tôi đã có bài đăng rải rác trên các báo Chính Luận, Tiền Tuyến,
Thời Nay. Khi về Không Quân, tôi đã làm chủ bút tờ Nội San Gió Cát của Căn Cứ 20
Chiến Thuật Không Quân. Báo ra hàng tháng.
Tôi nhớ một kỷ niệm: Chuyện ông Dân Biểu Ngô Văn Luông (nguyên Trung Úy
QLVNCH), cậy thế mình là cháu của Tổng Thống Thiệu, bị Quân Cảnh làm khó dễ ở
cổng phi trƣờng, đã viết văn thƣ đến Chỉ Huy Trƣởng Căn Cứ 20 CT để khiển trách. Chỉ
Huy Trƣởng lúc đó là Đại Tá Nguyễn Đình Giao, vừa bực mình vì bị một anh Dân Biểu
Trung Uý cậy thế cậy thần hống hách, vừa e ngại cái thế lực quá lớn của anh ta, đã không
vừa ý các thƣ trả lời do Chánh Văn Phòng đệ nạp. Ông gọi tôi lên nhờ viết thƣ trả lời.
Sau khi đọc thƣ của tôi, ông nói: “Chú viết rất khéo, vừa đủ để mắng cái tên phách lối,
mà vừa không làm cho nó có điều kiện để ton hót lên Tổng thống làm hại mình.”
Khi còn học năm thứ Ba tại Đại Học Vạn Hạnh, giáo sƣ môn Bang Giao Quốc Tế là Đại
Đức Thích Giác Đức đã chỉ định các sinh viên trƣởng nhóm luân phiên thuyết trình các
chƣơng trong cuốn sách của Giáo sƣ Hans Morgenthau. Sau khi nghe phần thuyết trình
của tôi, Giáo sƣ Giác Đức đã giao hẳn cho tôi việc thuyết trình những chƣơng còn lại của
năm thứ Ba, và liên tục trong năm thứ Tƣ. Còn Thầy thì ngồi cuối phòng để nghe và cho
ý kiến bổ sung. Nhân đây, tôi xin muợn qua làn sóng Đài Phát Thanh Việt Nam, gửi lời
kính thăm sức khoẻ Giáo Sƣ Đại Đức Thích Giác Đức, Giáo Sƣ Nguyễn Văn Canh, Giáo
Sƣ Phạm Nhƣ Hồ, Giáo Sƣ Phạm Thị Tự, Giáo sƣ Nguyễn Thị Huệ và Giáo Sƣ Tạ Văn
Tài là những vị thầy khả kính đã nâng đỡ tôi trong những năm học ở Đại học Vạn Hạnh.
Tôi cũng đã học đƣợc ở Giáo Sƣ Nguyễn Ngọc Huy phong cách nói chuyện đơn giản mà
rất gây ấn tƣợng trong lòng ngƣời nghe.
LC: Đuợc biết ông phục vụ ở Sƣ Đoàn 5 Bộ Binh, Bình Dƣơng và Sƣ Đoàn 2 Không
Quân, Phan Rang khiến tôi tò mò muốn hỏi vậy "chuyên lính" của ông là gì, thƣa ông?
Trên bốn vùng chiến thuật với gót giầy đinh hay cánh dù giữa rừng thẳm?
ĐP: Trƣớc khi nhập ngũ, tôi cũng đã làm thông dịch viên cho Cơ quan Chống Khủng Bố
của Hoa Kỳ trong gần hai năm. Sau khi tốt nghiệp Trƣờng Đại Học CTCT, tôi đƣợc bổ
nhiệm làm Đại Đội Phó tại một Tiểu đoàn tác chiến của Sƣ Đoàn 5 Bộ Binh một thời
gian. Nhƣng thấy đƣờng binh nghiệp có vẻ bế tắc, cuối năm 1969, tôi quyết định xuất
nghành để trở thành Đại Đội Trƣởng. Có rất nhiều anh em cùng khoá tôi đã trở thành các
Tiểu đoàn trƣởng xuất sắc nhƣ Đại Úy Nguyễn Văn Mục (SĐ5BB), cố Thiếu tá Nguyễn
Đình Cang (SĐ22BB), Đại Úy Đỗ Minh Hƣng (Trinh Sát 5 Biệt Động Quân), Cựu Trung
úy Dƣơng Quang Bồi thuộc Sƣ đoàn 5 BB, đƣợc chọn là Sĩ quan xuất sắc nhất Quân
đoàn 3 năm 1971.
Cuối năm 1972, qua chƣơng trình phát triển Hải và Không Quân, tôi đƣợc chuyển về Sƣ
Đoàn 2 KQ, và làm Trƣởng Phòng Chính Huấn Căn Cứ 20 Chiến Thuật tại Phan Rang.
LC: Cuộc đời binh nghiệp ngắn ngủi, chỉ 8 năm nhƣng ông đƣợc thƣởng khá nhiều huy
chƣơng, nào là 6 Anh Dũng Bội Tinh, trong đó có một với nhành Dƣơng liễu, các bội
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 117
tinh cho Quân, Dân vụ, Chiến thƣơng và cả Tƣởng Lục cấp sƣ đoàn khiến tôi vô cùng tò
mò, hẳn ông đã phục vụ rất đắc lực trong các ngành mà ông lƣu dấu giầy?
ĐP: Tôi là một ngƣời lính hiện dịch và rất yêu binh nghiệp. Dù ở hoàn cảnh nào cũng cố
gắng làm hết sức mình, phục vụ cho đất nƣớc và cái lý tƣởng mình theo đuổi. Ra trận
tiền, chính khói thuốc súng, tiếng bom đạn làm mình náo nức, can đảm thêm. Vả lại, với
tƣ cách đơn vị trƣởng, nắm trong tay sinh mệnh hơn trăm ngƣời, mình phải biết làm
gƣơng dù rằng trong cái ranh giới tích tắc của sự sống và cái chết, ai mà không cảm thấy
sợ hãi. Tôi xin bày tỏ lòng mến phục sâu sắc, sự biết ơn và cầu nguyện đến những ngƣời
lính đã góp máu xƣơng để chiến đấu cho quê hƣơng, làm nên những chiến công cho đơn
vị. Mỗi lần đọc các cuốn đặc san của các hội đoàn Cựu Quân Nhân, nhìn hình ảnh những
quân nhân ƣu tú, khôi ngô mà đã hy sinh hay còn sống sót, lòng tôi rất bồi hồi. Năm
tháng dù trôi qua, nhƣng trong tôi, những ngƣời lính Việt Nam Cộng Hoà vẫn là hình ảnh
sáng ngời nhất.
LC: 10 năm tù đày, điều gì còn đọng lại trong ông vào ngày hôm nay, sau 32 năm Sài
Gòn mất tên? Thù hận vẫn rực lửa, bao dung hay ..?
ĐP: Những năm mới đặt chân đến Hoa Kỳ, lòng tôi chan chứa tràn ngập hận thù. Họ đã
cƣớp của tôi 15 năm đẹp nhất của tuổi thanh xuân; những hạnh phúc quý báu bên ngƣời
vợ trẻ và đàn con thơ. Họ đã phá hủy tuổi thơ và tƣơng lai các con tôi. Khi chủ trƣơng tờ
báo Trách Nhiệm của Hội Cựu Quân Nhân Austin, tôi đã mở một mục lấy tên: Hãy Nhớ
Lấy Để Căm Thù. Với bài viết đầu tiên nhan đề: Trại Cải Tạo A-20 Xuân Phƣớc, tôi đã
trút vào đo tất cả những sự oán thù, khinh bỉ đối với chế dộ, con ngƣời Cộng Sản. Sau đó,
đăng đẳng nhiều năm tôi không ngừng dùng ngòi bút để lên án Cộng Sản. Gần hết một
cuộc đời, tôi vẫn giữ ý chí lập trƣờng chống Cộng. Nhƣng cái chế độ Cộng Sản tại Việt
Nam ngày nay chỉ còn là cái bình phong cho một tập đoàn Mafia phản quốc trong khi nhu
cầu cấp bách của đồng bào là Nhân Quyền, Tự Do, Dân Chủ. Vì thế, tôi phải đặt mục tiêu
hàng đầu là tranh đấu cho các khái niệm trên.
Dĩ nhiên, tôi có học đƣợc sự độ lƣợng, bao dung qua nhiều năm hoạt động tại Hoa Kỳ.
Đó là từ sự cảm thông hoàn cảnh con ngƣời sinh ra, sống và bị ảnh hƣởng bởi môi trƣờng
chính trị, xã hội, kinh tế. Xét cho cùng, những cấp nhỏ cũng chỉ là những nạn nhân của
chế độ. Chúng ta quyết liệt lên án bọn đầu sỏ, bọn ngoan cố bám lấy quyền lực, giáo điều
để thủ lợi, đàn áp đồng bào, đƣa đất nƣớc đến sự suy vong. Nhƣng chúng ta cũng cần vận
động lôi kéo các cấp thừa hành để tăng sức mạnh đấu tranh của chúng ta. Tôi rất có cảm
tình với những ngƣời trong nƣớc thuộc giới trẻ hay những vị từng ở phe bên kia mà nay
thức tỉnh. Họ từ trong lòng chế độ, sẽ có phƣơng thức đấu tranh hiệu quả hơn, và tiếng
nói của họ đối với ngƣời dân sẽ có sức thuyết phục hơn chúng ta.
LC: Năm 1996, ông nói chuyện với thanh niên nhân ngày quốc hận cho Đài Truyền Hình
ACTV, đền 2002 thì Đài Truyền Hình Fox 7 lại mời ông nói chuyện với sinh viên UT.
Thời gian 6 năm có gì khác biệt trong cách nói chuyện với giới trẻ? Và rút tỉa, ông sẽ cho
một lời khuyên thế nào với thế hệ 60 về cách gần gũi với thế hệ 20?
♦ Đỗ Văn Phúc 118
ĐP: Tôi xin đƣa ra ý kiến, chứ không dám khuyên ai. Sự nghiệp đấu tranh cho Việt Nam
Dân Chủ Tự Do phải chuyển qua các bàn tay của thế hệ 40, 20. Đó là luật đời. Thế hệ
trên 60 càng ngày càng ít dần và đa số đã tỏ ra mệt mỏi. Mà thế hệ tiếp nối thì càng lớn
mạnh và có suy nghĩ khác với chúng ta. Một phần thế hệ trẻ là những ngƣời hấp thụ văn
minh dân chủ Hoa Kỳ, một phần lớn là những ngƣời mới đến Hoa Kỳ sau này. Họ đã
sinh ra và lớn lên trong sự tuyên truyền của Cộng Sản Việt Nam. Vì thế, chúng ta không
thể xơ cứng, đi mãi trên một con đƣờng mòn mà đã tỏ ra kém hiệu quả trong hơn 30 năm
qua. Thế giới thay đổi hàng ngày. Ngay cả chế độ Cộng Sản cũng thay đổi để sống sót.
Một khi đối tƣợng của chúng ta đã có thay đổi, tài nguyên nhân sự của chúng ta cũng
khác với chúng ta, thì bắt buộc, chúng ta cũng cần thay đổi cách làm việc. Sự thay đổi về
phía chúng ta mà tôi muốn trình bày ở đây là một chiến lƣợc đấu tranh phù hợp nền văn
minh dân chủ mà các thế hệ nối tiếp đã thu nhận qua giáo dục tại Hoa Kỳ và các nƣớc tự
do. Chúng ta không thể cố nhét cái lòng căm thù CộNG SảN của chúng ta vào tâm thức
các em. Đối với các em, phải nặng vể hoạt động xã hội hơn chính trị; phải thuyết
phục bằng lý luận, chứng minh cụ thể. Chúng ta nên truyền đạt kinh nghiệm về Cộng
Sản để các em suy nghĩ; mà không nên cƣỡng ép, áp đặt một cách độc đoán. Dĩ nhiên, ai
cũng biết Cộng sản thì tinh ma, giỏi lừa bịp. Nhưng chúng ta phải có một niềm tin vào
thế hệ trẻ mà nên đóng vai trò hướng dẫn trong tinh thần tương trọng cùng học hỏi
nhau thì hơn.
Một điều cần cảnh giác là hiện nay Cộng Sản đổ công sức, tiền bạc cho những tên Việt
Gian len lỏi vào các hoạt động Cộng Đồng nhằm thu hút giới trẻ hải ngoại. Họ đƣa ra
những mục tiêu nhẹ nhàng hấp dẫn nhƣ Văn Hoá, Công tác Nhân Đạo, vân vân. Nếu
chúng ta không khéo và sáng suốt, nguồn nhân lực quý báu này sẽ rơi vào tay bọn CộNG
SảN. Chừng đó, chúng sẽ dễ dàng thi hành nghị quyết 36, nhuộm đỏ Cộng Đồng hải
ngoại.
LC: Vâng, cảm ơn Ông. Trƣớc khi tạm biệt, xin cho biết dự định tƣơng lai?
ĐP: Thƣa chị, hiện tôi còn viết dở dang hai cuốn “Nơi Đó Mùa Xuân Chưa Về” và
“Nanh Hùm Nọc Rắn”
“Nơi Đó Muà Xuân Chưa Về” là tuyển tập các bài viết về quê hƣơng, về các bà Mẹ Việt
Nam và hoàn cảnh quê hƣơng còn đọa đày trong tay giặc. Đó là hồi tƣởng một thời thanh
bình hoan lạc của Miền Nam, và niềm khao khát về một quê hƣơng an bình trong tƣơng
lai. Tuyển tập sẽ có các bài để vinh danh những ngƣời Lính Việt Nam đã chiến đấu và
xây dựng trong 21 năm của nền Cộng Hoà.
“Nanh Hùm Nọc Rắn” gồm các bài tham luận chính trị vạch trần thủ đoạn gian manh
của Hồ Chí Minh và bè lũ Cộng Sản Việt Nam, cổ võ cho phong trào dân chủ tự do tại
quê nhà; là những bài rất đƣợc ƣa chuộng tại hải ngoại trong những năm qua.
LC: Xin cảm ơn ông. Xin chúc “Cuối Tầng Địa Ngục" sẽ đƣợc đón nhận rộng rãi.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 119
ĐP: Xin chân thành cảm ơn Đài Phát Thanh Việt Nam Hải Ngoại và chị Hoàng Lan Chi.
Đồng thời cám ơn quý thính giả đã theo dõi chƣơng trình. Trƣớc thềm năm mới, kính
chúc tất cả quý vị một năm Mậu Tý an lành và hạnh phúc. Mong ƣớc đƣợc sớm thấy
ngày quê hƣơng Việt Nam tự do, dân chủ và phú cuờng
Chân dung một H.O.: Đỗ Văn Phúc
Huy Phương
Đăng trên nhật báo Ngƣời Việt, California
Monday, February 14, 2005
LTS.- Nhân kỷ niệm đánh dấu thời gian ba mươi năm (1975-2005) của người Việt tỵ nạn
bỏ nước ra đi và hình thành cộng đồng Việt Nam trên đất Hoa Kỳ, cũng như kỷ niệm 15
năm những người cựu tù nhân chính trị đến Hoa Kỳ theo chương trình H.O, Nhật Báo
Người Việt sẽ có một loạt bài về đời sống hiện nay của những anh em H.O. ở quê người.
Anh chị em cựu tù nhân chính trị sang định cư tại Hoa Kỳ theo các danh sách H.O. từ
năm 1990 đến nay, người đầu tiên lâu nhất là gần mười lăm năm, người trễ nhất cũng đã
đến đây được sáu bảy năm. Gia đình, công việc coi như đều đã ổn định, nhưng số phận
đã đem mỗi con người đi theo những con đường khác nhau. Sang đây, tùy cuộc đời đưa
đẩy, có người đi học lại có cấp bằng để gia nhập vào đời sống Hoa Kỳ một cách dễ dàng,
có người chịu làm nghề tay chân để sống qua ngày, không ít bạn xoay sang các ngành
nghề thương mãi, cũng có người xuống tóc xuất gia ngày đêm kinh kệ... Sau bao nhiêu
năm lao tù, đói khát, nhọc nhằn, sang đến đây, sức tàn lực kiệt, đã có rất nhiều người
hiện đang đang nằm trong nursing home hay đã qua đời. Chúng tôi hy vọng, trong khả
năng hạn hẹp, sẽ tìm hiểu và vẽ lại chân dung đa dạng của những người anh em mà
chúng ta tạm gọi là những người H.O.
Chúng tôi rất mong đón nhận sự đóng góp bài vở, ý kiến của anh em H.O. cho mục này.
Xin liên lạc qua tòa soạn: Nvnews@aol.com hoặc huyphuong37@sbcglobal.net, hoặc gọi
số (949) 654-7715 để chúng tôi có thể tiếp xúc và phỏng vấn.
Cũng nhƣ những chàng trai khoác áo quân ngũ của miền Nam, cựu Ðại Úy Ðỗ Văn Phúc
đã bị tập trung cải tạo ngay sau ngày Cộng Sản chiếm miền Nam. Sau bốn năm qua các
trại Long Khánh, Suối Máu và Hàm Tân, Ðỗ Văn Phúc bị bọn cai tù liệt vào hạng cứng
đầu, phản động và bị đƣa ra trại A-20, nổi tiếng là một trại trừng giới ở Xuân Phƣớc, Phú
Yên, thêm sáu năm. Trại này đƣợc dựng lên giữa lòng mật khu Kỳ Lộ, trong một vùng
đất khô cằn miền Trung, với mục đích dằn mặt và trừng trị thẳng tay những thành phần
mà Cộng Sản cho là nguy hiểm nhƣ các sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa trẻ tuổi đầy hào khí,
♦ Đỗ Văn Phúc 120
các quân nhân về nƣớc theo tàu Việt Nam Thƣơng Tín, thành phần phục quốc, hình sự và
những ngƣời “đầu hàng phản bội” (chiêu hồi).
Theo các bạn tù chung trại Xuân Phƣớc, vào lúc đó, Ðỗ Văn Phúc tuy mới khoảng ba
mƣơi lăm tuổi, nhƣng rất chín chắn, can trƣờng. Thái độ của Phúc là thái độ của một kẻ
sĩ, đã trực diện tranh đấu chính trị với cán bộ Cộng Sản, chứ không phải thái độ chống
đối bất mãn nhất thời. Có lúc Phúc đã dồn cán bộ quản giáo vào thế bí, y đã hung hăng
chĩa súng vào đầu ngƣời tù “cải tạo” này. Sự tranh đấu thƣờng trực của Ðỗ Văn Phúc đã
cho anh sáu lần biệt giam, cùm chân trong mƣời bốn tháng ở nhà tù này và đƣợc ghép
vào các tội chống đối, sách động và dự mƣu trốn trại.
Ngƣời cựu sinh viên sĩ quan của khóa 1 trƣờng Ðại Học Chiến Tranh Chính Trị Ðà Lạt
đã không hổ thẹn với ngôi trƣờng mẹ mà anh đã xuất thân.
Ðỗ Văn Phúc, sinh tại Quảng Trị năm 1946, bên ngoại ông là dòng dõi Quận Công
Nguyễn Văn Tƣờng. Thân phụ ông hoạt động chính trị, bị Cộng Sản tập trung tại trại
Ðầm Ðùn Thanh Hóa trong sáu năm, năm 1954 khi Hiệp Ðịnh Geneve đƣợc ký kết, thân
phụ ông đƣợc thả về, nhƣng mới đến Vinh, Cộng Sản đã cho ngƣời bắt trở lại thủ tiêu
mất xác. Lúc ấy, Ðỗ Văn Phúc chỉ mới lên tám, mẹ ông còn tuổi xuân sắc, nhƣng
“thƣơng con không lấy chồng”, gia đình ông đơn chiếc vì chỉ có hai chị em. Ðỗ Văn Phúc
theo học tại trƣờng Nguyễn Hoàng, Quảng Trị từ 1957 đến 1964. Xong bậc trung học,
ông đƣợc tuyển làm thông dịch viên cho phái bộ Hoa Kỳ, Chƣơng Trình Chống Khủng
Bố trong hai năm tại Quảng Trị. Cuối năm 1966, Ðỗ Văn Phúc trúng tuyển vào trƣờng
Ðại Học Chiến Tranh Chính Trị Ðà Lạt khóa đầu tiên và theo học ở đây gần ba năm.
Trƣờng Ðại Học Chiến Tranh Chính Trị Ðà Lạt có mục đích đào tạo các Ðại Ðội Phó
Chiến Tranh Chính Trị nhƣ vai trò Chính Ủy trong Quân Ðội Ðài Loan và của Cộng Sản,
nhƣng thật sự bảng cấp số trong các đơn vị quân đội Việt Nam Cộng Hòa không có chức
vụ này, nên sinh viên tốt nghiệp ra trƣờng mang cấp bậc thiếu úy đều bị đem “bỏ chợ” tại
các đơn vị bộ binh. Ðỗ Văn Phúc đƣợc giao nhiệm vụ Ðại Ðội Phó Bộ Binh thuộc Sƣ
Ðoàn 5 Bộ Binh ở Lai Khê. Ðụng trận Bunard, Phƣớc Long, vào Tháng Mƣời Hai 1969,
Thiếu Úy Ðỗ Văn Phúc bị thƣơng nặng và nằm Bệnh Viện Cộng Hòa ba tháng và đƣợc
tuyên dƣơng công trạng lần đầu tiên. Trong 3 năm chiến đấu, Phúc đƣợc tuyên dƣơng
công trạng 5 lần, trong đó một lần cấp quân đội do chiến thắng tại mặt trận Snuol
(Kampuchea). Sau một thời gian nắm chức vụ Ðại Ðội Trƣởng, cuối năm 1971, vì nhu
cầu cần sĩ quan chiến tranh chính trị trong các quân chủng, Ðỗ Văn Phúc đƣợc chuyển
qua làm Trƣởng Phòng Chính Huấn Căn Cứ 20 Chiến Thuật Không Quân tại Phan Rang.
Cuối năm 1973, tuy đang còn là một sĩ quan hiện dịch, Ðỗ Văn Phúc, đƣợc giải ngũ với
cấp độ tàn phế 70% vì bị bệnh thyroid và tim rối loạn bất thƣờng. Trở về Sài Gòn, Ðỗ
Văn Phúc xin đƣợc làm việc cho hãng LSI, chuyên bảo trì các loại phi cơ tại Sƣ Ðoàn 5
Không Quân. Trong thời gian này, Ðỗ Văn Phúc đã theo học tại Ðại Học Vạn Hạnh Sài
Gòn và tốt nghiệp thủ khoa cử nhân chính trị học. Ðiều mâu thuẫn, là chính sự lao động
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 121
khổ sai đày đọa, kham khổ trong tù đã làm cho Ðỗ Văn Phúc lành bệnh, cũng nhƣ các
bệnh cao máu, mất ngủ, bao tử... của các bạn tù khác.
Ra tù năm 1985, ngƣời tù “cải tạo” trở về tổ ấm trống hoác ở Vũng Tàu, đạp xe ba gác
phụ với vợ, đong gạo bán lẻ tại các chợ. Ðỗ Văn Phúc trong thời túng quẫn đã làm đủ
nghề từ thợ mộc, thợ ống khóa, trang trí, làm hàng thủ công mỹ nghệ bán cho du khách,
buôn bán máy móc chợ trời, rồi quay sang buôn bán đồ mây khi Sài Gòn bắt đầu phát
triển các quán nhậu, cà phê.
Ðịnh cƣ từ 15 năm nay tại Austin, Hoa Kỳ, theo diện H.O.1, trong những năm đầu, Ðỗ
Văn Phúc đƣợc thu nhận vào Lockheed, tại cơ sở sản xuất trang cụ điện tử ngành hàng
không, không gian. Nhờ sự cần cù, siêng năng, ông đƣợc trợ cấp của hãng, thi tuyển vào
Ðại Học Texas tại Austin, ngành điện tử. Vì phải vừa đi học, vừa đi làm, những năm học
này đƣợc coi là một sự cố gắng vƣợt bực, có ý chí của một ngƣời vừa vƣợt qua chặng
đƣờng mƣời năm tù và thêm mƣời lăm năm vất vả trong đời sống của một công dân bậc
hai tại Sài Gòn và vừa ngoi lên trong xã hội Hoa Kỳ. Ông khởi sự đi làm ca đêm từ 6 giờ
tối, rời hãng lúc 7 giờ 30 sáng, đến trƣờng vật vờ suốt một ngày cho hai hoặc ba tiết học,
xen vào giữa các tiết học thì kiếm một góc trƣờng yên tĩnh, ngủ chập chờn lấy sức. Trong
bốn ngày làm việc, phải tắm rửa tại hãng vì không có thì giờ ghé về nhà.
Năm 1996, Ðỗ Văn Phúc tốt nghiệp kỹ sƣ điện tử, sau đó tiếp tục học và tốt nghiệp M.S.
in Engineering Management (quản trị công nghiệp), làm việc cho hãng Motorola chuyên
trách các chips điện tử cho ngành vận tải. Do hãng phát triển, đem công việc qua
Indonesia và Trung Hoa, Ðỗ Văn Phúc bị cho thôi việc, và vì hoàn cảnh, từ đó ông đổi
nghề, trở thành giáo sƣ dạy toán tại các trƣờng Pflugerville HS và Pflugerville Middle
School.
Ðỗ Văn Phúc là Chủ Tịch Hội Cựu Chiến Sĩ Việt Nam Cộng Hòa tại Austin từ năm 1992.
Hội đã mở những lớp dạy nghề miễn phí và kiếm việc làm cho hàng trăm gia đình H.O.
mới sang định cƣ tại Hoa Kỳ, cũng nhƣ mở lớp sử dụng máy điện toán cho cộng đồng
Austin trong từ 2001-2003. Trong địa hạt chính trị, H.O. Ðỗ Văn Phúc đã tham dự Ngày
Nhân Quyền Cho Việt Nam tổ chức hàng năm tại Washington DC. Mỗi năm, vào ngày
30 Tháng Tƣ, ông đều tổ chức những buổi nói chuyện với sinh viên tại Ðại Học Texas
trong “đêm không ngủ tƣởng niệm Ngày Quốc Hận”.
Giữa năm 2002, khi Lê Văn Bàng, Ðại Sứ Cộng Sản tại Hoa Kỳ, cùng một phái đoàn đến
tham dự Hội Nghị Ðầu Tƣ của 10 quốc gia Ðông Nam Á ở Austin, Texas, Ðỗ Văn Phúc
đã hƣớng dẫn phái đoàn Việt Nam mà đa số là thành phần trí thức trẻ tuổi cùng với Chủ
Tịch Cộng Ðồng Austin là Kỹ Sƣ Châu Kim Khánh, vào trong phòng họp, phát biểu,
tranh luận trực diện với Cộng Sản. Sau phần trình bày của Lê Văn Bàng, Ðỗ Văn Phúc đã
đứng dậy chất vấn về tình trạng kinh tế Việt Nam, đồng thời vạch trần mọi tệ nạn kinh tế,
chính trị, xã hội đã dẫn đến sự nghèo khó của đất nƣớc. Trƣớc sự hoan hô đồng tình của
cử tọa hiện diện trong phòng họp, Lê Văn Bàng và phái đoàn Cộng Sản đã bẽ bàng ra về
♦ Đỗ Văn Phúc 122
bằng cửa sau, không ở lại tham dự tiếp tân theo chƣơng trình đã định do Phòng Thƣơng
Mại Austin khoản đãi.Trong các cuộc biểu dƣơng tranh đấu cho nhân quyền và dân chủ,
tự do cho Việt Nam tại thủ phủ của Texas, hay nhƣ vừa rồi trong Nghị Quyết Cờ Vàng,
Ðỗ Văn Phúc luôn sát cánh với các vị lãnh đạo đồng hƣơng tại địa phƣơng, trong mục
đích chống Cộng và xiển dƣơng chính nghĩa của miền Nam Việt Nam.
Ðỗ Văn Phúc cũng đã hai lần đọc tham luận tại hội nghị quốc tế hàng năm về Việt Nam
do trƣờng Ðại Học Texas Tech tổ chức tại Lubbock (Texas). Ông cũng đƣợc mời làm
diễn giả chính trong buổi tiếp tân của trƣờng Texas Tech trƣớc 300 quan khách gồm các
giáo sƣ đại học, tƣớng lãnh và nhân viên ngoại giao của Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác,
trong đó có đại diện Việt Nam Cộng sản. Năm 1995, ông đƣợc mời thuyết trình về văn
hóa Việt Nam tại lớp học gồm hơn 200 sĩ quan cảnh sát chống tội phạm do cảnh sát tiểu
bang Texas tổ chức. Trong tất cả nỗ lực này, mục đích của Ðỗ Văn Phúc là “giải độc” các
luận điệu thiên lệch mà các trang sử về chiến tranh Việt Nam trong các trƣờng học Hoa
Kỳ đã viết một cách thiếu công bằng và có ác ý đối với sự chiến đấu của quân dân miền
Nam Việt Nam. Các đài truyền hình Fox-7 và News-8 đã phỏng vấn ngƣời H.O. này và
Ðài Austin Channel l1 cũng đã mời Ðỗ Văn Phúc trong một chƣơng trình nói chuyện với
thanh niên trên đài. Chính nhờ sự hoạt động của ông tại địa phƣơng, Ðỗ Văn Phúc đã hai
lần đƣợc báo Austin American Stateman, giới thiệu về những hoạt động xã hội, chính trị
tại xuất sắc của một ngƣời Việt Nam.
Năm 1999, một góa phụ Hoa Kỳ là bà Barbara Sonneborn về Việt Nam thăm lại nơi
chồng bà đã tử trận 30 năm trƣớc và làm bộ phim “Regret to Inform” để lên án Hoa Kỳ
đã gây tang tóc cho đất nƣớc và nhân dân Việt Nam, chính Ðỗ Văn Phúc cùng nhà văn
Sơn Tùng đã mở một chiến dịch rộng khắp trên báo chí Việt Mỹ, website, để phản đối
cuốn phim này. Ðài truyền hình PBS đã mời ông tham gia một cuộc hội thoại truyền hình
30 phút với sự tham dự của hai cựu chiến binh Hoa Kỳ và một quả phụ Việt Nam Cộng
Hòa để nói lên sự thực về cuộc chiến Việt Nam, lâu nay đã bị một lớp ngƣời có cái nhìn
thiên lệch và bất công.
Trong địa hạt văn hóa, Ðỗ Văn Phúc đã dịch ra Việt ngữ tập truyện cổ Andersen và xuất
bản hai tập: Vƣờn Ðịa Ðàng, Bà Chúa Tuyết (1993). Ông có nhiều bài tham luận chính
trị, bút ký cho nhiều báo trên toàn quốc. Ðỗ Văn Phúc đã làm chủ nhiệm, chủ bút các
nguyệt san Lửa Việt, Trách Nhiệm, Thạch Hãn tại địa phƣơng. Tác phẩm đã xuất bản:
Quê Hƣơng và Hoài Vọng, tham luận chính trị - hai tập (1995). Ðỗ Văn Phúc lập gia đình
năm 1969, khi vừa tốt nghiệp trƣờng Chiến Tranh Chính Trị Ðà Lạt, ông bà Ðỗ Văn Phúc
sinh đƣợc bốn con, ba cháu đã thành đạt và có gia đình hiện cƣ ngụ tại Austin.
Trong quân ngũ, dù xuất thân từ ngành Chiến Tranh Chính Trị, Ðỗ Văn Phúc cũng đã
hoàn thành nhiệm vụ xuất sắc của một chiến sĩ Bộ Binh. Trong hoàn cảnh nào, trong thời
gian giải ngũ ở quê nhà hay định cƣ tại Hoa Kỳ, Ðỗ Văn Phúc đã chứng tỏ có tinh thần
hiếu học, làm gƣơng tốt cho lớp trẻ. Vào tù, ông là một ngƣời tù khẳng khái, can trƣờng,
xứng đáng là một sĩ quan Chiến Tranh Chính Trị của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa. Là
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 123
một trong những anh em H.O. đến định cƣ tại Hoa Kỳ trong đợt đầu tiên vào năm 1990,
Ðỗ Văn Phúc đã vừa đi làm vừa đi học, lại không bỏ qua một cơ hội nào, dùng khả năng
và tâm huyết của mình để tranh đấu cho sự tự do và dân chủ ở quê nhà.
HUY PHƢƠNG
Giới Thiệu của Nhà Báo Phạm Kim
Bán Nguyệt San Người Việt Tây Bắc
Seatle, Washington DC (17 tháng 4, 2008)
Khởi sự viết từ chƣơng Hồi ký: Trại Cải Tạo A-20, Xuân Phƣớc rồi cứ thế cuốn
hút trong ký ức với những năm ở “Cuối Tầng Địa Ngục” này. Tác giả nguyên là một sĩ
quan cấp úy đã từng đƣợc giải ngũ, thế mà sau 1975 vẫn bị lùa vào trại tập trung, luôn
đƣợc „biệt đãi” bằng còng chân ngày đêm, và nhiều tháng trong hộp sắt conex kinh
hoàng... suốt 10 năm. Tác phẩm là một bức tranh sống động mà xót xa: “Nếu có một địa
ngục như các tôn giáo thường răn đe thì chắc hẳn địa ngục đó cũng không sánh được với
cái địa ngục mà người cộng sản dành cho người quốc gia” (trang 213)
Có những triết gia cho rằng địa ngục hay thiên đàng chỉ là trừu tƣợng hoặc thiêng
liêng trong niềm tin, thì nhờ tác phẩm này chúng ta biết đến địa ngục trần gian ... cũng
“có thực”, có thể cảm nhận đƣợc. Hai trăm sáu hai trang sách đã dẫn ngƣời đọc từ những
lời khen ngợi của TS Nguyễn Đình Thắng cho đến những thổ lộ của tác giả qua lời mở
đầu... và kế đến nhƣ một cuốn phim bi hùng thu hút ngƣời xem, dẫn từ “Lịch Sử Sang
Trang”, đến trại tù Long Khánh, trại tù Suối Máu, trại Tù Hàm Tân, trại Tù A-20 Xuân
Phƣớc và cuối cùng đến chƣơng phụ lục với các bài Xin đừng quên mình là người tị nạn
chính trị… Có lúc kiêu hãnh vì những can đảm của cá nhân và các bạn tù, thƣờng đƣợc
kể lại với giọng trìu mến, thì cũng có lúc khiêm tốn “xấu hổ” vì phải làm văn nghệ và
phải hát nhạc “đỏ” trong tù; hoặc chuyện về nhiều tay ăng ten, những kẻ “dùng thủ đoạn
làm áp lực- blackmail” ngƣời cùng cảnh ngộ, đã dẫn đƣa tác giả nói riêng bị vào conex.
Mấy chi tiết này khiến ta nhớ đến hoàn cảnh tƣơng tự, cũng bị “áp lực đe dọa gây ảnh
hưởng” (blackmail) để phải bán đứng cô bé gái 15 tuổi Anne Frank nhƣ thế: Cô bé Do
Thái này đã phải bỏ mình trong trại tập trung/ trừng giới Đức Quốc Xã thời Đệ Nhị Thế
Chiến bên Âu Châu. Nhƣng dẫu sao, khi trải qua những tầng cuối địa ngục đến nhƣ thế,
văn phong và cuộc sống của tác giả vẫn thể hiện đƣợc sắc mầu bàng bạc nhân ái, cuốn
hút ngƣời đọc.
Ngoài ra, còn có phụ lục về ngày các cựu tù nhân chính trị tri ân và hội ngộ một
trong những ân nhân của HO là bà Khúc Minh Thơ (còn những ân nhân khác nữa, chẳng
hạn nhƣ ông Lê Xuân Khoa qua tổ chức SEARAC hoạt động suốt gần hai thập niên
1980-90).
♦ Đỗ Văn Phúc 124
Bìa sách nền màu đỏ , đen và chữ trắng của họa sĩ Hoàng Việt (VietLand) nhƣ
cùng nói lên rằng địa ngục trần gian có thật đã xảy ra trong đời tác giả, khiến chúng ta
liên tƣởng tới những tác phẩm cùng chủ đề , nhƣ “Cùm Đỏ” của nhà văn Phạm Quốc Bảo
xuất bản năm 1983, rồi “Đáy Địa Ngục” của nhà văn Tạ Tỵ, “Đại Học Máu” của nhà văn
Hà Thúc Sinh...
Không chìm đắm trong than vãn, mà vùng dậy tiến lên. Đó là những thành quả
minh chứng mà tác giả Đỗ Văn Phúc đã tạo một kỷ lục hiếm hoi, nhƣ lời ca ngợi của
Tiến Sĩ James Reckner ( thuộc Trung Tâm Việt Nam, Texas Tech University), lời khen
ngợi đặc sắc và giá trị của cựu HQ Thiếu Tá Trần Đỗ Cẩm, của cựu Trung Tá Hoàng
Minh Hòa, của báo chí truyền hình News 8-Austin, của Hoàng Lan Chi (Việt Nam Hải
Ngoại),.. và hơn cả là lòng ngƣỡng mộ của các bạn trẻ sinh viên trong và ngoài tiểu bang
Texas.
Qua tóm tắt tiểu sử, Đỗ Văn Phúc từng tốt nghiệp kỹ sƣ điện tại Austin TX, và
Cao học Quản Trị Công Nghiệp (Colorado). Trƣớc đây, tác giả đã xuất bản: Quê Hương
và Hoài Vọng (hai tập), Vườn Địa Đàng, Bà Chúa Tuyết, Nơi Đó Mùa Xuân Chưa Về.
Đồng thời, ông cũng là chủ nhiệm nguyệt san Lửa Việt (Austin), Trách Nhiệm (Austin-
TX). Trƣớc đây, những bài viết nhƣ “Người Tù và Chiếc Lon Gô”, và “Chân Dung Người
HO-Đỗ Văn Phúc” đã xuất hiện trên trang báo Ngƣời Việt, và Ngƣời Việt Tây Bắc.
Phạm Kim.
Các Nhận Xét của Thân Hữu và Độc giả
♠ …Quê Hương và Hoài Vọng là cuốn sưu tập những bài viết của tác giả Ðỗ Văn
Phúc từ trước đến nay. Ngoài những bài để phản ảnh nhân sinh quan, một số bài khác
coi như sự tổng kết hành trình vào đời của tác giả, một chiến sĩ quốc gia.
…Qua hơn ba trăm trang của cuốn sách, người đọc đã chứng kiến một văn phong
vững vàng của một chiến sĩ vừa là một nhà trí thức quốc gia có lập trường kiên định. Các
vấn đề đặt ra đã được tác giả trình bày với những lý luận sắc bén…
Qua thiên bút ký “Trại Cải tạo A-20, Xuân Phước,” tôi đã chứng kiến một hành
động chống đối dũng cảm trong một chế độ tù đày bất nhân, một quan niệm đúng đắn về
tính cách anh hùng của những hành động ấy cùng những niềm tin mãnh liệt nơi chính
nghĩa của mình, tình trạng vô tội vì là nạn nhân của một sự tráo trở, vi phạm lời cam kết
quốc tế, thể hiện dưới ngòi bút linh động và hấp dẫn của tác giả Ðỗ Văn Phúc là một
điểm son của cuốn Quê Hương và Hoài Vọng.
Là một trí thức tốt nghiệp từ Ðại học Chiến tranh Chính trị của Quân lực Việt
Nam Cộng Hoà, Ðại học Vạn Hạnh và là một kỹ thuật gia được đào tạo từ Ðại học Texas
ở Austin và Ðại học Kỹ Thuật Quốc Gia ở Fort Collins, Colorado, tác giả Ðỗ Văn Phúc
đã làm việc với một tinh thần logic chặt chẽ.
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 125
Cựu Trung Tá Hoàng Minh Hoà, Nguyên Văn Hoá Vụ Trưởng, Trường Ðại Học
Chiến Tranh Chính Trị, Ðà Lạt. Chủ tịch hội Cao Niên VN tại Portland, Oregon
♠ Văn phong hùng hồn, lập luận sắc bén như chém đinh chặt sắt, có thể làm lung lay
cả một chế độ…
Nhà văn Phạm Ngũ Yên (Cựu Chủ tịch Văn Bút VN Miền Đông Nam Hoa Kỳ.)
♠ Nhàn mới gửi cho tôi tập tham luận và bút ký mới nhất của anh. Tôi biết ơn Nhàn,
tôi biết ơn anh… Anh làm cho tôi tăng thêm phần phấn khởi về tiến trình văn học nghệ
thuật Việt Nam mình ở quê người.
Công trình của anh là một công trình đang ca ngợi, ở chỗ: Chiến đấu không
ngừng nghỉ, không mệt mỏi cho một tổ quốc Việt Nam; anh hùng, bất khuất trước mọi
tình huống, trước mọi nghịch cảnh.
Nhà thơ Trần Vấn Lệ (California)
♠ Mr. Do impressed me not just with the strength and passion of the arguments he
presented, but also by his appearance and demeanor. He is very sharp individual, and
very articulate.
… He has lived a life of considerable challenges, including service as an officer in
the Armed Forces of the Republic of Vietnam during the war that ended in 1975 and
subsequent relocation to the United States. Along the way, he has displayed a range of
qualities I wish more young Americans could acquire: a sense of duty to country and
community, for example, and a fine sense of personal honor and honesty.
(Ông Đỗ Văn Phúc tạo trong tôi những ấn tƣợng tốt đẹp không những qua lập luận hùng
hồn và nhiệt tình trong lúc ông diễn thuyết, mà còn qua phong thái chững chạc của ông.
Ông quả là một con ngƣời khuôn thƣớc và rất có sức hấp dẫn.
Ông đã trải qua một cuộc sống đầy thử thách, bao gồm những năm phục vụ trong Quân
lực VNCH cho đến khi kết thúc chiến tranh năm 1975, và sau đó đã dịnh cƣ tại Hoa Kỳ.
Trong suốt quá trình, ông đã biểu hiện những phẩm chất mà tôi ao ƣớc các thanh niên
Hoa Kỳ sẽ học hỏi: ví dụ nhƣ ý thức trách nhiệm đối với tổ quốc và cộng đồng, sự lƣơng
thiện và ý thức về danh dự của cá nhân mình.)
James Reckner, Ph. D., Giám đốc Trung tâm Việt Nam, Trường Ðại học Kỹ thuật
Texas.
♠ Dear Phuc,
... We are working to ensure that POW/MIA progress continues, and we will also
pursue more vigorously our concerns about human rights in Vietnam. I know that we
share the same goals, and I appreciate your interest in this important issue.
Ông Phúc thân mến,
… Chúng tôi đang làm mọi việc để bảo đảm diễn tiến của chƣơng trình Quân nhân mất
tích và Tù binh đƣợc tiếp tục, và chúng tôi sẽ theo đuổi một cách tích cực những điều
quan tâm của chúng tôi về nhân quyền ở Việt Nam. Chúng ta cũng chia xẻ những mục
tiêu chung, tôi cám ơn ông đã lƣu tâm tới vấn đề quan trọng này (1994)
♦ Đỗ Văn Phúc 126
Bill Clinton
President of The United States (1992-2000)
♠ Ong Michael kinh men!
I was very pleased to meet you Saturday morning at the MOPH meeting. I had
already heard of you. I know some of the people at the TTU Vietnam Center, and I have
a copy of the letter you wrote to the President of UTA.
I have read part of your Web site, and may I congratulate you on your fine family.
They are a really nice looking group, and I am certain that you are very proud of them. I
also want to express my sympathy and admiration for your strong character that enabled
you to survive your imprisonment, and then to succeed in your life as you have done and
as you are doing. Although I fought and was wounded twice in Vietnam, I cannot
imagine the life in the prisons. I have read some books by "North" and "South"
Vietnamese who have described the hard life in the early years. However, I am not
certain that I truly understand what life was like for you or any of the ordinary people.
Ông Michael kính mến,
Tôi rất vui mừng đƣợc gặp ông trong buổi họp của Hội Những ngƣời có Chiến
Thƣơng Bội Tinh thứ bảy vừa qua. Tôi đã từng nghe về ông, và có quen biết nhiều vị ở
trƣờng Đại học Texas Tech. Tôi cũng có bản sao lá thƣ ông gửi ông Viện trƣởng Viện
Đại học Texas ở Arlington. Tôi đã dọc một phần web site của ông, và xin chúc mừng gia
đình ông. Đúng là một gia đình tốt đẹp, và tôi biết ông rất hãnh diện về họ. Tôi muốn bày
tỏ sự cảm thông và khâm phục của tôi về cá tính mạnh mẻ đã giúp ông sống sót qua tù
đày, và cũng đã mang lại cho ông những thành công trong đời. Mặc dù tôi đã hai lần
chiến đấu và bị thƣơng ở Việt Nam, tôi không thể nào hình dung đƣợc cảnh lao tù. Tôi có
đọc vài cuốn sách của các tác giả cả Nam lẫn Bắc Việt Nam về hoàn cảnh khó khăn trong
những năm đầu sau chiến tranh. Tuy nhiên, tôi thực tình không thể hiểu đƣợc khó khăn
trong đời sống của gia đình ông hoặc những ngƣời bình thƣờng khác.
Charles (Chuck) Gaede, Ph. D.
LtCol USMCR (Ret.)
Associate Director, Division of Instructional
Innovation and Assessment, University of Texas.
♠ Luôn nhớ đến giọng cười đầy tự tin và lạc quan của bạn
Cựu Đại Úy Cái Trọng Ty
Cùng trại tù A-20, Xuân Phước. hiện đang sống tại Houston, Texas
♠ Tôi đã chứng kiến ở anh Phúc những hành vi chống đối dũng cảm mà ít ai làm
dám thực hiện
Cựu Đại Úy Võ Xuân Hy
Bạn tù cùng trại E, A-20, Xuân Phước. hiện đang sống tại Westminster, CA
♠ Chào bạn Phúc,
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 127
Hôm qua gặp được Phúc trong điện thoại, tôi mừng lắm. Rất nhớ và thương
Phúc.. Tôi vẫn giữ những hình ảnh đẹp mà tôi có được ở Phúc, lúc đó là một thanh niên
còn trẻ, thông minh lanh lợi, có một chí khí bất khuất trước cường địch và có một tâm
hồn dũng cảm. Bây giờ mình đã già hết rồi.....
Cựu Đại Úy Nguyễn Thanh Chương
Bạn tù cùng Đội 45, Trại Z30-C, Hàm Tân
(1978), Hiện ở Montreal, Canada.
♠ Có lẽ không ai viết chuyện tù hay bằng anh. Mong anh cảm hứng nhiều và có hứng dài
dài
Cựu HQ Thiếu Tá Trần Đỗ Cẩm, Chủ nhiệm Nguyệt San Đoàn Kết, Austin
♠ À, anh này chính là Đỗ Văn Phúc phải không? anh mà cũng được tha, lạ nhỉ
Một cán bộ an ninh Cộng Sản tại trại Xuân Phuớc trong ngày lãnh giấy ra trại
♠ Thưa chú Đỗ Phúc,
Chặng đường thánh giá mà chính quyền VC bắt chú phải đi qua tuy đã chấm dứt
từ lâu, nhưng vẫn xin được chia xẻ với chú ngày hôm nay những ý nghĩ đồng cảm chân
thành.
Xin được nói lên lòng tri ơn và ngưỡng mộ những chiến sĩ anh hùng của VNCH dù
trong thời loạn ly hay sau 1975 dù sa cơ thất thế, bị giam cầm mà vẫn thể hiện một tinh
thần anh dũng bất khuất. Đó mới là định nghĩa tiêu biểu của "Anh hùng là gì". Hỡi
những người chiến sĩ tuy thất trận nhưng không hề thua cuộc, bởi họ chưa hề đầu hàng
đối phương. Họ chỉ buông súng theo lệnh cấp trên.
Mong câu chuyện này sẽ có ngày tìm được một chỗ đứng trang trọng trên diễn đàn
công luận quốc tế. Thiên bất dung gian .Chính nghĩa phải tất thắng và công lý sẽ về tay
những ai có chính nghĩa. Đã là Cộng Sản thì chẳng bao giờ hiểu được công lý là gì.
Mõ Làng
http://s152542055.onlinehome.us/xoops4/modules/newbb/viewtopic.php?topic_id=285&
forum=9&post_id=729#forumpost729
♠ Thưa Ông,
Chính YN mới phải cám ơn Ông, người đã chiến đấu cho miền Nam Việt Nam ; để
những kẻ ở hậu phương như YN được yên vui học hành. Và thêm nữa, cám ơn Ông đã
nhắc YN nhớ lại những xúc động kinh hoàng trên biển cả; và nhớ lại những giọt nước
mắt của những người Vợ Lính ở miền Nam . Khi đọc bài thơ cảm tác của YN, một chị bạn
đã hỏi: “Tại sao YN đọc văn Đỗ Văn Phúc rồi sáng tác thơ hỉ? Có phải vì người tù này
can đảm dám chống lại tên cai tù và quyết giữ cái lon guigoz; đập nát rồi quẳng nó đi?
Hay còn ý gì khác?”
YN đã trả lời: “Người nghệ sĩ phải biết cảm cái khổ chung của nhân loại, của đồng bào.
Đỗ Văn Phúc đã dùng cái khổ của bản thân để nói lên cái khổ của bao thân phận nghiệt
ngã của bao nhiêu quân dân cán chính miền Nam. Ai đọc mà không thấy đau lòng? YN
♦ Đỗ Văn Phúc 128
biến niềm đau ấy thành một sự gợi-nhớ-thứ-hai cho thế hệ đi sau hiểu thêm thân phận
của người phụ nữ Việt Nam xa chồng, xa gia đình, dưới gông cùm Cộng Sản.
Nhà thơ Ý Nga (Calgary, Canada)
♠ Dear Phuc,
Tôi đã đọc những phần viết về Trại Xuân Phước và hồi ký Cuối Tầng Địa Ngục
bạn gửi cho. Thấy như là chuyện mới hôm qua, sống lại những ngày đau buồn, phẫn nộ
và uất hận. Nhưng chúng mình đã không bao giờ tuyệt vọng, không bao giờ mất lý tưởng.
Rất nhiều chi tiết mà tôi đã quên bẳng đi từ lâu; đọc lại hồi ký của bạn về XP mới nhớ
lại, thấy xúc động bồi hồi trong lòng. Trí nhớ của bạn tốt quá, và cũng phải có thêm tấm
lòng son sắt tự hào về những tháng năm đọa đày mà không sa ngã của anh em mình thì
mới viết được như thế. Bái phục! bái phục!
Bạn đòi góp ý. Tôi chỉ xin nói rằng tôi mong muốn bạn nói nhiều hơn về những
diễn biến nội tâm, Những tâm sự ngổn ngang, nợ nước thù nhà, lo buồn hoang mang về
tình hình đất nước và đồng bào trong cơn đại hồng thủy; về cha mẹ vợ con đang khốn
cùng ngoài xã hội, về mối thất vọng trước những cuộc thí nghiệm ngu ngốc và tàn bạo
của bọn người ngông cuồng đang dương dương tự đắc... Về tâm sự những người lính đã
chiến bại một cách đột ngột, tức tưởi, còn mãi mãi bị ray rứt, ám ảnh bởi những câu hỏi
tại sao? tại sao?
Tôi đề nghị Phúc khai triển thêm về những mặt này. Vì chính những nỗi đau ấy
mới làm nên cái giá trị cao quý và bi thảm của những người đã bị dìm xuống đất đen
xứng đáng được ghi chép lại hơn những sự đói rét, khổ sai. Cũng đừng quên nhấn mạnh
đến tinh thần bất khuất, quật cường và can đảm của những người tù VNCH không còn
trông mong mong vào sự giải cứu nào nữa ở bên ngoài. Nói lên tinh thần đoàn kết, tương
thân tương trợ, những cuộc biểu dương ý chí và sĩ khí của chúng ta trong nhà tù.
Cựu Tr/Úy PCT, bạn tù Xuân Phước. (VN)
♠ Đọc truyện Trại Cải Tạo A-20 của Đỗ Văn Phúc, tôi rất xúc động và thương cảm
những anh em ở tù trại Xuân Phước A20 như thương chính bản thân mình. Vì tôi cũng là
người tù đến phân trại A, trại Xuân Phước A-20 tháng 11 năm 1975 sau khi từ Mỹ về trên
chiếc tàu Việt Nam Thương Tín. Bây giờ nghe bạn kể mà mình mẩy tôi nổi da gà vì quá
kinh hãi. Bạn nói rất đúng, ở Xuân Phước, tù nhân khó lòng mà trốn thoát được bởi sự
canh gác chặt chẻ và lũ ăng ten mất tính người đã làm anh em tù chúng ta điêu đứng.
Chúng chỉ vì một chút bổng lộc được hưởng mà phản bội. Tôi có một người bạn là Trung
úy Trần Lưu Úy, hoa tiêu F-5, ở phân trại E cùng bốn người bạn tù đã trốn trại và đã bị
chúng bắn chết một ngày sau. Bây giờ nghe bạn kể lại những hung thần ở trại giam làm
tôi uất hận bọn bán đứng anh em. Trời cao có mắt. Bây giờ cuộc đời họ chẳng ra gì.
Thượng đế đã trừng phạt họ. Nghĩ cũng công bằng thôi. Thân.
Nguyễn Văn Đông, Phi Đoàn 522
Oct 12, 2007 (http://www.canhthep.com/)
♠ Chú Phúc là một ngƣời rất đáng khen ngợi, từng ở tù Cộng Sản mà vẫn tiếp tục chiến
đấu cho tự do. Cháu nhớ đã gặp chú Phúc, chú Kiến ở Lai Khê khi ba cháu đóng quân ở
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 129
đó. May mắn cháu đƣợc gặp những ngƣời nhƣ các bác, các chú. Cháu mong sao các bác,
các chú sống lâu trăm tuổi để tiếp tục viết cho thật nhiều cho những thế hệ trẻ đƣợc biết
về cuộc đời binh nghiệp, về những sự hy sinh của các bác, các chú. Cháu xin viết tặng lại
các bác các chú câu nói của bậc tiền bối: “Sống mà thác, nƣớc non đòi nợ- danh thơm sáu
đỉnh chung đều khen.”
Nguyễn Hiền Quân
http://www.generalhieu.com/ykienu-8.htm
♠ Đối với những tên việt gian Cộng Sản như tên Lê Đồng Vũ, hảnh động tàn ác của
chúng đối với đồng loại, chúng ta có thể hiểu được vì chúng không phải là Con Người .
Chúng chỉ mang hình hài Con Người nhưng tim óc của chúng là của loài cầm thú, do đó
hành động của chúng không khác loài cầm thú là vậy. Bọn chúng có cả hàng triệu tên
đang nhởn nhơ giết hại đồng bào ta hàng ngày, hàng giờ và chưa biết khi nào mới thôi.
Nhưng đối với những tên như Dương Đ. M., đã từng là Con Người, mà có hành động như
vậy thì thật là đáng phỉ nhổ. Một tên Bùi Đình Thi đã và đang trả gíá cho hành động đê
hèn, tàn ác cuả hắn khi còn trong trại tù chưa phải là trường hợp cá biệt . Nay rất mong
muốn được biết thêm nhiều tên như Dương Đ. M., Bùi Đình Thi được công khai phanh
phui trước dư luận và Lịch sử để hậu thế sau này lấy đó làm gương. Nếu anh em Tù Cải
Tạo nào biết được những tên vô lại như vậy xin mạnh dạn nêu lên và phổ biến rộng rãi
cho mọi người cùng biết họ tên, nơi cư trú hầu chúng không còn có cơ hội ẩn nấp dưới
bất cứ hình thức nào để làm hại đồng loại nữa
CT Phan Oct 13, 2007 16:50 (Canhthep.com)
♠ Lời văn tuyệt. Người đọc cảm thấy rất đau đớn khi thấy các chiến hữu đã trải qua
những gian khổ không tưởng tượng được. Sự thật vẫn là sự thật. Nên lời văn rất nhẹ
nhàng, không câu nệ.
Mong được có một cuốn trong tủ sách. Bái phục
Nhàn Nguyễn, một độc giả trên web
♠ Rất khâm phục ý chí bất khuất và lòng yêu nước, yêu đồng bào sâu sắc của tác giả
Đỗ Văn Phúc. Rất mong có cơ hội đọc được “Cuối Tầng Địa Ngục” của ông. Hy vọng ý
chí sắt đá và lòng dũng cảm của ông sẽ tô đậm tinh thần yêu nước và ý chí đấu tranh
dành độc lập của thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay và mai sau. Cũng mong rằng những tác
phẩm của ông là ngọn đuốc thắp sáng cho nền tự do dân chủ nước nhà, là tiếng chuông
cảnh tỉnh cho những ai còn mê muội theo chủ nghĩa tham tàn ác độc của bọn Cộng Sản
dã man. Xin chúc tác giả một mùa xuân vui tươi tràn đầy hy vọng, và cũng xin đuợc hỏi:
“Nếu ở trong nước thì làm sao có được cuốn sách này?”
Thanh Thanh - tháng Giêng 21, 2008
http://tvvn.org/tvvn/index.php?categoryid=67
Thấy Mà Thương Những Chiếc Hộp Sữa Guigoz
Thơ Ý Nga
Cảm tác sau khi đọc văn ngƣời tù Đỗ văn Phúc
♦ Đỗ Văn Phúc 130
Những chiếc hộp sữa guigoz
Má mua, nuôi đàn em nhỏ
Hết sữa, đựng đƣờng, nho khô,
Kẹo, sen, mè, trà, mứt, bánh…
Ngày Lính bị lùa ra Bắc
Vợ tơi chảo thịt chà bông
Ủ chặt từng lon thăm chồng
Dở chết trong tay của giặc
Đòn thù Đảng Phản Đồng Bào:
Buông súng, kiếm, gƣơm, chùy, đao…
Không đƣợc vắt cơm, bới cháo
Thƣơng ai đói khát cồn cào!!!
Hết sức Người Tù lao động
Sỏi đá sao chẳng thành cơm?*
Nhờ lãnh án tù Việt Cộng
Danh lon sữa càng thêm… thơm
Thấy thƣơng lon chịu gian lao
“Câu kéo”* vào lửa. Kéo, câu…
„‟Thép” Cộng “đã tôi thế đấy!”
Thành nồi, ấm, chén… nghẹn ngào
Cũng nhƣ Ngƣời Tù… bi ai!
Lon thêm xích, niềng, móc, quai…
Trèo lên rừng thiêng vác củi
Xuống suối uống… nước độc hoài!
Ngƣời phù thịnh, hiếm phù suy?
Chủ, lon: bất khả phân ly!
Sống, chết theo bao nhiêu Lính*
Thƣơng thay đồ vật vô tri!
Làm lon Xã Hội Chủ Nghĩa
Nên đƣợc “cải thiện”* giấu… rau
Khi lủng, lính dùng cơm trám
Đốt bao nhựa vá, càng… ngầu!
Xé mền quấn làm… bình thủy,
Hàn Sĩ* vƣợt… rét lao tù
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 131
Bạo quyền cầm Cân Công Lý
Chẳng lẽ ngồi khóc hu hu?
Thƣơng Ngƣời! Cũng thƣơng chiếc lon
Má đựng đƣờng, chanh: ngào* ngon
Mong em vƣợt biên thoát chết,
Đứt ruột cho em sống còn
Lon theo ngƣời dân, vƣợt biển
Ngƣời khoe: gạo sấy, me, đƣờng
Kẻ giấu: vàng, bạc, kim cƣơng,
Hải tặc tha hồ… bất lƣơng!
Ôi bao ngọt, bùi, cay đắng,
Lon từng đã chia chác, cho…
Đổi Đời còn hơn… trời giáng
“Vì, tại, bởi…” nhiều lý do
Việt Cộng hô: “Đại thắng lợi”
Mình “Đợi thắng lại!” nhé lon
Dốc cao muốn lên phải… bước,
Núi Non quyết giữ phải tồn!
Sá gì một Đảng Bán Nƣớc!
Phải giữ Bất Khuất Việt Nam !
Kẻ sau theo gƣơng Ngƣời Trƣớc
Diệt Cộng và chống ngoại xâm!
Ý Nga, 19.12.2007
---------------------------------------------------------------*Khẩu hiệu của Việt Cộng: “Với sức
người sỏi đá cũng thành cơm”
*Theo ngƣời tù Đỗ văn Phúc đã viết trong “Ngƣời Tù, Chiếc Lon Gô và Nhà Kỷ Luật”,
báo Ngƣời Việt Illinois tháng 12.2007, thì CÂU KÉO “mô tả việc người tù đứng xúm xít
quanh lò lửa nhà bếp đưa lon gô vào miệng lò để đun nấu”
*Ngào = nấu với lửa nhỏ và trộn liền tay cho khỏi bị dính thành khối
*Hàn Sĩ = xin hiểu theo cả 2 nghĩa: Thợ Hàn và Ngƣời Vô Sản
♦ Đỗ Văn Phúc 132
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 133
Chụp kỷ niệm với anh chị Phan Công Danh tại Pflugerville, Texas, 2011
Bản nhạc Mặn Nồng Cho Nhau do
Nhạc Sĩ Phạm Công Danh sang tác khi còn ở trại tù
Long Khánh 1976. Ông gửi tặng tác giả sau khi đọc
Cuối Tầng địa Ngục
♦ Đỗ Văn Phúc 134
Bản nhạc Muôn Trùng Xa Em Về do Nhạc Sĩ Vũ Đức
Nghiêm sang tác trong trại tù. Ông gửi tặng sau khi
đọc Cuối Tầng địa Ngục
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 135
♦ Đỗ Văn Phúc 136
Đôi dòng về Tác giả:
Đỗ Văn Phúc sinh năm 1946 tại Quảng Trị.
Tốt nghiệp khoá 1, Đại học Chiến Tranh Chính Trị Đà Lạt; Cử nhân Chính trị học, Đại
học Vạn Hạnh; Kỹ sƣ Điện Tử, Đại học Texas tại Austin; Cao Học Quản Trị Công
nghiệp, Đại học Kỹ Thuật Quốc Gia (Colorado).
Phục vụ tại Sƣ Đoàn 5 Bộ Binh và Sƣ Đoàn 2 Không Quân. 10 năm tù qua các trại Long
Khánh, Suối Máu, Hàm Tân và Xuân Phƣớc
Hoạt động Chính trị, Văn hoá
Chủ bút Nguyệt San Gió Cát, Căn cứ 20 CTKQ (Phan Rang). Chủ nhiệm nguyệt san Lửa
Việt (Austin), Trách Nhiệm (Austin) từ 1992. Chủ bút Tạp chí Thạch Hãn. Có bài đăng
thƣờng xuyên trên các nhật báo Tiền Tuyến, Chính Luận (Sài Gòn, trƣớc 1975) ; hiện
cộng tác với hàng chục nhật báo, tuần san, nguyệt san, và đặc san trên toàn quốc Hoa Kỳ;
và các báo điện tử, và các đài phát thanh tại Hoa Kỳ, Úc, và Âu Châu.
Đƣợc giới thiệu trên các đài Truyền hình Mỹ và Việt: ACTV, PBS, Fox, News 8 Austin,
SBTN.
Đƣợc báo Ngƣời Việt giới thiệu trong loạt bài Chân Dung Một HO.
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=18681
http://www.michaelpdo.com/ChandungHO.htm
Hai lần đƣợc báo Austin American Statesman giới thiệu
trên trang 1, section B về hoạt động chính trị xã hội tại địa
phƣơng.
Diễn giả chính trong bữa tiệc trƣa tại Hội Nghị Quốc Tế
vê Việt Nam tại Texas Tech University năm 2001 và
Tham luận viên trong Hội Luận Quốc Tế vê Việt Nam lần
thứ 3 tại Đại học Texas Tech, Lubbock, năm 2002.
Thƣờng xuyên nói chuyện với Thanh niên, Sinh viên
trong Tiểu bang Texas trong các ngày lễ lớn và các trại
hè.
Tác Phẩm
Đã xuất bản: Vƣờn Địa Đàng(1992), Bà Chúa Tuyết, Quê
Hƣơng và Hoài Vọng, 2 tập (1995). Sắp xuất bản: Nơi Đó Mùa Xuân Chƣa Về, Nanh
Hùm Nọc Rắn
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 137
♦ Đỗ Văn Phúc 138
Gia đình tác giả trên mảnh đất tự do
Bạn tù Xuân Phƣớc: Đứng: Phan Phú Tĩnh, Đỗ Văn Phúc, Phạm Chí Thành;
Ngồi: Cái Trọng Ty, Phạm Đức Nhì (chụp tại Houston)
Tác giả chụp trƣớc và sau những năm tù. Hình phải: Kiếm sống trong thời gian bị quản chế
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 139
Bạn tù Xuân Phƣớc: với Cái Trọng Ty và Vĩnh Cƣơng (Houston); Hình bên phải: Với Trần Vinh
(Dallas)
Bạn tù Xuân Phƣớc: với Võ Xuân Hy (Cali); hình phải: với Nguyễn Chí Thiệp (Houston)
Anh Chị Nguyễn Chí Hiền (Pháp), Hình phải: với Phạm Trọng Nghĩa và Nguyễn Thi Ân (Utah)
♦ Đỗ Văn Phúc 140
Gặp bạn tù Xuân Phƣớc tại Seattle (2011). Từ trái qua phải: Hoàng Trai, vợ chống Phúc, chị
Trai, Phạm Văn Thận, Chuyên, anh Minh (thân hữu), Nguyễn Trọng Nghị
Với Võ Văn Sáu (Sáu Hồ Hởi) ở Seattle,
Washington
Hình phải: với Hoàng Trai
♦ Cuối Tầng Địa Ngục 141

136
Đôi dòng về Tác giả:

 Đỗ Văn Phúc sinh năm 1946 tại Quảng Trị.
Tốt nghiệp khoá 1, Đại học Chiến Tranh Chính Trị Đà Lạt; Cử nhân Chính trị học, Đại
học Vạn Hạnh; Kỹ sƣ Điện Tử, Đại học Texas tại Austin; Cao Học Quản Trị Công
nghiệp, Đại học Kỹ Thuật Quốc Gia (Colorado).
Phục vụ tại Sƣ Đoàn 5 Bộ Binh và Sƣ Đoàn 2 Không Quân. 10 năm tù qua các trại Long
Khánh, Suối Máu, Hàm Tân và Xuân Phƣớc
Hoạt động Chính trị, Văn hoá
Chủ bút Nguyệt San Gió Cát, Căn cứ 20 CTKQ (Phan Rang). Chủ nhiệm nguyệt san Lửa
Việt (Austin), Trách Nhiệm (Austin) từ 1992. Chủ bút Tạp chí Thạch Hãn. Có bài đăng
thƣờng xuyên trên các nhật báo Tiền Tuyến, Chính Luận (Sài Gòn, trƣớc 1975) ; hiện
cộng tác với hàng chục nhật báo, tuần san, nguyệt san, và đặc san trên toàn quốc Hoa Kỳ;
và các báo điện tử, và các đài phát thanh tại Hoa Kỳ, Úc, và Âu Châu.
Đƣợc giới thiệu trên các đài Truyền hình Mỹ và Việt: ACTV, PBS, Fox, News 8 Austin,
SBTN.
Đƣợc báo Ngƣời Việt giới thiệu trong loạt bài Chân Dung Một HO.
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=18681
http://www.michaelpdo.com/ChandungHO.htm
Hai lần đƣợc báo Austin American Statesman giới thiệu
trên trang 1, section B về hoạt động chính trị xã hội tại địa
phƣơng.
Diễn giả chính trong bữa tiệc trƣa tại Hội Nghị Quốc Tế
vê Việt Nam tại Texas Tech University năm 2001 và
Tham luận viên trong Hội Luận Quốc Tế vê Việt Nam lần
thứ 3 tại Đại học Texas Tech, Lubbock, năm 2002.
Thƣờng xuyên nói chuyện với Thanh niên, Sinh viên
trong Tiểu bang Texas trong các ngày lễ lớn và các trại
hè.
Tác Phẩm
Đã xuất bản: Vƣờn Địa Đàng(1992), Bà Chúa Tuyết, Quê
Hƣơng và Hoài Vọng, 2 tập (1995). Sắp xuất bản: Nơi Đó Mùa Xuân Chƣa Về, Nanh
Hùm Nọc Rắn