VIII. TIỀN GIANG 1

KIM CỔ KỲ QUAN QUYỂN IX

TIỀN GIANG

Từ trang 195-268;cột 1-148

Tiền GiaNG tập I

tr. 195-202; cột 1-16

tr.195- cột 1

1.Phật ra xem thế Tiền giang
Sông mê biển khổ chẳng an lòng nào.

Ngược xuôi khôn quỷ hỗn hào
Cao bay xa chạy đầu vào trôn ra.

5.Khéo đem buồng chuối khuấy ta,
Nửa đường lấp ngõ nhát ma ý hà.

Ở chi nửa chính, nửa tà,
Xét lòng không chắc thiệt thà đừng tin.

Thấy người dạ ở bất minh,
10.Như vầy chẳng uổng công linh (1) sách đèn.

Tỏ thời cũng tiếng là đèn,
Dầu có hèn hèn cũng tiếng là trăng.

Tuy tôi nói láo có căn,
Khó nghèo thèm khát giàu ăn ngon gì.

15.Lòng tôi đem bạc đổi chì,
Mang ơn dạ muốn tức thì đền ơn.

Thương người bạc nghĩa phi nhơn,
Làm ơn người muốn kể ơn tức thì.

Chẳng thương chữ Bủu Sơn Kỳ,
20.Chữ Hương ngó thấy vị vì chữ vi.

Sợ e mắc chữ tiền khi ,
Sá bao đồng bạc bạc chi bất bình.

Tới đây thay dạng đổi hình,
Dầu khôn giả dại thử tình quý nhơn.

25.Giốc lòng bổ đức thi ơn,
Không ai gắn dạ keo sơn với mình.

Tâm thơ gửi trước ký tình,
Lâm nguy tị nạn đam ( đem) hình lại sau.

Nhiều người dạ oán con trâu,
30.Thơ tiền bất tính biết đâu con mèo.

Lắt léo lởi nói hiểm nghèo,
Dần mẹo như thể qua đèo người ôí.

Nghĩ rồi tôi lại thương tôi,
Oán tôi tôi oán thời thôi phận mình.

35. Như vầy uổng trí xuất tình,
Nào ai có ép nghe mình tại đâu.

Mượn gươm thần huệ cao sâu,
Vô tình cho đó thương đâu nói dài.

195- 2

Thầy ra hai chữ văn tài,
40. Chữ mắc thì biết, rẻ ngoài thì không.

Giốc lòng niệm Phật chí công,
Chữ rẻ còn nhớ mắc không biết rày.

Chữ rẻ còn nhớ đề bài,
Chữ mắc thời giấu thương thầy thì công.

45. Ngồi buồn lời nói minh mông,
Xui thầy thương tớ trò đông cạn tình.

Phi lang phản dạ chê hình,
Lâm nguy Lục thị thương tình Nguyệt Nga.

Kim Ngọc mê Xương Tử Ca,
50. Đời này vay trả xét ra sợ thầm,

Không biết thời nói người lầm,
Người mà biết đạo lỗi lầm về đâu.

Nay đà trời Phật tóm thâu
Nói cho các nước lo âu việc đời.

55.Luận sao đặt để thuận lời,
Bình phân ý tứ người đời ghét thương

Trực lòng công chúa Thị Hương,
Mặc trăm hàng chữ cúi vương tiếc chồng

Phụ nhơn nan hóa lạc lòng
60. Thương ai phản dạ giết chồng như chơi.

Xem rồi khắp hết nơi nơi,
Luận đời chẳng phải nói chơi bớ ngưòi.

Sánh theo bạc bảy vàng muời,
Khó nghèo nhân nghĩa chê ngưòi bần nhơn.

65.Bất kỳ phi nghĩa phi nhơn,
Nhiều tiền nhiều bạc hòa thân vợ chồng.

Lao ngao như cá ròng ròng,
Quý quyền xin tốt đẹp lòng, đẹp duyên.

Bút thần ký tự sách nghiên

70.Kể từ trường ốc khùng điên ra đời

Khác nhau có một chữ thời

Thiếu chi kỳ ngộ trong đời hiển vang

Chưa phải mưu vệ bình an

Hởi còn khổ não đa đoan vận thời

75. Chẳng than việc khó ở đời

Than chi tiền bạc nhiều lời đắng cay.

196- 3

Chẳng ưa lời chánh chê ngay

Nhiều người ít kẻ thương đây chút nào

Thuyền quyên sách với anh hào

80. Vợ chồng y phục mặc vào cởi ra

Mát thời mặc ấm lòng ta

Nực thời bực bội cởi ra xa mình

Phu thê thời dụng chữ tình

Khó thời theo khó nương mình với ta

85. Thác nguyền cho hiệp đôi ma

Sống ngồi dương thế đôi ta thanh nhàn

ở sao nghe xóm nghe làng

Trong nhà nói phải lấp đàng chẳng nghe

Phe nào riêng nấy từ phe

90. Một lòng một dạ thời nghe thời vừa

Lòng một không có lòng thừa

Cãi đâu không lỗi lời vừa lời không

Lòng người ở chẳng chí công

Khó phe quân tử khó trong nên người

95. Đỏ da thấm thịt nực cười

Trách ai ăn mắm dạ người khát khô

Bữa niệm bữa chẳng nam mô

Bạc tiền có lợi nam mô lợi gì

Thời nên kẻ lạy người quì

100. Thời hư vàng cũng như chì bỏ rơi.

Không ai mắc ngó cầm chơi

Lụa là cất để có nơi làm gì

Niệm Phật ít kẻ phân bì

Phân bì tiền bạc tưởng gì tới tôi

105.Quyền hành chẳng đặng than ôi

Trong nhà nói chẳng nghe tôi lời nào

Huống chi là kẻ ra vào

Mặc tính ăn nói hỗn hào với ai

Trong nhà có gái có trai

110.Dạy thôi tận ý không ai nghe lời

Như lươn chẳng luận thẹn đời

Tôi như cá cạn lỡ vời trong ao

Nặng nề tiếng nói khổ lao

Ngủ lâu như thể chiêm bao quên lời

115.Thức dậy tỏ rõ mặt trời

Suy đi nghiệm lại tỏ lời chiêm bao

Sáng rồi sao hỡi còn sao

Người còn ý muốn nói cao hơn Trời

197- 4

Độ ai Phật độ tới đời

120.Nỡ trao gánh nặng cãi lời để đây

Thầy xưa nghĩ cũng chẳng hay

Hạ ngươn để lại tôi đây giỏi gì

Sao bằng cô cậu biên thùy

Chùa thiền ( chiền) có Phật giỏi gì tu gia

125.Bắt chước niệm Phật theo ta

Bắt chước niệm quỉ niệm ma vẽ vời

Tu thời niệm Phật trọn đời

Người đừng tu hối nữa vời mà thôi

Sợ trời Phật ghét lòng ta

130.Hạ trần người ghét thiệt tôi không sờn

Nói ngay quỉ giận ma hờn

Tôi như ống nhổ chẳng sờn sạch dơ

Còn đường bối rối như tơ

Muốn giành phần sạch để dơ ai ngồi

135.Thấy đời trong dạ ngậm ngùi

Tôi dơ ai rửa súc chùi thân tôi

Thân chịu ống nhổ than ôi

Nhổ đâu nhổ đó nhổ tôi lấm đầu

Nhớ ơn kết thảm vọng cầu

140.Làm đủ chín bổn gởi sầu cho ông

Gắng lòng niệm Phật chí công

Dầu chưa gặp Phật qua sông gặp Trời

Ai mà xét đủ việc đời

Đây tôi làm tớ theo thầy đội rương (2)

145.Ở sao bữa ghét bữa thương

Như vầy nói chuyện vị lương làm gì

Để ra giựt cửa biên thùy

Hay hơn nói đạo tai gì chẳng nghe

Nói đạo bổn đạo chẳng nghe

150. Mua vườn mua đất trồng tre ở đời.

Ở đậu mang nặng nhiều lời

Việc đời chẳng có thôi thời đừng tu

Phải lo làm mắm nhận lu

Làm sưu đóng thuế công phu làm gì

155.Dần mẹo thấy việc dị kỳ

Đóng trăng cái lưỡi bó bì cái thây

Nam Việt ờ đời với tây

Nam Kỳ thôi hết ai hay trị đời

Tôi mà thấy dặn nhắc lời

160. Ý hà người sợ cạn đời thấy ta

197- 5

Xuất tình luận trị đặt ra

Giỏi chi sách của người ta mình dò

Nói vầy tức ý học trò

Sợ e sách cũ người dò không ra

165.Nào khi chen chúc người ta

Bây giờ rừng vắng quỉ ma ở nhờ

Tiên sanh quỉ cốc tôi thờ
E khi rừng vắng quỉ ma ở nhờ

Tôi người quí phụ nha nha

170.Lại thêm quí tử tôi ma có thầy

Công lao tiêu tứ bấy chầy

Lần hồi an ẩn chữ thầy làm nên

Hạm nơi tiền bạc thời quên

Thầy dạy thập sĩ muốn nên vừa người

175.Ngày xuân chim khách reo cười

Đại bàng bầu cậu thị người chim sâu

Việc lời có lợi ở đâu

Khai kho lấy bạc lo âu việc đời

Đến nay cạn lẽ cạn đời

180. Giữ sao cho trọn tiếng đời danh thơm

Ra trước hết nước hết cơm

Hết đường danh lợi hết thơm tiếng đời

Không ai chánh trị ngôi Trời

Quán trung có kẻ nối đời hậu lai

185.Láng – linh an tự phi – lai

Tây – An chữ đặt đố ai tri tình

Long – châu tích túc miễu đình

Đố ai có biết việc mình Thánh Tiên

Hội này Phật khiến hòa Phiên

190. Đạo Trời đạo Phật Thánh Tiên giao hòa

Gió đưa mai trước ( trúc ) là đà

Tay bưng chậu cúc kỷ trà chưng hương

Vận nghèo như thể con lươn

Lưỡi vô sinh trấp oan ương lắm đầu

195.Hết vấy kết thảm gây sầu

Mình mà còn vấy lắm đầu quản bao

Dỡn đời như cá dỡn sao

Mình còn dơ dáy xiết sao nhọc nhằn

Biết sông nước chảy không ngăn

200. Mặc ai kêu mợ bàng thằng cũng ưng.

Bao giờ lâp lại chợ xuân

Ngày đêm thường nhóm chen chưn hớn hài

197- 6

Chợ xuân nhóm đủ thường hoài

Giá nào một giá chẳng nài thấp cao

205.Chợ nay góp xách lao xao

Chiều tan mai hiệp chiêm bao bất điều

Nhóm thời bữa ít bữa nhiều

Giá cao giá thấp chín chiều lòng ngay

Đời loạn ai cũng xưng hay

210.Mai chiều mới biết dở hay mới tường

E bay mỏi cánh giữa đường

Lỡ cây lỡ cội lỡ vườn lỡ non

Lỡ mực sợ lỡ chữ son

Lở Thầy lỡ tớ lỡ con của Trời

215.Lỡ ăn lỡ nói lỡ thời

Lỡ ra đầu chúa ỡ đời làm quân

Nay đà như kẻ lỡ chân

Mai chiều cũng có lập xuân để đời

Nói ra mở miệng kêu Trời

220. Tôi xin việc đó tội thời thậm đa

Chửi thề đéo mẹ đéo cha

Niệm Phật không dám tội sa diêm-đình

Xin hai tội đó giữ mình

Các việc tội phước mặc tình nhơn gian

225. Cải tà qui chánh thời an

Không cãi thời tội chớ than Phật Trời

Người nào ham chửi nhiều lời

Ý sao niệm Phật niệm Trời không ham

Chửi lớn mệt mỏi người tham

230.Niệm Phật nho nhỏ không đem vào lòng

Chửi lộn nhớ lớp bao đồng

Niệm Phật ít tiếng trong lòng lại quên

Việc Phật chửi lộn không nên

Chỉ đường tội phước muốn nên nhớ lời

235.Chừng nào Nam-Việt thạnh thời

Hết lo hết sợ hết lời sầu riêng

Để lòng tưởng Thánh tưởng Tiên

Tưởng ơn cao rộng bình yên việc đời

Mặc ai theo thuở theo thời

240.Tôi nay theo Phật theo Trời cãi đây

Tới đời người lại không bay

Từ năm Kỷ-Dậu khó thay tới rày

Phật chưa có mãn việc đày

Từ nay sấp tới khó bày khó phân

198- 7

245. Khuyên người khá tưởng chữ ân

Khổ đa chi khổ nhơn dân năng cần

Ti độ ngu phú ngộ bần

Khuyên lòng dân chúng phải cần Thánh Tiên

Nhiều người ngôn ngữ chê điên

250. Người phàm mắt bịt viễn Tiên làm phàm.

Nhơn lương thiểu lực bất đàm

Khổ đa nhơn thế lầm phàm mới khi

Phật Trời minh lý trí tri

Vợ con chẳng ép huống chi người ngoài

255.Văn hay chẳng luận đọc dài

Phật Trời sở dịch như tài Hứa-Gia

Nói lại còn dại nói qua

Nói qua nói lại con ma biết gì

Ham nói như lửa đốt chì

260.Chải chải từ lớp chung thì dưới tro

Chẳng nghe dạ chẳng có lo

Không khó chờ của đem cho thiếu gì

Lời ghi mối nước Giao Quì

Ghe không bánh lái khó kỳ nổi đi

265.Trào này gần lục thập suy

Phật Trời ngồi chốn cung ly tức cười

Thương dân soi xét từ người

Vô quân vô tướng cười người truân chuyên

Không binh người gọi rằng yên

270. Người vong Trời Phật Thánh Tiên không cầu

Trí huệ thông minh thọ bần

Si lung ám á gia cần phú dư

Do thiên đại phú an cư (3)

Do cần tiểu phú gia tư cơ bần

275.Thủy minh thổ phú trợ bần

Bất tri nhân nghĩa Thánh Thần bất chiêm (4)

Khôn thời suy cổ nghiệm kim

Uồng phong đại bại phi-liêm tẩy trần

Ai ai tâm chánh hưởng phần

280. Lòng ma dạ quỉ rữa trần xử tiêu

Quân tử thời nhi bất kiêu

Kiêu nhi bất thới quyền yêu xưng hùng

Thiên tử tứ hải phục tùng

Lâm cơ nguy biến bất phùng trí mưu

285. Trung thần quốc loạn tâm ưu

Gian nhơn hại ngã dụng mưu tranh quyền

198- 8

Nói ra nhiều nỗi thảm phiền

Cơm vua ăn mặc xác hiền loạn bang

Hưởng Tề sanh dạ dọc ngang

290. Cơ đồ đam lại mới an anh hùng

Tâm tánh trời Phật vô cùng

Việc nào nói đặng chẳng dùng việc nay

Phong-thần gian đạo cũng hay

Vi sơn đảo hải phép nay dị thường

295. Phép Phật hậu đắc thọ trường

Phép nào điệu thuật nửa đường tiêu tan

Một dạo người đặng bình an

Đời mà nhiều đạo gian nan nhiều đàng

Quân sư văn võ liêm tàng

300. Như người khôn trưởng nhất tràng chăn dân.

Người tà việc chánh khó phân
Không đem vào dạ khổ thân cho người
Nói ra như lẽ chê cười
Lòng ham trung hiếu vàng mười không ham
305. Chừng nào Phật trị hết tham
Của rơi chẳng đụng mới ham việc lành

Tích thiện phùng thiện để dành

Tùng ác nhi khứ nan hành cung ly

Đời này nhiều kẻ để khi

310. Phật ngồi trước mặt bất tri ngó ngàng

Phật sống trước mắt chẳng màng

Đi tầm Phật chết xa ngàn ước mơ

Dạ sao dạ rối như tơ

Người nào biết đặng hậu sơ (5) chẳng màng

315. Bất tính lời nói đưa đàng

Dạ sao dạ ở trăm ngàn việc khôn

Bất tính bất thính vi ngôn

Bất tùng giáo đạo tận khôn tận càn

Tận quân tận tướng viễn trang

320. Tận Thần tận thứ tận đàng nghĩa nhân

Dạ sao mà dạ chẳng cân

Như vầy chẳng uổng công phân mọi đàng

Kể thôi thủ vỉ muôn ngàn

Ỷ chi tiền bạc sanh đàng phụ tôi

325. Trách phiền rồi lại thương ôi

Trách người chẳng nghĩ nỗi tôi phũ phàng

Ăn muốn ngon hơn ăn vàng

Thấy đời trăm dạ trăm đàng khó âu

199- 9

Chẳng thà dưa muối cháo rau

330. Ba trường Phật lập biết đâu vẹn đền

Ba lo xao xuyến ba nền

Lòng đinh dạ sắt vững bền hậu lai

Nhứt tình tiết gái rạng trai

Lưỡng tâm lưỡng dạng ai ai chẳng còn

335.Mấy bôn chỉ nẻo coi mòn

Sa về địa-ngục người còn lòng nghi

Phật sống dạ đời sầu bi

Phật chết bất thực rũ đi cùng chùa

Quỉ tăng phất diều bốn mùa

340. Chuối xôi ăn hết Thầy chùa trơ trơ

Bất tri hậu nhựt hồi sơ

Ba đường tội phước thiên cơ bất tường

Phật đâu Thầy chẳng chỉ đường

Thọ tài hưởng phước cúng dường làm chi

345.Thấy đời tiền trọng hậu khi

Thon von đạo Phật sầu bi trong lòng

Ma ha Phật Phật chập chồng

Người người quỉ quỉ khác lòng người ôi

Tà tà chánh chánh khát ngôi

350.Khôn khôn dại dại khác thôi tấm lòng.

Khó lòng lòng khó cho lòng

Mua tôm bán tép đổi lòng xa tôi

Dưõng hổ vi họa ( 6) người ơi

Dưỡng nhơn bất chánh hại thôi tới mình

355. Nhơn lưỡng tâm thú phản mình

Dưỡng hà đắt dưỡng khổ tình hại thâm

Nhơn sanh tử bất sanh tâm

Tử thân phản nghịch cơ thâm đoạn tình

Phụ mẫu tử tôn kế hình

360.Xuất ngôn bất hiệp cách tinh thiên sang

Hữu thể tám sự đa đoan

Chánh tà tà chánh thế nan đa tình

Nhơn đa luật nhơn khổ binh

Hà như thiểu luật minh tinh hữu phần

365.Vi kỳ đạo dụng kỳ nhân

Bất dỉ kỳ đạo phi nhân bất cầu

Ngôn tận tâm bất tận hầu

Qui nhơn tám tận ngôn cầu nan tri

Thiểu thiện đa ác thế suy

370.Thiện nhơn thiện tận thiên tri địa hòa

199- 10

Nhơn ác ác tận đồng tà

Nhứt tâm đại tiểu thuận hòa việc an

Thiên địa bất sát nhơn gian

Cõi nào riêng nấy an không tại mình

375.Thánh Tiên hai cõi dụng tình

Dương gian bất mục dụng hình thương ôi

Ít ai hiệp dạ chúa tôi

Sớm đầu tối đánh nghĩ thôi nhiều người

Gập cơn vàng chín vàng mười

380. Ơn cha trả đặng ơn người đền xong

Lo bề đức chánh long đong

Nguyện cùng Trời Phật hóa long cho rồi

Chinh Đông phật Bắc mấy hồi

Giặc nầy đánh miệng thôi rồi dầm lăng

385. Đạo binh chứng có búa trăng

Mượn gươm thần huệ dứt căng phản thần

Âm binh lửa dậy rần rần

Vững cao nhật nguyệt chiếu phần mới xong

Chừng nào tỏ đặng đạo long

390. Rồng đoanh phụ thể đức ông ra đời

Mặt hồng đổi dạng con Trời

Đôi mươi nhỏ lại trên đời khôn ngoan

Hào quang chiếu sáng Nam-bang

Đuổi trâu ngó thấy tan hoang xóm làng

395. Làm người ăn nói dịu dàng

Gái trai cũng vậy la làng ai khen

Nặng nề hai chữ bạc đen

Không lòng trung hiếu làm quen chỗ nào

Nhiều lời ăn nói ngán ngao

400. Vốn không ép vợ lẽ nào ép con.

Không ngon thuở sốt (7) cũng ngon

Không tốt thưở mới như son đỏ điều

Của túi dầu có cho nhiều

Vật cũ dầu tốt đỏ điều làm chi

405. Biết thời mới biết người khi

Không thời nào biết người đi ngoài đường

Có nên cay đắng mới tường

Không ăn sao biết mật đường ngọt ngon

Niệm Phật giữ dạ sắt son

410. Mà còn chưa chắc thon von ( 8) trách phiền

Song thiên nhựt nguyệt hiệp tiền

Châu-Thiên Gia-Nghiệp kết nguyền nhơn dươn.

200- 11

Vợ chồng giữ vẹn nghĩa nhân

Sanh lòng thù oán keo sơn rã rời

415.Lương duyên túc đế tại Trời

Tình phu nghĩa phụ đổi dời sao nên

Nghe lời chữ ( giữ) dạ đừng quên

Nghe mà không nhớ sao nên làm người

Khôn ăn bớt nói nhịn cười

420. Lần qua đường tối thương người lụy tuôn

Đánh trống sợ nổi động chuông

Bứt mây sao khỏi động truông động rừng (9)

Thời suy người ở không chừng

Độc tâm phá núi phá rừng tan hoang

425. Người ngay dám sánh người gian

Thời hư quỉ lộng dạ ngang nhiều đường

Người trung mưu trí thường thường

Mặc ai dạ bao tâm cường mặc ai

Bánh phồng nhiều hột thì chai

430.Xôi vò nếp lộn ( 10) đố ai xôi mềm

Một vai cắt nghĩa hết thềm

Nghĩa vai hai nghĩa êm đềm hòa hai

Nữ sanh ngoại tộc con trai

Nam sanh bất thuận con trai con mình

435. Hạ-ngươn sanh dạ bất bình

Khiến xui dâu rể khác tình con ta

Biết kêu bằng mẹ bằng cha

Kêu mà chánh lý lòng ma hai bề

Nàng dâu chàng rể hai bề

440.Cha mẹ chẳng nghĩ thương bề hai thân

Ngày sau nhơn nghĩa toàn ân

Con kêu cha mẹ chánh thân thuận hòa

Cha mẹ dâu rể một nhà

Tương tề nội ngoại thuận hòa phụng long

445. Phật đem lưỡng tánh đồng tông

Sanh tưởng con phụng cháu long nối đời

Bá nhơn ăn nói một lời

Thiệt thà thấy thiệt ở đời thủy chung

Con theo họ mẹ sử trung

450. Hoài thai thập ngoại tùng dung nhị thần.

Giáp niên mang nặng ớt gừng

Khai huê biết nói lòng mừng biết đi

Dạy lời niệm Phật lòng ghi

Đừng đem dạ bạc khinh khi Phật Trời

200- 12

455. Quan Thiên mắt ngọc xem đời

Một chưng răng trắng dấu rời từ răng

Tuy là lơi nói lăng xăng

Suy đi xét lại có căn chánh tà

Biết ơn cha mẹ ông bà

460. Con trai con gái cũng là một con

Đời này dâu rể thon von

Cha chồng mẹ vợ khác con thương ngoài

Mẹ ruột lòng chẳng thương hoài

Mắc thương bắc chước mẹ ngoài người dưng

465. Một thời hối vội bợ nưng

Củ rồi con mẹ xây lưng chẳng nhìn

Suôi gia ở chẳng thiệt tình

Giàu sang là trọng nghèo hình muốn vong

Đôi bên suy của tưởng công

470. Không ai xét nghĩa khó trong thuận hòa

Sanh ra con quỉ cháu tà

Chưởi cha mắng mẹ ông bà chửi con

Thấy đời dạ héo thon von

Làm sao chồng vợ cha con thuận hòa

475. Ở sau ít kẻ thiệt thà

Ngay gian lành dữ một nhà sao an

Người ngay tám chín người gian

Cho nên Trời khiến tan hoang cửa nhà

Việc nói chưa thảy tỏ tà

480.Phải đúng nói trước cho ma lo sau

Việc đời khiến biến chẳng lâu

Không tu mà muốn khó âu bây giờ

Nhị thiên biến kẻ dại khờ

Một muốn biết trước một giờ phân nguôi

485. Tận thế đa khổ người ơi

Lòng trong đã đợi bạc vôi để dành

Không có một việc làm lành

Trông đời mau tới tan tành cái thân

Trí mưu đối nghĩa đáp nhân

490. Thời người mới đặng cầm cân song bằng

E lời ăn nói không ngăn

Lòng không độ lượng cằn nhằn khó nghe

Đời này rách thiệt rách te

Rách mà khóe vá lành nghe lành hoài

495. Tình chung lập hậu lâu dài

Nhà thờ an tự phước tài lầu chuông

201- 13

Niệm Phật cay đắng lụy tuôn

Lần hồi đường tối qua truông nhớ người

Bớt chê bớt nói bớt cười

500. Chỗ nào bất chánh khuyên người hỏi tôi

Phật trời chia để mấy ngôi

Không biết là chánh làm tôi sao đời

Con Trời giúp sức cho Trời

Nào đời chẳng có nhiều lời đắng cay

505. Nhiều lần cay đắng từ đây

Nhờ ơn cha mẹ độ nay nước nhà

Khuyên lòng trai gái trẻ già

Bất tính Trời Phật nước nhà nan phân

Bần cư náo thị vô phân (11)

510.Phú cư lâm đảng hữu nhơn tri tầm

Cuồng nhơn tùng tánh thú cầm

Bất tùng nhơn phú tri tầm nghĩa nhơn (12)

Dụng nghĩa đắc chí dụng thần

Lưỡng nhơn tâm chánh bất phân phú bần

515. Tấn bộ nam thối bộ phần

Phú đa nhơn hội gia bần vô thân (13)

Chí đức hiệp thửa chi ân

Thiên kim bất chánh sự thân bất tầm

Đường nghĩa đi trước thai nhầm

520. Hậu lai bá tánh đều lầm đường nhân

Bất kiến thiên địa vi ân

Chê Trời chê Phật vong thân bất tồn

Thân tôi như giặc đánh đồn

Đắng cay tiếng nói mượn hồn chịu nhơ

525. Mượn xác lập tánh hồi sơ

Chịu lời cay đắng tiếng nhơ nặng nề

Nhiều người ăn ở vụng về

Đem lời dạy lại nặng lời nam mô

Phật cho hai chữ ô hô

530.Phàm trần mà dạy nam mô mới kỳ

Người khôn dò đạo tâm tùy

Khôn mà dạy Phật thiệt kỳ người khôn

Khôn trần khôn thác chưa chôn

Đại Phật gẪm lại cả môn không bằng

535. Thảm buồn nên phải nói rằng

Vận suy người thấy cầm bằng tiểu nhi

Phú quới đa nhơn hội tri

Bần cùng thân thích phân ly bất hòa

201- 14

Bất luận sự chánh sự tà

540. Bất trì đạo nghĩa phú hòa bần ly

Bần cùng chánh lý nhơn khi

Phú nhi bất chánh nhơn tri kim bằng

Lại trách trời ở không ngăn

Bần ly ngọc hữu phú rằng tương tri

545.Thương thời Trời Phật lưu ly

Đêm nằm cay đắng sầu bi một mình

Thở than than thở chữ tình

Khéo vô dươn bấy là mình với ta

Thương đời tưởng Phật rằng ma

550. Tưởng ma rằng Phật mới ra hội này.

Dạy thời dạy tớ dạy đày

Cớ sao đem dạ dạy Thầy dạy Tiên

Dạy mà có trí nghĩ riêng

Khôn mà không biết như điên bỏ quần

555. Vận nghèo mắc nợ nói chừng

Phải chi có của phá rừng mấy hơi

Vận nghèo nói thiệt nói chơi

Kên kên ăn tạp con vơi ăn buồi

Nghĩ sao dạ chẳng sụt sùi

560. Tay dơ thì rửa ngọt bùi tại tâm

Niệm Phật bất cấm dục dâm

Việc nào tà chánh tại tâm chánh tà

Trăm việc cho thuận cho hòa

Đừng lòng hãm hiếp việc tà tội phi

565. Luật điều vỉ thiệt tiên tri

Phật cho nghiệm nghĩ xét suy dụng mình

Người phàm mắt bịt vô tình

Ham an ham nói ỷ mình rằng hơn

Đắng cay tiếng nói phi ơn

570. Nặng nề lòng Phật thiệt hơn lòng nào

Lòng tà dạ quỉ hỗn hào

Lòng trời dạ phật chỗ nào tranh đua

Người phàm tranh đấu hơn thua

Sanh bề dục lợi tranh đua từ lời

575. Cha mẹ cho xuống xét đời

Tôi nay con Phật con Trời lại đây

Thấy đời nhiều vạy ít ngay

Phật cho giáo đạo lập ngay cải đời

Ai ai chữ dạ ngheo lời

580. Cải tà qui chánh theo Trời dân ôi

202- 15

Nực cười đứa dại chê tôi

Rẻ mà không biết nghĩ thôi tức cười

Thiệt là vàng chin vàng mười

Càng sang Tây-Hớn vàng người không phai

585. Đố ai biết mỗ là ai

Người trong Trung-Quốc hay hai cõi trời

Sông mê thân trải sạch đời

Hiếu trung giữ vẹn một đời chẳng sai

Đây trai đó cũng là trai

590.Hổ trang thơ ấu hậu lai cũng hòa

Tôi tu dám sợ áo dà

Hại nhơn hư cửa hết nhà không hay

Kiêng tu nhiều việc khó thay

Tu đừng ai biết mới hay việc đời

595. Minh mẫn sáng láng nhiều lời

Tu gia tích đạo con Trời Phật sanh

Tu đừng tưởng chữ công danh

Bất ưu bần tiện bất tranh quí quyền

Thu thời thanh việc làm hiền

600. Đừng tranh làm dữ Phật phiền người tu.

Tu đừng khẩu xuất thuyết du

Cẩn ngôn cẩn hạnh sự tu thủ tình

Lao xao kiểng vật bất bình

Thân ai có độ cho tình nấy phân

605. Đừng lời lăng liu phi ân

Xuất ngôn vô độ sự thân bất bình

Hai người là việc hại mình

Nhiều lời thậm ngặt hại mình rất vơ

Việc lành ngậm miệng ngó ngơ

610. Việc dữ làm bậy bá quơ bá hào

Líu lo nói chuyện Xiêm Lào

An-Nam đem dạ nghe Tàu bại gia

Giữa đường kẻ lại người qua

Nhà thời thờ Phật tưởng ma không vào

615. Cớ sao dạ bạc theo Tàu

Minh sư bất chánh đạo nào mà ngay

Chẳng ai ép chí theo đây

Ăn mặn thời dụng ăn chay không dùng

Thiệt dơ là đất là bùn

620. Để trên bàn Phật tạm dùng thờ thân

Nước thời rửa sạch muôn dân

Lòng tôi vọng tưởng mang ơn phượng thờ

202- 16

Nghĩ thương ba đạo cậy nhờ

Ba đường tội phước vật vờ ba căn

625. Một đường sáu ngã quỉ tăng

Chùa Thàng ( Thiền, chiền) lục tỉnh tu ăn đất nào

Tu không tưởng Phật ma vào

Đất ai người ở cơm nào người ăn

Không thời khiến dạ lấp ngăn

630. Hữu công tắc thưởng lo căn chói ngời

Nam mô tưởng Phật tưởng Trời

Nhớ khi phú quới tưởng đời lâm nguy

Thương vì lúc thạnh lúc suy

Cơn vinh sum hiệp cơn nguy rã rời

635. Biết sao trái phải theo đời

Bập bều theo nước nương lời quanh co

Không vày đám tiếu chẳng lo

Giả đò làm biếng ăn no ngủ ngày

Thở than Thầy hỡi là Thầy

640. Tớ ba nhiêu khổ mãn đày hay chưa

Các nơi đâu đó chẳng ưa

Cầu cho bá tánh giây dưa đạo lành

Cầu Phật nhựt dạ thường hành

Cứu kỳ bá tánh làm lành nhứt tâm

645. Thầy xưa tạm quán chê hâm

Tôi nay tạm thất bán tâm trải đời

Nửa lòng để tưởng Phật trời

Nửa lòng dung trải nương đời quỉ ma

Thứ ba chưa thiệt người ta

650. Thứ tư thiệt Phật không ma lời nào

651. Nước lộn xõ rế Tây Tàu

Đố ai biết đặng chỗ nào nước trong

Cầu Phật xuất chưởng thần nông

Cầu tiên hườn hậu nước trong thường hoài

655. Thần nông chưởng thực lâu dài

Gạo châu củi quế thường hoài trường sanh

Cầu cho bá tánh tân thanh

Nơi nơi hòa thuận rạng danh đời đời

Việc trước biết mấy chục đời

660. Ngày sau lập lại ba đời qui Tây

Ai giữ thảo thuận trọn ngay

Thời người trường thọ qui Tây một đời

Biết đặng ba khoản lập đời

664. Mới rằng con Phật con Trời tái sanh

____

(1).Công linh: cũng viết là công lênh là công trình, công phu.
(2). Rương: dụng cụ bằng gỗ để đựng quần áo hay dụng cụ. Tráp thì nhỏ hơn rương. Ngày xưa đầy tớ thường mang tráp, mang rương đi theo chủ khi chủ (thầy) đi xa.
(3). Do thiên đại phú an cư/ Do cần tiểu phú gia tư cơ bần: lấy ý ở câu đại phú do thiên, tiểu phú do cần. Giàu sụ là do trời, giàu nhỏ là do cần cù làm việc.
(4).Thủy minh thổ phú trợ bần Bất tri nhân nghĩa Thánh Thần bất chiêm : (Trời ban cho ) nước trong sạch, đất màu mỡ là để giúp dân nghèo. Ai mà không biết nhân nghĩa thì thánh thần không quan tâm.
(5). Hậu sơ: Hậu là sau, sơ là trước, là buổi đầu, nghĩa là trước sau.
(6).Dưỡng hoổ vi họa: nuôi cọp thì sẽ gây tai họa.
(7).Sốt: nóng. Thuở sốt là lúc còn nóng
(8). Thon von: nguy hiểm
(9). Bứt mây: mây là loại dây leo rất dài có thể chạy dài từ nơi này qua nơi khác. Mây dùng làm dây cột, hoặc làm bàn, ghế. Cắt ( bứt) một sợi dây mây thì làm động cả núi rừng. Tục ngữ: Dứt mây ( Bứt mây) hoặc dứt dây động rừng.
(10). nếp lộn : nếp lộn tẻ. Gạo tẻ thì cứng. Nếp lộn tẻ thì nấu xôi, làm bánh không mềm.
(11). Bần cư náo thị vô phân Phú cư lâm đảng hữu nhơn tri tầm ;Lấy ý từ câu: Bần cư náo thị vô nhân vấn/ Phú ẩn sơn lâm hữu khách tầm ( Nghèo ở nơi đô thị chẳng ai hỏi/ Giàu ở núi sâu lắm kẻ tìm)
(12).Bất tùng nhơn phú tri tầm nghĩa nhơn : không tìm người giàu, tìm người nhân nghĩa.
(13). Cuồng nhơn tùng tánh thú cầm/ Bất tùng nhơn phú tri tầm nghĩa nhơn: Ngưởi điên thì theo bản tính cầm thú, Người không theo cầm thú thì tìm người nhân nghĩa.
(14). Phú đa nhơn hội gia bần vô thân: giàu thì nhiều người tư họp, nghgèo thì không ai gần gũi.